Ανησυχητική η κατάχρηση του αλκοόλ

Ανησυχητικές διαστάσεις λαμβάνει και στη χώρα μας η κατάχρηση του αλκοόλ μεταξύ των εφήβων μαθητών, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ).

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, ένας στους επτά μαθητές πίνει με συχνότητα δύο με τρεις φορές την εβδομάδα. Σχεδόν οι μισοί μαθητές (42%) αναφέρουν υπερβολική χρήση αλκοόλ (5 ή περισσότερα οινοπνευματώδη ποτά στη σειρά μέσα στον τελευταίο μήνα) και το ίδιο έχει κάνει πάνω από τρεις φορές το 15%. Επί πλέον, το 14,9% των αγοριών και το 9,5% των κοριτσιών έχουν μεθύσει μέσα στον τελευταίο μήνα. Ωστόσο, η υπερβολική κατανάλωση οινοπνευματωδών (τουλάχιστον 5 ποτά στη σειρά) έστω για μία φορά τον τελευταίο μήνα στους δεκαεξάχρονους, παρουσιάζει αύξηση μεταξύ 1999 και 2007 (από 31% το 1999 σε 41% το 2007).

Στην Ελλάδα έρχονται πρώτα στις προτιμήσεις των εφήβων τα «ισχυρά» οινοπνευματώδη ποτά (ποτά με υψηλή περιεκτικότητα αλκοόλης), ενώ στις άλλες χώρες επικρατεί στις προτιμήσεις η μπίρα. Οι μισοί περίπου μαθητές στη χώρα μας αναφέρουν ότι αγόρασαν κάποιο οινοπνευματώδες ποτό για προσωπική τους χρήση μέσα στον τελευταίο μήνα, ενώ τα 3/4 αναφέρουν αγορά σε μπαρ ή καφετέρια. Τα ποσοστά αυτά είναι υψηλότερα, από αυτά του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Σημειώνεται δε, ότι η κατανάλωση αλκοόλ είναι περισσότερο διαδεδομένη στα αγόρια και στους μαθητές, σε περιοχές εκτός της Αθήνας. Σε σύγκριση με τους δεκαεξάχρονους μαθητές των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, στην Ελλάδα πίνουν μεν περισσότεροι έφηβοι, αλλά λιγότεροι αναφέρουν επεισόδια υπερβολικής κατανάλωσης και μέθης.

Περιβάλλον-Νομικό πλαίσιο-Διαφημίσεις

«Η τάση αύξησης του ποσοστού της αναφερόμενης υπερβολικής χρήσης αλκοόλ στους εφήβους, ασφαλώς οφείλεται σε συνδυασμό παραγόντων (ατομικών, διαπροσωπικών, κοινωνικών, κτλ). Ωστόσο, οποιαδήποτε απόπειρα εξήγησης μιας τέτοιας τάσης δεν μπορεί παρά να λάβει σοβαρά υπόψη περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως, την κατά κοινή ομολογία χαλαρή έως ανύπαρκτη εφαρμογή των νομικών περιορισμών που υπάρχουν στη χώρας μας και αφορούν την πρόσβαση στο αλκοόλ από τους εφήβους, είτε πρόκειται για αγορά από καταστήματα τροφίμων, είτε πρόκειται για αγορά και κατανάλωση σε χώρους εστίασης και ψυχαγωγίας» σχολίασε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο Τάσος Φωτίου, ένας εκ των ερευνητών, Επιστημονικός συνεργάτης στον Τομέα Επιδημιολογικών & Ψυχοκοινωνικών Ερευνών του ΕΠΙΨΥ, αναλύοντας τα αίτια της κατάχρησης αλκοόλ.

«Στο ίδιο επίπεδο, οφείλει κανείς να διερευνήσει, επιπλέον, το ρόλο που έχει διαδραματίσει η ολοένα συχνότερη εμφάνιση διαφημίσεων αλκοολούχων ποτών στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο και των καταχωρήσεων σε νεανικά lifestyle περιοδικά, οι οποίες, σημειολογικά, ωραιοποιούν την κατανάλωση αλκοόλ αλλά, κυρίως, σε επίπεδο δημόσιου λόγου συμβάλλουν σε μία σχεδόν άκριτη κοινωνική αποδοχή της από τους νέους», τόνισε.

Ο κ. Φωτίου αναφέρθηκε και στις σύγχρονες στρατηγικές προώθησης του αλκοόλ, ως βασικό παράγοντα εξάπλωσης του φαινομένου, λέγοντας πως «μεταβάλλονται οι στρατηγικές προώθησης των προϊόντων αλκοόλ στους νέους, έκφανση των οποίων αποτελεί η εξάπλωση τα τελευταία χρόνια, και στην ελληνική αγορά, των προ-συσκευασμένων σε μπουκάλια, νεανικής αισθητικής, αλκοολούχων αναψυκτικών (alcopops), η επικράτηση των οποίων αποτυπώνεται πλέον και επιδημιολογικά στις έρευνες του Ινστιτούτου».

