Εκατομμύρια προϊόντα παραμένουν κάθε χρόνο στα αζήτητα του ίντερνετ. Τι γίνονται και πού καταλήγουν;

Ένα ερώτημα που σπανίως απασχολεί τον καταναλωτή, για κάποιους ωστόσο είναι ζήτημα κεφαλαιώδους σημασίας.

Όλες αυτές οι στοίβες με τα αδιάθετα προϊόντα, από ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές μέχρι βιβλία και ό,τι άλλο μπορεί να σκεφτεί κανείς, είναι ένας μεγάλος πονοκέφαλος αν έχεις να τις διαχειριστείς.

Για να δούμε λοιπόν τι είναι γνωστό για τη μοίρα των αγαθών που δεν βρήκαν τη θέση τους στις καρδιές του αγοραστικού κοινού…

Η τηλεοπτική αποκάλυψη

Η Amazon λοιπόν, ο κολοσσός του ηλεκτρονικού εμπορίου, μάθαμε προσφάτως ότι καταστρέφει εκατομμύρια απούλητα προϊόντα κάθε χρόνο στην Αγγλία.

Την αποκάλυψη έκανε το βρετανικό τηλεοπτικό πρόγραμμα ITV News, προκαλώντας μια μεγάλη δημόσια συζήτηση για τη μαύρη μοίρα όλων αυτών των πραγμάτων.

Οι κάμερες της εκπομπής βρήκαν ντάνες με κουτιά και κιβώτια με την ένδειξη «καταστροφή» σε μια από τις αποθήκες της Amazon στη Βρετανία, στο ειδικό τμήμα που αποκαλείται «ζώνη καταστροφής». Μέσα τους είχαν ηλεκτρονικά, κοσμήματα, βιβλία και άλλα καινούρια ή ελαφρώς μεταχειρισμένα αντικείμενα.

Το ITV News μπήκε με κρυφή κάμερα στο κέντρο διαλογής της Amazon στο Dunfermline της Σκοτίας και έβγαλε κυριολεκτικά λαβράκι. Κάπου 124.000 προϊόντα έφεραν τη σήμανση για καταστροφή σε μία μάλιστα εβδομάδα του Απριλίου, σύμφωνα με εσωτερικό υπόμνημα της αποθήκης που εξασφάλισε η εκπομπή.

Από αυτά, μόλις τα 28.000 είχαν διαχωριστεί και προορίζονταν για δωρεές. Στην ίδια πάντα περίοδο, σε μία μόλις εβδομάδα του Απριλίου. Η ειδησεογραφική εκπομπή τα βιντεοσκόπησε όλα αυτά και παρακολούθησε μάλιστα τη διαδρομή κάποιων αντικειμένων από τη ζώνη καταστροφής ως και τη χωματερή ή τη μονάδα ανακύκλωσης.

Τι είδους πράγματα ήταν αυτά που καταστράφηκαν; Τα μισά περίπου ήταν επιστροφές προϊόντων από πελάτες, όπως επιβεβαίωσε και πρώην υπάλληλος της Amazon στο ITV. Τα άλλα μισά ήταν ολοκαίνουρια, «μη ανοιγμένα, στην πλαστική συσκευασία τους ακόμα» αντικείμενα.

«Κάποτε μου έκανε εντύπωση. Δεν υπάρχει συνοχή ή λογική σε ό,τι καταστρέφεται. Από ανεμιστήρες Dyson, ηλεκτρικές σκούπες, ακόμα και MacBook και iPad. Την άλλη φορά, 20.000 μάσκες για κορονοϊό, στις πλαστικές τους συσκευασίες ακόμα», συνέχισε τις αποκαλύψεις ο πρώην υπάλληλος της Amazon, μιλώντας ανώνυμα στη βρετανική τηλεόραση.

Η Amazon αρνήθηκε ότι πετά προϊόντα στους σκουπιδότοπους της Βρετανίας, σε ανακοίνωση που έστειλε στην ιστοσελίδα The Verge. Ισχυρίστηκε πως αυτό που κατέγραψε η κάμερα του ITV ήταν στην πραγματικότητα μονάδα ανακύκλωσης.

«Εργαζόμαστε για τον στόχο της μηδενικής απόρριψης προϊόντων και η προτεραιότητά μας είναι να ξαναπουλάμε, να χαρίζουμε σε φιλανθρωπικούς οργανισμούς ή να ανακυκλώνουμε τα απούλητα προϊόντα μας», γράφει χαρακτηριστικά στη δήλωσή της.

