Με την αιματοχυσία στην Ουκρανία μετά την ρωσική εισβολή και τον πόλεμο που μετρά αισίως 7 ημέρες στη χώρα, να συνεχίζεται αμείωτη, μία κωμόπολη 10.000 περίπου κατοίκων ήρθε ξανά στη δημοσιότητα αλλά με μία τραγική αφορμή. Η είδηση του θανάτου Ελλήνων ομογενών από βομβαρδισμούς στον Σαρτανά, με πληροφορίες να κάνουν λόγο και για πάνω από 10, σκόρπισε θλίψη στον απανταχού ελληνισμό.
Ο θάνατος των ομογενών πυροδότησε ένταση και στις σχέσεις μεταξύ Ελλάδας – Ρωσίας. Η ρωσική πρεσβεία στην Ελλάδα έκανε λόγο «για βομβαρδισμούς των νεοναζί του τάγματος του Αζόφ» ενώ η ελληνική πλευρά απάντησε ότι «υπάρχουν στοιχεία ότι πίσω από τους βομβαρδισμούς στον Σαρτανά βρίσκονται τα ρωσικά στρατεύματα». Θέση για την αιματοχυσία πήρε και η πρεσβεία της Ουκρανίας κάνοντας λόγο για fake news από πλευράς Μόσχας.
Η κωμόπολη Σαρτανά, απέχει λιγότερα από 20 χιλιόμετρα από την Μαριούπολη. Σε αυτή διαβιούν σήμερα 8.000 Έλληνες, από τους συνολικά 10.240 κατοίκους οι οποίοι μιλούν άπταιστα την Ελληνική γλώσσα. Το στρατηγικό γεωγραφικό σημείο, στο οποίο έχει αναπτυχθεί εδώ και δύο τουλάχιστον αιώνες ο ελληνικός οικισμός, (όπως και αυτός του Μπουγά) έχει τεθεί στο στόχαστρο των βομβαρδισμών, στην προσπάθεια των ρωσικών δυνάμεων να περικυκλώσουν την Μαριούπολη, δημιουργώντας έναν ασφυκτικό κλοιό πέριξ της πόλης.
Δεύτερη πολιορκία για τον Σαρτανά
Οι κάτοικοι του Σαρτανά γνωρίζουν τι σημαίνει πόλεμος. Η ρωσική «πολιορκία» επαναλαμβάνεται για δεύτερη φορά μετά το 2014, καθώς το χωριό βομβαρδίστηκε σφοδρά και στη διάρκεια των επιχειρήσεων της Μόσχας για την κατάληψη της Κριμαίας, ως μια από τις διαφιλονικούμενες περιοχές.
Κατά τον πόλεμο στο Ντονμπάς, ο Σαρτανάς βρέθηκε από τα τέλη του 2014 στα διαφιλονικούμενα εδάφη ανάμεσα στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις (και των παραστρατιωτικών ναζιστικών ομάδων όπως το «Τάγμα Αζόφ» και τις αντίστοιχες των φιλορώσων αυτονομιστών του Ντονέτσκ και του Λουχάνσκ.
Στις 14 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, η κωμόπολη βλήθηκε από όλμους, ένας από τους οποίους χτύπησε πομπή κηδείας με αποτέλεσμα να σκοτωθούν επτά άτομα και να τραυματιστούν άλλα 17. Η ευθύνη αποδόθηκε στις δυνάμεις των αυτονομιστών, για τις οποίες ειπώθηκε πως πιθανόν στόχευαν φυλάκιο του ουκρανικού στρατού ή κάποιες παρακείμενες υποδομές αγροτικής παραγωγής. Το συμβάν προκάλεσε την αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης, καθώς έξι από τους νεκρούς αμάχους ήταν Έλληνες ομογενείς.
Ο Σαρτανάς χτυπήθηκε εκ νέου το επόμενο έτος, ενώ σύμφωνα με εκτίμηση του τοπικού δημάρχου, από τον Σεπτέμβριο του 2014 μέχρι τον Μάιο του 2015 είχαν σκοτωθεί συνολικά 8 άμαχοι και είχαν καταστραφεί 93 σπίτια της κωμόπολης.
Η επιρροή στους Έλληνες της τσαρικής Ρωσίας, οι διωγμοί, η Οκτωβριανή Επαναστάση και η μάχη στο πλευρό των Σοβιετικών
Οι Έλληνες του Σαρτανά βρίσκονται στην περιοχή της Αζοφικής για πάνω από 240 χρόνια. Ο Σαρτανάς ιδρύθηκε το 1780 από Έλληνες της Κριμαίας που μεταφέρθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της Αζοφικής με εντολές της αυτοκράτειρας Μεγάλης Αικατερίνης, δημιουργώντας τη Μαριούπολη και άλλα 24 χωριά. Κατά τα τέλη του 19ου αιώνα ο Σαρτανάς παρουσιάζεται ως ένα από τα ελληνόφωνα χωριά της Αζοφικής, μαζί με άλλα όπως τα Τσεμαρλίκ, Γιανισόλ, Κωνσταντινουπόλ, Βολνοβάχα κλπ.