Αναφερόμενος στην ανάγκη πρόληψης του φαινομένου, επισήμανε πως «εντέλει, φαίνεται ότι η κατανάλωση αλκοόλ, μαζί και οι ακραίες μορφές της, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του νεανικού τρόπου ζωής στη χώρα μας. Η πρόκληση, επομένως, για το χώρο της πρόληψης και της προαγωγής της υγείας είναι μεγάλη».

«Για το πρόβλημα με το αλκοόλ, υπάρχει λύση»

Σημαντική βοήθεια, σε όσους έχουν πρόβλημα με το αλκοόλ, προσφέρει το πρόγραμμα «Αλκοολικοί Ανώνυμοι», το οποίο βοηθάει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, να μείνουν νηφάλιοι και να ανακαλύψουν έναν καινούριο τρόπο ζωής, απαλλαγμένοι από τις συνέπειες της χρήσης. Δύο μέλη των «ΑΑ», ο Γιώργος και η Σωτηρία μίλησαν για την εμπειρία τους, στον κόσμο του «αλκοόλ».

Ο 22χρονος Γιώργος, σπουδαστής, είναι 9 μήνες καθαρός με τη βοήθεια των «ΑΑ». «Το πιο δύσκολο για μένα ήταν να παραδεχτώ ότι έχω πρόβλημα και να ζητήσω βοήθεια. Από 12 χρονών ξεκίνησα να πίνω συστηματικά και τα τελευταία χρόνια έφτασα σε σημείο να πίνω, από το πρωί μέχρι το βράδυ, απίστευτες ποσότητες».

Πρόσθεσε ακόμα ότι «τα πρώτα χρόνια νόμιζα ότι ήμουν διαφορετικός, πιο μάγκας και πιο δυνατός από τους συνομηλίκους μου και δεν καταλάβαινα ότι καταστρεφόμουν, αφού οι συνέπειες δεν ήταν τόσο οδυνηρές. Μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, εξαιτίας του αλκοόλ, είχα μείνει μόνος μου. Είχα διαλύσει τις σχέσεις με τους φίλους μου, με την οικογένειά μου. Έκανα παρανομίες για να συντηρώ τη χρήση μου, έλεγα ψέματα, ήμουν βίαιος και επιθετικός. Ήμουν εχθρός με όλο τον κόσμο, μισούσα τα πάντα, αλλά πιο πολύ από όλους μισούσα τον εαυτό μου, γιατί συναισθηματικά, σωματικά και πνευματικά το αλκοόλ με είχε αχρηστέψει».

Όπως λέει σήμερα ο 22χρονος Γιώργος δεν μπορούσε να σταματήσει να πίνει. «Απλά έπινα όλο και πιο πολύ για να με αντέχω», τονίζει.

Στους «ΑΑ», ο Γιώργος έφτασε με τη βοήθεια ενός παλιότερου μέλους. «Μέσα από τη βοήθεια που πήρα, κατάφερα να μείνω νηφάλιος μία μέρα τη φορά. Βρήκα καινούριους φίλους, αποκαθιστώ τις σχέσεις μου με την οικογένειά μου, ξεκίνησα να σπουδάζω, ενώ παράλληλα δουλεύω και συνειδητοποιώ ότι μπορώ να είμαι κι εγώ κομμάτι αυτής της κοινωνίας και να ζω και να χαίρομαι τη ζωή χωρίς την χρήση αλκοόλ, μία μέρα τη φορά», τόνισε.

Η Σωτηρία είναι 40 χρόνων, στέλεχος σε πολυεθνική και είναι 6 χρόνια νηφάλια. «Θεωρούσα ότι ήμουν απλά κοινωνική πότης. Ότι όταν έβγαινα έπινα λίγο παραπάνω, ότι έκανα λίγο παραπάνω κέφι. Θεωρούσα ότι αλκοολικός είναι ο άστεγος με το μπουκάλι στο παγκάκι. Εγώ είχα σπουδάσει, είχα ταξιδέψει, είχα μια πολύ καλή δουλειά, ήμουν ανεξάρτητη και αυτοσυντήρητη. Είχα κοινωνική αποδοχή και θεωρούσα ότι αυτός ο τρόπος ζωής ήταν επιλογή μου», τόνισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Σωτηρία.

