Η ανδρική υπογονιμότητα επηρεάζει το 7% του ανδρικού πληθυσμού. Ωστόσο, συζητείται πολύ λιγότερο από τη γυναικεία υπογονιμότητα, εν μέρει λόγω των κοινωνικών και πολιτιστικών ταμπού που την περιβάλλουν. Για την πλειοψηφία των ανδρών με προβλήματα γονιμότητας, η αιτία παραμένει ανεξήγητη – και πολλοί υποφέρουν σιωπηλά.
Μια νέα έρευνα δείχνει ότι το πρόβλημα μπορεί να μεγαλώσει. Παράγοντες, όπως η ρύπανση έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζουν τη γονιμότητα των ανδρών και συγκεκριμένα την ποιότητα του σπέρματος – με δυνητικά τεράστιες συνέπειες για τα άτομα και ολόκληρες κοινωνίες.
Τα ποσοστά γεννήσεων παγκοσμίως φτάνουν σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ. Πάνω από το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε χώρες με ποσοστό γονιμότητας κάτω από δύο παιδιά ανά άτομο – με αποτέλεσμα πληθυσμοί να συρρικνωθούν σταδιακά. Σε χώρες με χαμηλά ποσοστά γονιμότητας, έρευνες δείχνουν πως πολλά ζευγάρια θα ήθελαν να κάνουν περισσότερα παιδιά, αλλά μπορεί να καθυστερούν για κοινωνικούς και οικονομικούς λόγους, όπως η έλλειψη υποστήριξης για τις οικογένειες.
Ταυτόχρονα, μπορεί, επίσης, να υπάρξει μείωση σε ένα διαφορετικό είδος γονιμότητας, που είναι γνωστό ως τη φυσική ικανότητα ενός ατόμου να παράγει απογόνους. Συγκεκριμένα, η έρευνα δείχνει ότι όλο το φάσμα των αναπαραγωγικών προβλημάτων στους άνδρες αυξάνεται, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης του αριθμού των σπερματοζωαρίων, της μείωσης των επιπέδων τεστοστερόνης και της αύξησης των ποσοστών στυτικής δυσλειτουργίας και καρκίνου των όρχεων.
Η μείωση του αριθμού σπερματοζωαρίων δείχνει την κακή υγεία των αντρών
Ο αριθμός των σπερματοζωαρίων, εξηγεί ο Hagai Levine, καθηγητής επιδημιολογίας στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, συνδέεται στενά με τις πιθανότητες γονιμότητας. Αν και υψηλότερος αριθμός σπερματοζωαρίων δε σημαίνει απαραίτητα μεγαλύτερη πιθανότητα σύλληψης. Κάτω από το όριο των 40 εκατομμυρίων/ml, η πιθανότητα σύλληψης μειώνεται γρήγορα.
Το 2022, ο Levine και οι συνεργάτες του δημοσίευσαν μια ανασκόπηση των παγκόσμιων τάσεων στον αριθμό των σπερματοζωαρίων, η οποία έδειξε ότι ο αριθμός των σπερματοζωαρίων μειώθηκε κατά μέσο όρο κατά 1,2% ετησίως μεταξύ 1973 και 2018, από 104 σε 49 εκατομμύρια/ml. Από το έτος 2000, αυτός ο ρυθμός μείωσης επιταχύνθηκε σε περισσότερο από 2,6% ετησίως. «Αυτός ο μειωμένος αριθμός σπερματοζωαρίων είναι δείκτης κακής υγείας των ανδρών, ίσως ακόμη και της ανθρωπότητας», λέει ο Levine. «Αντιμετωπίζουμε μια κρίση δημόσιας υγείας – και δεν ξέρουμε αν είναι αναστρέψιμη».
Η βλάβη στο σπέρμα οφείλεται σε διάφορους λόγους
Ο Levine υποστηρίζει ότι αυτή η επιτάχυνση μπορεί να οφείλεται σε επιγενετικές αλλαγές, δηλαδή αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας των γονιδίων, που προκαλούνται από περιβαλλοντικούς παράγοντες ή παράγοντες του τρόπου ζωής. Μια ξεχωριστή ανασκόπηση υποδηλώνει επίσης ότι η επιγενετική μπορεί να παίζει ρόλο στις αλλαγές στο σπέρμα και στην ανδρική υπογονιμότητα. Η ιδέα ότι οι επιγενετικές αλλαγές μπορούν να κληρονομηθούν από γενιά σε γενιά είναι αμφισβητούμενη, αλλά υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν ότι μπορεί να είναι δυνατή.
Οι ατομικές αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορεί να μην είναι αρκετές για να σταματήσουν την πτώση της ποιότητας του σπέρματος. Τα αυξανόμενα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει μια ευρύτερη, περιβαλλοντική απειλή: οι τοξικοί ρύποι.
Τα ευρήματα συνδυάζονται με άλλες έρευνες που δείχνουν τη βλάβη στη γονιμότητα που προκαλείται από χημικές ουσίες που βρίσκονται στα πλαστικά, τα οικιακά φάρμακα, στην τροφική αλυσίδα και στον αέρα. Επηρεάζει τους άνδρες καθώς και τις γυναίκες, ακόμη και τα μωρά, καθώς μικροπλαστικά μέσω του φαγητού έχουν βρεθεί ότι φτάνουν στα μωρά στη μήτρα.
Σύμφωνα με το bbc.com, η κλιματική αλλαγή μπορεί επίσης να επηρεάσει αρνητικά την ανδρική γονιμότητα, με αρκετές μελέτες σε ζώα να υποδηλώνουν ότι το σπέρμα είναι ιδιαίτερα ευάλωτο στις επιπτώσεις της αύξησης της θερμοκρασίας. Έχει αποδειχθεί ότι τα κύματα καύσωνα βλάπτουν το σπέρμα στα έντομα, ενώ παρόμοια επίδραση έχει παρατηρηθεί και στους ανθρώπους. Μια μελέτη του 2022 διαπίστωσε ότι η υψηλή θερμοκρασία περιβάλλοντος – λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη ή εργασίας σε ζεστό περιβάλλον – επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα του σπέρματος.
Η κοινωνία παίζει καθοριστικό ρόλο στην ποιότητα του σπέρματος
Παράλληλα με αυτούς τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, μεμονωμένα προβλήματα μπορούν επίσης να βλάψουν την ανδρική γονιμότητα, όπως η κακή διατροφή, η καθιστική ζωή, το άγχος και η χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών.
Τις τελευταίες δεκαετίες υπήρξε μια στροφή προς τους ανθρώπους να γίνουν γονείς αργότερα στη ζωή τους, καθώς, σε αντίθεση με τις γυναίκες, η ηλικία θεωρείται ότι δεν αποτελεί πρόβλημα για την ανδρική γονιμότητα. Τώρα, αυτή η ιδέα αλλάζει. Η προχωρημένη πατρική ηλικία έχει συσχετιστεί με χαμηλότερη ποιότητα σπέρματος και μειωμένη γονιμότητα.
Υπάρχει μια αυξανόμενη έκκληση για μεγαλύτερη κατανόηση της ανδρικής υπογονιμότητας και νέων προσεγγίσεων για την πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία της – καθώς και για αυξημένη συνειδητοποίηση της επείγουσας ανάγκης αντιμετώπισης της ρύπανσης.