«Κράτα τους φίλους σου κοντά και τους εχθρούς ακόμα πιο κοντά». «Με τέτοιους φίλους τι να τους κάνεις τους εχθρούς». Δύο φράσεις του θυμόσοφου λαού με πολλαπλά νοήματα. Δύο φράσεις που αν τις αναλύσεις και φτάσεις στον πυρήνα τους μπορεί να διακρίνεις ότι ένας κατ’ ευφημισμό φίλος μπορεί να αποδειχθεί πιο επιβλαβής από έναν άνθρωπο που μισούμε.
Ο Ρότζερ και ο Τζιμ είναι φίλοι για περισσότερα από 30 χρόνια. Όταν ήταν νεότεροι, συμμετείχαν σε ένα συγκρότημα και η φιλία τους σφυρηλατήθηκε λόγω της κοινής αγάπης για τη μουσική και την μπύρα. Ακόμη και τώρα, παρά τις οικογενειακές δεσμεύσεις και από τις δύο πλευρές, καταφέρνουν να βρίσκονται και να τα λένε κάθε δύο μήνες. «Αν και με τρελαίνει», λέει ο Ρότζερ.
Όταν κάποιος ρωτήσει τον Ρότζερ για τοξικές φιλίες το όνομα του Τζιμ του έρχεται στο μυαλό. Κάθε φορά που συναντιούνται, λέει ο Ρότζερ, «τείνουν να έχουν την ίδια συζήτηση», γιατί ο Τζιμ δεν ακούει ποτέ τι λέει.
Ο Ρότζερ, τώρα στα 50 του, από τα Γουέστ Μίντλαντς, δεν έχει πει ποτέ στον Τζιμ πώς νιώθει. «Πιστεύω ότι έχει ξεπεράσει το σημείο της ευγένειας τώρα. «Είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς ότι δεν θα βλεπόμασταν λόγω μερικών ενοχλήσεων».
Η παραδοξότητα ενός τοξικού φίλου
Ένας τοξικός άνθρωπος είναι ένας άνθρωπος που δεν θέλουμε να είναι κοντά μας. Ένας φίλος μας θέλουμε να είναι κοντά μας. Τι γίνεται όμως όταν το οξύμωρο σχήμα «τοξικός φίλος» μπαίνει στην εξίσωση;
Σε αντίθεση με τις οικογένειες ή τους συναδέλφους, όπου μπορεί να είμαστε υποχρεωμένοι να διατηρήσουμε δεσμούς, στις περισσότερες φιλίες επιλέγουμε με ποιους θα συγχρωτιζόμαστε
Ωστόσο, σχεδόν όλοι έχουν κάποιον στο κοινωνικό τους δίκτυο για τον οποίο έχουν ανάμεικτα συναισθήματα, λέει η Julianne Holt-Lunstad, καθηγήτρια ψυχολογίας και νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο Brigham Young στο Πρόβο της Γιούτα. «Η διάκριση φαίνεται να είναι ότι υπάρχουν μερικοί άνθρωποι που έχουν απλώς περισσότερα από άλλους», λέει.
Η Holt-Lunstad άρχισε να ερευνά αυτές τις «αντικρουόμενες σχέσεις» προκειμένου να κατανοήσει τον αντίκτυπό τους στην υγεία μας. Υπήρχαν ήδη ισχυρές ενδείξεις ότι οι θετικές σχέσεις έχουν προστατευτικά οφέλη και ότι οι αρνητικές μπορεί να είναι επιζήμιες, «έτσι αρχίσαμε να σκεφτόμαστε αυτές τις σχέσεις που είναι ένα μείγμα και των δύο».
Τι μπορεί να προκαλέσει μία σχέση με τοξικά χαρακτηριστικά
Η ερευνήτρια βρήκε ότι οι αλληλεπιδράσεις των συμμετεχόντων στη μελέτη με αυτούς τους αμφίθυμους φίλους συνδέονταν: Με αυξημένο στρες και καρδιαγγειακή αντιδραστικότητα. Και μόνο η σκέψη τους ήταν αρκετή για να ανεβάσει τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή τους πίεση. Παραδόξως, βρέθηκε επίσης ότι η αρτηριακή πίεση αυξανόταν περισσότερο παρουσία διφορούμενων φίλων παρά με άτομα που αντιπαθούσαν πραγματικά τα άτομα.
«Είναι ο συνδυασμός θετικότητας και αρνητικότητας», λέει ο Holt-Lunstad. «Μπορεί να μην ξέρετε τι θα πάρετε από αυτούς, ή μπορεί, επειδή νοιάζεστε για αυτό το άτομο, όταν τα πράγματα είναι πραγματικά άσχημα να πονάει πολύ περισσότερο».
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα ενός τοξικού φίλου
Ο Sam Owen, ένας life coach και συγγραφέας του «Happy Relationships», λέει ότι τα κομπλιμέντα μπορεί να είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα ενός τοξικού φίλου. Το ίδιο και η μη λεκτική επικοινωνία που φαίνεται να έρχεται σε αντίθεση με τα λόγια τους, υποδηλώνοντας μια κατάρρευση της εμπιστοσύνης.
«Οι αισθήσεις που νιώθετε μέσα στο σώμα σας θα σας οδηγήσουν κοντά ή μακριά από τους ανθρώπους στη ζωή σας», λέει ο Owen. Εάν, για παράδειγμα, νιώθετε συχνά ένταση ή απογοητευμένοι με την παρουσία τους, αυτό μπορεί να είναι μια ένδειξη «ότι δεν είναι πραγματικά με το μέρος σας».