Όπως παραδέχεται σήμερα η πραγματικότητα ήταν πολύ διαφορετική από αυτό που πίστευε. «Μέσα μου, δεν ήμουν καθόλου καλά όταν δεν έπινα, και όταν έπινα γινόμουν ακόμα πιο χάλια. Έφτασα στο σημείο να μην μπορώ να δουλέψω νηφάλια. Έπρεπε κάτι να έχω πιει. Άλλαζα συνεχώς συντρόφους και παρέες. Είχα αποξενωθεί από την οικογένειά μου και βίωνα μια διαρκή κατάθλιψη. Ήμουν σε απόγνωση», λέει και προσθέτει: «σταμάτησα να δουλεύω, κλείστηκα στον εαυτό μου και για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, έβγαινα από το μεσημέρι και απλά έπινα μέχρι να λιποθυμήσω, για να μην αισθάνομαι. Δεν άντεχα την θλίψη και τις ενοχές που ένιωθα. Δεν άντεχα άλλο την «ξεφτίλα» του εαυτού μου, αλλά δεν είχα και λύση για το πρόβλημά μου, γιατί απλά δεν ήξερα ποιο ήταν το πρόβλημά μου».

Μάλιστα παραδέχτηκε ότι στην απελπισία της αποπειράθηκε μέχρι και να αυτοκτονήσει.

«Τότε ήταν που συνειδητοποίησα ότι χρειάζομαι βοήθεια. Ένας φίλος μου πρότεινε τους «ΑΑ». Μπήκα στην αδελφότητα, με βοήθησαν να μείνω καθαρή και μέσα σε 6 χρόνια, όχι μόνο ξανακέρδισα στο δεκαπλάσιο όλα όσα μου στέρησε το αλκοόλ, σε κοινωνικό, οικογενειακό και επαγγελματικό επίπεδο, αλλά σε πνευματικό, σωματικό και διανοητικό επίπεδο, βρήκα μια Σωτηρία που δεν μπορούσα να φανταστώ ούτε στα πιο τρελά μου όνειρα».

Σήμερα η Σωτηρία δίνει τη δική της συμβουλή σε εκείνους που έχουν εγκλωβιστεί στο αλκοόλ λέγοντας: «αυτό που έχω να πω σε όποιον πιστεύει ότι έχει πρόβλημα με το αλκοόλ, είναι να έρθει σε μία ομάδα των «ΑΑ», γιατί σίγουρα θα βοηθηθεί. Δεν είναι ανάγκη να καταστραφεί ή ακόμα και να πεθάνει χωρίς να έχει δώσει στον εαυτό του μια ευκαιρία. Για το αλκοόλ υπάρχει λύση».

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μιας ειδικότερης μελέτης που έγινε σε 20 χώρες της έρευνας ESPAD (European School Survey Project on Alcohol and Other Drugs – Ευρωπαϊκή Σχολή Μελέτης για το Αλκοόλ και τα Άλλα Ναρκωτικά) για τη σχέση μεταξύ της χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών και ψυχολογικών χαρακτηριστικών έδειξε ότι οι μαθητές που κάνουν χρήση νόμιμων και παράνομων ουσιών εμφανίζουν σε υψηλότερο ποσοστό, σε σύγκριση με τους μη χρήστες, ψυχολογικές αποκλίσεις, όπως αντικοινωνική συμπεριφορά, καταθλιπτικό συναίσθημα, ανομία, απόπειρες αυτοκτονίας, φυγές από το σπίτι. Μάλιστα υπάρχει μια, σχεδόν, γραμμική σχέση ανάμεσα στην ένταση της χρήσης των ουσιών και των ψυχολογικών αποκλίσεων, ενώ η συσχέτιση είναι μεγαλύτερη για τις παράνομες ουσίες – ιδιαίτερα για ουσίες εκτός της κάνναβης- από ότι για τις νόμιμες.

Η Έκθεση της Πανευρωπαϊκής Έρευνας για τη χρήση εξαρτησιογόνων πραγματοποιήθηκε μέσα στο 2007 και κυκλοφόρησε το 2009, ενώ οι εκτιμήσεις του κ. Φωτίου έγιναν με βάση τα πλέον πρόσφατα δεδομένα. Πραγματοποιήθηκε σε δείγμα άνω των 100.000 μαθητών ηλικίας 15-16 ετών από 35 χώρες μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και η Ελλάδα. Η έρευνα βασίζεται σε ένα κοινό μεθοδολογικό πρωτόκολλο που επιτρέπει την έγκυρη σύγκριση μεταξύ των χωρών. Στη χώρα μας η έρευνα περιέλαβε 10.445 μαθητές ηλικίας 13-18 χρόνων.