Καταστροφή προϊόντων: Η κορυφή του παγόβουνου

Πώς έφτασε όμως η Amazon να καταστρέφει 130.000 προϊόντα τη βδομάδα από μία μόνο αποθήκη της; Αυτή είναι προφανώς η ερώτηση του ενός εκατομμυρίου, πόσο μάλλον που οι πωλητές θέλουν να παραμένουν τα αποθέματά τους στις αποθήκες της Amazon.

Αν όμως τα αγαθά τους δεν φεύγουν, τότε η Amazon βρίσκει πιο ταιριαστό να τα πετά στα σκουπίδια από το να τα κρατά στα ήδη πηγμένα ράφια της. Είναι θέμα κόστους-οφέλους.

Το εξαιρετικό ρεπορτάζ του ITV δεν ήταν φυσικά η πρώτη φορά που αποφάσισε κάποιος να ερευνήσει το γεγονός. Έρευνα του 2019 είχε βρει πως η Amazon σε Αγγλία και Γαλλία καταστρέφει εκατομμύρια προϊόντα τη βδομάδα. Ναι, τη βδομάδα.

Μία μόνο αποθήκη έστειλε 293.000 απούλητα αγαθά στην τοπική χωματερή σε μια περίοδο 9 μηνών. Αυτή είναι η συνήθης πρακτική της Amazon και δεν είναι μόνο της Amazon.

Τώρα ήταν ένα γαλλικό ντοκιμαντέρ, που προβλήθηκε στον τηλεοπτικό σταθμό M6, αυτό που είχε τα μαύρα νέα. Οι δημοσιογράφοι παρίσταναν τους υπαλλήλους της Amazon και απέκτησαν πρόσβαση σε έναν χώρο που ονομάζεται στα εσωτερικά υπομνήματα του κολοσσού «ζώνη καταστροφής».

Εκεί βιντεοσκόπησαν με κρυφή κάμερα τους εργαζομένους της εταιρίας να φορτώνουν στα φορτηγά ολοκαίνουρια παιχνίδια, νέας γενιάς τηλεοράσεις, ακόμα και συσκευές κουζίνας, με προορισμό τη γειτονική χωματερή.

Το ντοκιμαντέρ, που απέκτησε πρόσβαση και σε μια σειρά από emails της Amazon, μίλησε για καταστροφή 3 εκατ. προϊόντων στη Γαλλία το 2018.

Ο βρετανός συνεργάτης τους, που μπήκε κι αυτός ως υπάλληλος σε αποθήκη της Amazon στα Midlands, ρώτησε τον διευθυντή της δομής για την τύχη των απούλητων προϊόντων: «Κάποια επιστρέφονται, αλλά επίσης κάποια καταστρέφονται», του είπε.

Όταν έπαιξε το θέμα στο αμερικανικό CBS (MoneyWatch) τον Μάιο του 2019, η Amazon αναγκάστηκε να απαντήσει. Και είπε πως συνεργάζεται με φιλανθρωπικές οργανώσεις ώστε να δωρίζει τα εκατομμύρια αδιάθετα προϊόντα, αντί να καταλήγουν στα σκουπίδια!

Είπε μάλιστα πως αυτό το κάνει και στην Αμερική και στην Αγγλία, παρά την ύπαρξη του υλικού από τις αποθήκες της. Ο εκπρόσωπος Τύπου του ηλεκτρονικού γίγαντα ήταν ωστόσο πολύ προσεκτικός, δεν αρνήθηκε ότι κάποια από τα προϊόντα καταλήγουν στα σκουπίδια. Απέφυγε απλώς να απαντήσει.

Η Amazon δεν είναι φυσικά η μόνη που προχωρά σε καταστροφή των προϊόντων αντί να τα αξιοποιεί με άλλους τρόπους. Ο κόσμος είχε αποτροπιαστεί, για παράδειγμα, το 2018, όταν έγινε γνωστό ότι η Burberry έκαψε ρούχα και αξεσουάρ αξίας 38 εκατ. δολαρίων, για να μην πουληθούν φτηνά.

Κάτι αντίστοιχο κάνει και η Richemont, ο όμιλος ακριβών ρολογιών που έχει και την Cartier, καταστρέφει περιοδικά τα αδιάθετα luxury προϊόντα της. Ακόμα και η Nike το κάνει, όπως είχαν αποκαλύψει οι New York Times το 2017, προκαλώντας κύματα κατακραυγής εναντίον της.