Το ερώτημα είναι: Γιατί θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε να επενδύουμε σε φιλίες για τις οποίες έχουμε ανάμεικτα συναισθήματα ή που μπορεί ακόμη και να μας κάνουν να νιώθουμε άσχημα;
Μπορούμε να διατηρήσουμε συνολικά μόνο 150 φιλίες, λέει ο Δρ Robin Dunbar, καθηγητής εξελικτικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, αλλά δεν επενδύουμε χρόνο ή συναισθηματική εγγύτητα σε όλες αυτές εξίσου. Μάλιστα, η έρευνά του έδειξε ότι περίπου το 60% της συνολικής κοινωνικής μας προσπάθειας πηγαίνει σε μόλις 15 άτομα, με το 40% να αφιερώνεται στα πέντε πιο σημαντικά.
Θέλοντας να απαντήσει γιατί οι άνθρωποι διατηρούν τέτοιους δεσμούς, η Holt-Lunstad περίμενε ότι οι παράγοντες θα ήταν εξωτερικοί. για παράδειγμα, ζούσατε ο ένας κοντά στον άλλο ή είχατε πολλούς κοινούς φίλους. Μάλιστα, εξεπλάγη όταν ανακάλυψε ότι οι παράγοντες ήταν κυρίως εσωτερικοί. Μια κοινή δικαιολογία ήταν η αίσθηση ενός χαμένου κόστους, λέει ο Holt-Lunstad: «Είχαν ήδη επενδύσει πολλά στη σχέση».
Για πολλούς ανθρώπους, μπορεί να επιστρέψει στις σχολικές μέρες. Ο Dunbar λέει ότι μερικές στενές φιλίες που δημιουργήθηκαν μεταξύ 15 και 25 ετών τείνουν να είναι πιο ανθεκτικές στο πέρασμα του χρόνου, λόγω της έντασης του δεσμού σε αυτή την ηλικία. Υπάρχει επίσης ένας πολιτιστικός δεσμός: «Ξέρετε ότι έχετε αυτή τη μακρά, βαθιά ιστορία της συμβίωσης και της ανταλλαγής εμπειριών μαζί. νιώθεις αυτό το αίσθημα υποχρέωσης από σεβασμό σε εκείνη την παλιά σχέση, ακόμα κι αν έχεις απομακρυνθεί».
Συχνά, επίσης, οι καλές στιγμές ξεπερνούσαν πραγματικά τις κακές. «Θα έμειναν γύρω λόγω αυτών των άλλων πολύ καλών πτυχών για αυτό το άτομο». Αυτή είναι μια υπενθύμιση του πραγματικού συναισθήματος, και μερικές φορές του πραγματικού πόνου, στο κέντρο αυτών των ανήσυχων δεσμών.
Μπορεί όμως να διασωθεί;
Μια «τοξική φιλία» συνήθως υποδηλώνει ότι μια λειτουργία ή προσδοκία της σχέσης έχει αμφισβητηθεί, λέει η κλινική ψυχολόγος Dr Miriam Kirmayer. Γιια παράδειγμα, υπήρξε προδοσία εμπιστοσύνης ή η επένδυση δεν είναι ισορροπημένη. Μπορεί να σωθεί μια τέτοια σχέση; Και αν ναι υπάρχει λόγος;
«Η καρδιά αυτού είναι ο αυτοστοχασμός»,είπε: «Έχω την αίσθηση του τι με ενοχλεί εδώ;» λέει η Kirmayer. Ιδιαίτερα έντονα συναισθήματα μπορεί να υποδηλώνουν ότι μια από τις βασικές μας αξίες (για παράδειγμα, η συνέπεια) έχει παραβιαστεί, αλλά συχνά μπορεί να μην το έχουμε επικοινωνήσει ξεκάθαρα στους φίλους μας. «Μοιραστείτε τον λόγο για τον οποίο αυτό είναι δύσκολο: Οι άνθρωποι είναι συχνά πολύ δεκτικοί σε αυτό και μπορεί να είναι ένας τρόπος για να βρείτε κοινό έδαφος».
Εάν αυτό δεν επιφέρει την επιθυμητή αλλαγή, η Kirmayer προτείνει να μετατοπίσουμε τις προσδοκίες μας για να επικεντρωθούμε στη θετική συνεισφορά που κάνουν οι φίλοι μας στη ζωή μας. Αυτό μπορεί να απαιτεί τον καθορισμό ορίων – για παράδειγμα, την αποφυγή ορισμένων θεμάτων ή δραστηριοτήτων που γνωρίζετε ότι είναι προβληματικές – είτε επιλέξετε να τα διατυπώσετε είτε όχι.
Η Kirmayer συνεχίζει: «Βρίσκω επίσης ότι είναι πολύ εύκολο να αναγνωρίσουμε τη συμπεριφορά κάποιου άλλου και το τι έχουν κάνει που θεωρούμε ότι είναι ενοχλητικό ή λάθος, και είναι πολύ πιο δύσκολο, προφανώς, να κοιτάξουμε προς τα μέσα. Αυτό δεν σημαίνει ότι ενθαρρύνω τους ανθρώπους να κατηγορούν τον εαυτό τους, αλλά να βλέπουν όλες τις σχέσεις, συμπεριλαμβανομένων των φιλιών, ως δυναμικές. Οι φίλοι μας ανταποκρίνονται σε εμάς με κάποιο τρόπο».
