Νέο γονιδιακό «στόχο» για την καταπολέμηση του καρκίνου του μαστού, ανακάλυψαν Κύπριοι ερευνητές

Περισσότερες ελπίδες για την καταπολέμηση του καρκίνου του μαστού δίνουν ερευνητές  του Τμήματος Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου (Π), σε συνεργασία με ερευνητές από το Boston University School of Medicine (BUSM) μετά την ανακάλυψη νέου «στόχο» στο πλαίσιο καινούργιου τύπου φαρμακευτικών θεραπειών του καρκίνου του μαστού.

Πρόκειται για γονιδιακό «στόχο» που δίνει ελπίδες για την κατασκευή πιο αποτελεσματικών φαρμάκων για την πρόληψη και θεραπεία της μετάστασης του καρκίνου του μαστού. Η σημαντική αυτή έρευνα έγινε στο Εργαστήριο Βιολογίας Καρκίνου και Χημειοπροφύλαξης (Cancer Biology and Chemoprevention Laboratory, CBC) του Τμήματος Βιολογικών Επιστημών του ΠΚ. Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας, μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης.

Σύμφωνα με ανακοίνωση του Τμήματος Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου ο καρκίνος του μαστού περιλαμβάνει διάφορους υπο – τύπους που χαρακτηρίζονται από διαφορετική μοριακή αιτιολογία και παρουσία διαφορετικών πρωτεϊνών – δεικτών. Για παράδειγμα, οι καρκίνοι που είναι θετικοί για την παρουσία των υποδοχέων οιστρογόνων και προγεστερόνης (ER+/PR+), ή του υποδοχέα HER2/Neu, μπορούν να αντιμετωπιστούν πιο εύκολα με υπάρχοντα στοχευμένα φάρμακα, όπως το «Τamoxifen» και το «Herceptin», αντίστοιχα.

Αντίθετα, ο καρκίνος του μαστού «βασικού» τύπου (basal-like breast cancer – BLBC), είναι μια από τις πιο επιθετικές μορφές της νόσου. Χαρακτηρίζεται και ως «τριπλά – αρνητική» (ER-/PR-/Her2-), που σημαίνει ότι δεν ανταποκρίνεται στα περισσότερα συμβατικά φάρμακα που είναι σήμερα διαθέσιμα. Η μορφή BLBC έχει περισσότερες πιθανότητες να κάνει μετάσταση, δηλαδή, να διαδοθεί και να εξαπλωθεί σε διαφορετικά σημεία του σώματος, πιο γρήγορα και νωρίς στην εξέλιξή της, και σχετίζεται με κακή πρόγνωση. Γυναίκες κάτω των 40 ετών έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν αυτό τον τύπο καρκίνου, όμως μέχρι στιγμής υπάρχουν περιορισμένες επιλογές για αντιμετώπισή του, ιδιαίτερα αφού έχει κάνει μετάσταση σε άλλα όργανα.

Η ανάπτυξη φαρμάκων ενάντια στη μορφή BLBC έχει παρεμποδιστεί διότι οι λόγοι για τους οποίους αυτή η μορφή καρκίνου είναι τόσο διεισδυτική και επιθετική παραμένουν άγνωστοι. Αυτή η μορφή καρκίνου μπορεί να επεκταθεί στους πνεύμονες και σε άλλους ιστούς πιο εύκολα από άλλες μορφές της νόσου.

Οι ερευνητές του Εργαστηρίου Βιολογίας Καρκίνου και Χημειοπροφύλαξης του ΠΚ, υπό την επιστημονική καθοδήγηση του καθηγητή, Ανδρέα Κωνσταντίνου, σύγκριναν τους δείκτες στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων με το προφίλ της γενετικής έκφρασης όγκων μαστού και εντόπισαν ότι ο υποδοχέας α2 της ιντερλευκίνης 13 (IL13R alpha2) υπήρχε σε υψηλά επίπεδα σε μεταστατική, ή προχωρημένη μορφή της BLBC. Χρησιμοποιώντας βάσεις δεδομένων, οι ερευνητές μπόρεσαν, επίσης, να προβλέψουν την πιθανότητα της επιβίωσης των ασθενών, βάσει των επίπεδων έκφρασης του γονιδίου IL13RA2 στα καρκινικά κύτταρα. Η ερευνητική ομάδα ανακάλυψε, επίσης, ότι ένας υπο – τύπος της BLBC μορφής, που είχε την τάση να μεταδίδεται πιο γρήγορα στους πνεύμονες, είχε υψηλά επίπεδα IL13RA2.