Η πρακτική της καταστροφής χρονολογείται τουλάχιστον από το 2010, όταν η H&M υποσχέθηκε να χαρίζει σε μη προνομιούχους τα προϊόντα της αντί να τα καταστρέφει. Ήταν και πάλι η αρνητική δημοσιότητα αυτή που έφερε την υπόσχεση.

Ένα φορτηγό γεμάτο απούλητα προϊόντα φεύγει κάθε μα κάθε βδομάδα από αποθήκη της Amazon στη Γερμανία με κατεύθυνση τη χωματερή. Σε αυτό κατέληξε φετινή έρευνα της Greenpeace.

«Πρόκειται για έναν ασύλληπτο αριθμό αχρείαστων σκουπιδιών, είναι σοκαριστικό να βλέπεις μια εταιρία πολλών δισεκατομμυρίων να ξεφορτώνεται το στοκ της με τέτοιο τρόπο», σχολίασε χαρακτηριστικά ο Sam Chetan-Welsh εκ μέρους της Greenpeace.

Τι λέει η Amazon για όλα αυτά

Το 2019, στον απόηχο του γαλλικού ντοκιμαντέρ για την καταστροφή των προϊόντων, ο κολοσσός του e-commerce δημιούργησε ένα πρόγραμμα για τη δωρεά των αδιάθετων αγαθών σε Αγγλία και ΗΠΑ.

Κοντά στο 1% των απούλητων προϊόντων αποτεφρώνεται μάλιστα, όπως αποκάλυψε η ίδια η Amazon, για παραγωγή ενέργειας.

Το νέο πρόγραμμα, με τίτλο Fulfillment by Amazon (FBA) Donations, αφορά στις τρίτες εταιρίες που αποθηκεύουν τα προϊόντα τους στα ράφια της Amazon σε Αμερική και Βρετανία.

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του CNBC, η εταιρία έλεγε πως αυτός θα ήταν πια ο Νο 1 τρόπος διαχείρισης των απούλητων προϊόντων, όχι η χωματερή, αλλά η φιλανθρωπία.

Το πρόγραμμα ξεκίνησε την 1η Σεπτεμβρίου 2019 και στις δύο χώρες, δεν υπάρχουν ωστόσο διαθέσιμα στοιχεία για τη λειτουργία ή την επιτυχία του. Όπως δεν υπήρχαν εξάλλου και για την καταστροφή των προϊόντων.

Είχε γίνει πάντως γνωστό πως οποιοσδήποτε πωλητής ήθελε, μπορούσε να πάρει απλώς τα αποθέματά του από τις αποθήκες της, ώστε να μη χαριστούν ή καταστραφούν.

«Αυτό το πρόγραμμα θα μειώσει τον αριθμό των προϊόντων που στέλνονται στη χωματερή, βοηθώντας αντιθέτως όσους έχουν ανάγκη», έγραψε η Amazon σε email που έστειλε στους συνεργάτες της, αποδεχόμενη για πρώτη φορά επισήμως πως ένα μέρος τουλάχιστον των αδιάθετων αγαθών πηγαίνουν στα σκουπίδια.

Από την αντίδραση κάποιων συνεργατών της Amazon, οι οποίοι μίλησαν στο CNBC, έγινε γνωστό πως η Amazon χρεώνει 50 σεντς του δολαρίου για την επιστροφή του αδιάθετου προϊόντος στον πωλητή. Εκεί δηλαδή που το κόστος για την καταστροφή ή την απόθεσή του στη χωματερή δεν ξεπερνά τα 15 σεντς.

Το ηλεκτρονικό εμπόριο έχει δημιουργήσει νέες περιβαλλοντικές προκλήσεις, όσο ο κόσμος στρέφεται ολοένα και περισσότερο στα ψώνια στο ίντερνετ και τεράστιες αποθήκες ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια ακόμα και δίπλα σε πυκνοκατοικημένες περιοχές.

Μεγάλα online καταστήματα έχουν διαμαρτυρηθεί κατά καιρούς πως για όλα φταίει ο καταναλωτής, που αξιώνει εύκολη και γρήγορη επιστροφή του προϊόντος. Γεγονός που καταλήγει σε αυξημένα απόβλητα και ρύπους.

Μένει τώρα να δούμε τι ακριβώς κάνει η Amazon με το πρόγραμμα δωρεάς των απούλητων προϊόντων. Και πόσα αποκαλυπτικά ρεπορτάζ θα χρειαστούν ενδεχομένως για να μάθουμε τι γίνεται…