Πάνω από 800.000 αιτήσεις συνταξιοδότησης έχουν κατατεθεί την τελευταία τετραετία, από το 2021 έως και το 2024, προκαλώντας πίεση στα δημόσια οικονομικά. Ταυτόχρονα, έχουν επιταχυνθεί οι διαδικασίες εκκαθάρισης των εκκρεμών αιτήσεων. Αυτή η σημαντική έξοδος αντικατοπτρίζει τόσο τις διαρθρωτικές αλλαγές του συνταξιοδοτικού συστήματος όσο και τις στρατηγικές επιλογές των ασφαλισμένων, οι οποίοι εκμεταλλεύονται ευνοϊκές συνθήκες.
Όπως εκτιμούν αναλυτές, ο συνολικός αριθμός των αιτήσεων συνταξιοδότησης για το 2024 έφτασε τις 201.000. Η αύξηση αυτή συνεχίζει την ανοδική τάση της τελευταίας τριετίας, κατά την οποία καταγράφηκαν περισσότερες από 600.000 αιτήσεις. Η μεγαλύτερη έξοδος σημειώθηκε το 2021 με 212.151 αιτήσεις, ακολουθούμενη από 211.133 αιτήσεις το 2022 και 190.388 το 2023.
Η τρέχουσα κατάσταση θυμίζει παλαιότερες περιόδους μαζικών εξόδων. Το 2010, η επιβολή του πρώτου μνημονίου και η αύξηση των ορίων ηλικίας οδήγησαν σε 135.000 αιτήσεις συνταξιοδότησης. Πιο πριν, από το 1998 έως το 2006, οι εθελούσιες έξοδοι στον ΟΤΕ, τη ΔΕΗ και τις τράπεζες δημιούργησαν κύματα αποχωρήσεων, επηρεάζοντας τη διάρθρωση του εργατικού δυναμικού.
Οι αιτίες της μαζικής εξόδου
Η παρούσα μαζική έξοδος αποδίδεται σε πολλούς παράγοντες, με βασικό την ωρίμανση των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων της γενιάς των baby boomers. Αυτή η γενιά, που χαρακτηρίζεται από την αύξηση των γεννήσεων, εμφανίστηκε στην Ελλάδα μεταξύ 1960 και 1965, αργότερα από τη Δυτική Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Στη συγκεκριμένη πενταετία, οι γεννήσεις ανέρχονταν στις 170.000 ετησίως, τη στιγμή που σήμερα δεν ξεπερνούν τις 90.000.
Σύμφωνα με αναλυτές, η συνταξιοδότηση της γενιάς αυτής εκτείνεται χρονικά από το 2022 έως το 2029. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο ετήσιος ρυθμός συνταξιοδοτήσεων αναμένεται να διπλασιαστεί σε σχέση με την προηγούμενη επταετία, φτάνοντας τις 170.000-175.000 αιτήσεις ετησίως.
Το υπόλοιπο ποσοστό που ανεβάζει τις αιτήσεις στις 200.000-210.000 οφείλεται κυρίως στα ευνοϊκά όρια ηλικίας που ισχύουν για συγκεκριμένες κατηγορίες ασφαλισμένων.
Ρόλος των ελεύθερων επαγγελματιών
Όπως σημειώνουν παράγοντες του ασφαλιστικού κλάδου, φέτος ιδιαίτερο ρόλο στη μαζική συνταξιοδότηση διαδραμάτισαν οι ελεύθεροι επαγγελματίες. Το νέο καθεστώς επιτρέπει τη συνέχιση της εργασίας χωρίς να μειώνεται η σύνταξη, κάτι που έχει οδηγήσει πολλούς στην επιλογή συνταξιοδότησης. Πολλοί εξαγοράζουν 1-2 πλασματικά έτη, ώστε να συμπληρώσουν 40 έτη ασφάλισης και να συνταξιοδοτηθούν στο 62ο έτος της ηλικίας τους.
Λόγοι ενίσχυσης του ρυθμού συνταξιοδότησης το 2024
Η αύξηση του αριθμού αιτήσεων το 2024 αποδίδεται στους εξής λόγους:
- Εργασία χωρίς περικοπή σύνταξης: Πάνω από 200.000 ασφαλισμένοι υπέβαλαν αίτηση συνταξιοδότησης συνεχίζοντας να εργάζονται, εκμεταλλευόμενοι το ευνοϊκό καθεστώς.
- Ανησυχία για μελλοντικές αλλαγές: Η δημόσια συζήτηση για αύξηση των γενικών ορίων ηλικίας μετά το 2027, λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής, προκαλεί αβεβαιότητα, οδηγώντας σε πρόωρες αιτήσεις.
- Ευνοϊκά όρια ηλικίας: Περίπου 90.000 ασφαλισμένοι αξιοποίησαν τη δυνατότητα συνταξιοδότησης πριν από τα 62 έτη, με πλήρη ή μειωμένη σύνταξη.
Ποιοι επωφελούνται από τα ευνοϊκά όρια ηλικίας
Οι κατηγορίες ασφαλισμένων που επωφελούνται είναι:
• Μητέρες ανηλίκων στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, καθώς και στα πρώην ειδικά ταμεία.
• Γυναίκες ασφαλισμένες σε βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα, που θεμελίωσαν δικαιώματα τη διετία 2010-2012.
Τα μεταβατικά όρια ηλικίας που ίσχυαν έως τις 31/12/2021 έχουν πλέον καταργηθεί. Μετά το 2022, οι επιλογές είναι περιορισμένες:
• Για πλήρη σύνταξη: Το όριο ηλικίας είναι 62 έτη (με 40 έτη ασφάλισης ή 12.000 ημέρες) ή 67 έτη (με 15ετία ή 4.500 ημερομίσθια).
• Για μειωμένη σύνταξη: Το όριο είναι 62 έτη με 4.500 ημέρες ασφάλισης.
Οικονομικά κίνητρα για συνταξιοδότηση
Οι αυξήσεις στις συντάξεις το 2024 αποτέλεσαν επιπλέον κίνητρο για πολλούς ασφαλισμένους:
- Αύξηση μισθού ή εισφορών: Η αύξηση κατά 3,5% του μισθού ή των εισφορών για τους επαγγελματίες, βάσει των οποίων υπολογίζεται η ανταποδοτική σύνταξη, οδήγησε σε μεγαλύτερες απολαβές.
- Υψηλότερα ποσοστά αναπλήρωσης: Η αύξηση του συνολικού χρόνου ασφάλισης εντός του 2024 ενίσχυσε τα ποσοστά αναπλήρωσης.
Οι μαζικές συνταξιοδοτήσεις του 2024 είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιων δημογραφικών, οικονομικών και νομοθετικών εξελίξεων. Ωστόσο, δημιουργούν νέες προκλήσεις για τη βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος, απαιτώντας στρατηγικές παρεμβάσεις για την εξισορρόπηση των δημόσιων οικονομικών.