Οι Έλληνες ομογενείς της περιοχής αποτέλεσαν σημείο αναφοράς για όλη την περιοχή της Αζοφικής. Μάλιστα, το περίφημο διάταγμα του 1779, το οποίο υπέγραψε η Μεγάλη Αικατερίνη, το οποίο βρίσκεται στο Λαογραφικό Μουσείο της Μαριούπολης, περιλάμβανε μαζί με την μεταφορά των ελληνικών πληθυσμών, ειδικά προνόμια για την ενθάρρυνση της γεωργίας, της αλιείας, του εμπορίου και της βιομηχανίας. Πρωτεργάτης της μετοίκησης ήταν ο Μητροπολίτης Ιγνάτιος, ενώ μετακινήθηκαν περίπου 19.000 Έλληνες. Μετά την εγκατάστασή τους, το 1807 η Μαριούπολη και τα γύρω από αυτήν ελληνικά χωριά, αναγνωρίστηκαν ως ανεξάρτητη διοικητική μονάδα, με αποκλειστικά ελληνικό πληθυσμό.
Αλιείς, κτηνοτρόφοι και μετέπειτα έμποροι, οι Έλληνες του Σαρτανά αποκτούν σημαντική θέση σταδιακά στην κοινωνική διαστρωμάτωση της Τσαρικής Ρωσίας, ενώ η σταδιακή οικονομική τους άνοδος, έχει ως αποτέλεσμα την ανάδειξη πολλών καλλιτεχνών μορφών. Παράλληλα, είναι παρόντες σε όλους τους αγώνες, εθνικούς και κοινωνικούς, καθώς μετέχουν στην Οκτωβριανή Επανάσταση, παίρνουν μέρος στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με το πλευρό του κόκκινου στρατού και κατόπιν στην κολεκτιβοποίηση της αγροτικής οικονομίας. Παρόλη τη στάση τους υπάρχουν αναφορές ότι την περίοδο 1937-1938, στο πλαίσιο της Ελληνικής Επιχείρησης της Εν Κα Βε Ντε, η οποία εντασσόταν στις ευρείες σταλινικές διώξεις της εποχής που έμειναν γνωστές ως Μεγάλος Τρόμος ή Μεγάλη Εκκαθάριση, συνελήφθησαν από τις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες 132 κάτοικοι της κωμόπολης, από τους οποίους υπολογίζεται πως εκτελέστηκαν όλοι πλην ενός.
Ακριβώς επειδή η στάση τους ήταν με το πλευρό του κόκκινου στρατού, οι Έλληνες της περιοχής κυνηγήθηκαν από τους ναζί στον Β’ Παγκόσμιο. Μεταπολεμικά η κωμόπολη μετονομάστηκε σε Πριμόρσκοε, ωστόσο το 1992 ανέκτησε την αρχική της ονομασία.
Μεγάλο και το πολιτιστικό στίγμα των Ελλήνων της περιοχής
Ο δήμος του Σαρτανά είναι αδελφοποιημένος από το 1999 με τον δήμο Ζωγράφου στην Ελλάδα ενώ μία από τις πλέον συγκινητικές στιγμές για τον ελληνισμό της περιοχής ήταν η επίσκεψη του αείμνηστου Καρόλου Παπούλια, προέδρου της Δημοκρατίας, τότε πίσω στο 2008.
Στον πολιτιστικό τομέα, λειτουργούν το Μουσείο Ιστορίας και Εθνογραφίας των Ελλήνων της Αζοφικής, δύο βιβλιοθήκες (η μία παιδική) και ένα πολιτιστικό κέντρο. Επίσης στον Σαρτανά εδρεύουν ο ελληνικός παραδοσιακός μουσικός όμιλος «Μαργαριτάρια του Σαρτανά» ή «Σαρτανιώτικα Μαργαριτάρια». Το 1988 και το 2011 διοργανώθηκε στον Σαρτανά η «Μέγα Γιουρτή», πολιτιστικό φεστιβάλ των Ελλήνων της Ουκρανίας που διεξάγεται κάθε δύο χρόνια.
Στον Σαρτανά τέλος γεννήθηκαν οι λαϊκοί ποιητές Δεμιάν Μπογαδίτσα, Λεοντής Χοναγμπέη και Ιλσιβέτ Χαραμάν, ο λογοτέχνης Αντώνης Σαπουρμάς, ο ποιητής και διανοούμενος Λεόντιος Κυριάκοβ, ο ιστορικός Γεώργιος ή Ιβάν Πάπους, ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Ανατόλι Μπαλτζί, ο συγγραφέας Αλέξανδρος Ασλά και οι τραγουδίστριες παραδοσιακής μουσικής Μαρία Γαϊτάν και Ταμάρα Κατσή.
