Την πρώτη εικόνα μιας μαύρης τρύπας με τη χρήση του τηλεσκοπίου Event Horizon έδωσε στη δημοσιότητα διεθνής επιστημονική ομάδα, με ελληνική συμμετοχή. Ένα επίτευγμα – ορόσημο στην αστροφυσική, που θέτει ουσιαστικά το πιο μεγάλο τεστ στη θεωρία του Αϊνστάιν για τη σχετικότητα.
Η φωτογραφία δείχνει ένα λαμπερό δαχτυλίδι που έχει σχηματιστεί στον γαλαξία M87, καθώς το φως περιστρέφεται -λόγω της έντονης βαρύτητας- γύρω από μια μαύρη τρύπα, που είναι 6,5 δισεκατομμύρια φορές πιο μεγάλη σε μάζα από τον Ήλιο. Έτσι, οι αστρονόμοι έχουν επιτέλους μια εικόνα του περιβάλλοντος (του λεγόμενου «ορίζοντα γεγονότων») της μαύρης τρύπας, δηλαδή της συνοριακής περιοχής πέρα από την οποία δεν υπάρχει σημείο επιστροφής, καθώς ούτε καν το φως δεν μπορεί να δραπετεύσει.
Επίσης, η ανθρωπότητα έχει την πρώτη εικόνα από τις «σκιές» που ρίχνουν γύρω τους οι μαύρες τρύπες, οι οποίες προκαλούν ακραίες καμπυλώσεις του χωροχρόνου. Περιβαλλόμενες από στροβιλιζόμενα καυτά νέφη σκόνης και αερίων, εκπέμπουν ισχυρή ακτινοβολία και προδίδουν έμμεσα την ύπαρξη τους.
Στην επιστημονική ομάδα που έκανε την έρευνα και αναμένεται να κάνει και στις ανακοινώσεις συμμετέχει και ο Έλληνας αστροφυσικός, Δημήτριος Ψάλτης, από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα.
Το επίτευγμα αυτό θεωρήθηκε δεόντως σημαντικό, ώστε η σχετική ανακοίνωση έγινε με έξι ταυτόχρονες συνεντεύξεις σε έξι πόλεις: στην Ουάσιγκτον (η κεντρική εκδήλωση που διοργανώθηκε από το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών (NSF), στις Βρυξέλλες (διοργανώθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τη συμμετοχή του Ευρωπαίου επιτρόπου για την Έρευνα-Επιστήμη-Καινοτομία Κάρλος Μοέδας), στη Σαγκάη της Κίνας, στην Ταϊπέι της Ταϊβάν, στο Σαντιάγο της Χιλής και στο Τόκιο της Ιαπωνίας.
Η συνέντευξη Τύπου στην Ουάσινγκτον διοργανώθηκε από το ίδρυμα National Science Foundation των ΗΠΑ, με τη συμβολή της NASA.
Το «μαγικό» τηλεσκόπιο που είδε τη μαύρη τρύπα
Για να είναι δυνατή αυτή η εξέλιξη, χρειάστηκε το Event Horizon Telescope. Το τηλεσκόπιο ΕΗΤ αποτελείται από ένα ευρύ δίκτυο διάσπαρτων τηλεσκοπίων, σε διάφορα μέρη του κόσμου, δημιουργώντας -μέσω διασύνδεσης τους- ένα τεράστιο εικονικό τηλεσκόπιο με μέγεθος που πλησιάζει αυτό της Γης. Με τον τρόπο αυτό, δημιουργείται το απαραίτητο ζουμ, ώστε να απεικονισθεί η περιοχή γύρω από μια μαύρη τρύπα, ιδίως της «περιμέτρου».
Το ΕΗΤ, που έκανε τις πρώτες παρατηρήσεις του το 2017, διαθέτει επιμέρους «μάτια» στις ΗΠΑ (τηλεσκόπια SMT σε Αριζόνα και James Clerk Maxwell σε Χαβάη), Μεξικό (τηλεσκόπιο LMT), Χιλή (τηλεσκόπια ALMA του Ευρωπαϊκού Νοτίου Αστεροσκοπείου και APEX), Ισπανία (τηλεσκόπιο IRAM), Ανταρκτική (Τηλεσκόπιο Νοτίου Πόλου), Γαλλία (Άλπεις) και Γροιλανδία.
Στο μέλλον ακόμη περισσότερα τηλεσκόπια αναμένεται να προστεθούν στο δίκτυο του ΕΗΤ, αυξάνοντας περαιτέρω τις δυνατότητές του.
Το πρόγραμμα είχε στόχο δύο υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες, στο κέντρο διαφορετικών γαλαξιών, οι οποίες έχουν τους μεγαλύτερους «ορίζοντες γεγονότων», όπως φαίνονται από τη Γη: στην κεντρική του γαλαξία μας (τον Τοξότης Α*), που απέχει περίπου 26.000 έτη φωτός από τη Γη (245 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα) και έχει μάζα τέσσερα εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από του Ήλιου μας, καθώς και στην ακόμη μεγαλύτερη στο κέντρο του γιγάντιου γαλαξία Μ87 στον αστερισμό της Παρθένου, από όπου και προέκυψε η εικόνα, σε απόσταση 55 εκατομμυρίων ετών φωτός από τη Γη, η οποία έχει μάζα 6,5 δισεκατομμύρια φορές μεγαλύτερη από τον Ήλιο.