Όταν οι ερευνητές μείωσαν (με γενετικές μεθόδους) τα επίπεδα της IL13RA2 πρωτεΐνης στα καρκινικά κύτταρα, βρήκαν ότι η ανάπτυξη των όγκων στα ζώα καθυστερεί. Επιπλέον, τα ζώα (ποντίκια) που δέχτηκαν τα τροποποιημένα κύτταρα είχαν μικρές, ή καθόλου μεταστάσεις στους πνεύμονες, κάτι που υποδεικνύει ότι η IL13RA2 πρωτεΐνη εμπλέκεται στην ανάπτυξη και εξάπλωση του καρκίνου.

Σύμφωνα με τους ερευνητές οι δυνατότητες αυτής της ανακάλυψης δεν περιορίζονται στον καρκίνο του μαστού. Άλλες θανατηφόρες μορφές καρκίνου, συμπεριλαμβανομένων αυτών του εγκεφάλου, παγκρέατος, ωοθηκών και παχέος εντέρου, παρουσιάζουν επίσης υψηλά επίπεδα της πρωτεΐνης IL13RA2.

Ο επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, δρ. Ανδρέας Κωνσταντίνου, τόνισε ότι «η ανακάλυψη ίσως στο μέλλον θα μεταφραστεί σε στοχευμένη φαρμακευτική αγωγή που θα δώσει ελπίδες επιβίωσης σε εκατομμύρια γυναίκες που αντιμετωπίζουν αυτή την επιθετική μορφή καρκίνου». Η έρευνα, η οποία διεξάγεται στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, έχει παγκόσμια απήχηση και η χρηματοδότηση της έρευνας στον τόπο μας αργά ή γρήγορα αποδίδει καρπούς, σημείωσε.

«Οι περαιτέρω μελέτες αυτoύ του καρκινικού «βιοδείκτη θα είναι μεγάλης σημασίας για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών με καρκίνο που φέρουν αυτή τη μοριακή ανωμαλία», ανέφερε ο κύριος ερευνητής, δρ. Πάνος Παπαγεώργης. Αν και αυτή η ανακάλυψη είναι ελπιδοφόρα για κάποιους ασθενείς, απαιτείται περισσότερη έρευνα για να κατανοηθεί ο ρόλος του υποδοχέα IL13RA2 και άλλων μορίων στον καρκίνο του μαστού που μπορεί να βοηθήσουν στη διάγνωση, πρόγνωση και εν τέλει στη θεραπεία της νόσου.

Η ανακάλυψη έγινε στο Εργαστήριο Βιολογίας Καρκίνου και Χημειοπροφύλαξης (Cancer Biology and Chemoprevention, CBC) του ΠΚ. Η έρευνα στο Εργαστήριο CBC εστιάζεται στην ανακάλυψη νέων χημειοθεραπευτικών και προληπτικών φαρμάκων ενάντια σε διάφορους τύπους καρκίνου. Πρόσφατα, ερευνητές του Εργαστηρίου CBC ανακάλυψαν ότι η επανέκφραση του ERβ υποδοχέα, με χρήση φαρμάκων που επηρεάζουν τη χρωματίνη, μπορεί να ευαισθητοποιήσει καρκινικά κύτταρα μαστού στο φάρμακο Tamoxifen.

Επίσης, σημαντικές δημοσιεύσεις του εργαστηρίου αφορούν τις αντικαρκινικές ιδιότητες φυσικών και συνθετικών μορφών της Βιταμίνης Ε στον καρκίνο του μαστού και του προστάτη. Ο επιβλέπων ερευνητής της σημαντικής αυτής ανακάλυψης, δρ. Ανδρέας Κωνσταντίνου, είναι καθηγητής Μοριακής Βιολογίας και ιδρυτικό μέλος του Τμήματος Βιολογικών Επιστημών του ΠΚ. Ο κύριος ερευνητής της μελέτης αυτής, δρ Πάνος Παπαγεώργης, ήταν μεταδιδακτορικός ερευνητής στο ΠΚ και εργάστηκε για τρία χρόνια υπό την επίβλεψη του δρα Κωνσταντίνου για τη διεξαγωγή της έρευνας. Ο δρ. Παπαγεώργης σήμερα εργάζεται ως Επίκουρος Καθηγητής στο πρόγραμμα Βιολογικών Επιστημών του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου. Επίσης, από το εργαστήριο CBC, συμμετείχε στη διεξαγωγή της έρευνας η μεταδιδακτορική ερευνήτρια, δρ. Χριστιάνα Νεοφύτου.