Σύνοδος του ΝΑΤΟ – Τα πέντε κρίσιμα και ακανθώδη ζητήματα της Συμμαχίας

Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και τη διαμόρφωση μιας νέας γεωπολιτικής πραγματικότητας με την άνοδο της Κίνας και του «Παγκόσμιου Νότου», το NATO όχι μόνο έχει βγει από το «κώμα» που είχε περιέλθει τα τελευταία χρόνια, αλλά έχει επιστρέψει δυναμικά σε συνθήκες ψυχροπολεμικής περιόδου. Ο Εμανουέλ Μακρόν που το 2019 είχε χαρακτηρίσει «εγκεφαλικά νεκρό» το ΝΑΤΟ, σήμερα δηλώνει πως «ο Πούτιν ξύπνησε το ΝΑΤΟ με ηλεκτροσόκ»

Η επικείμενη Σύνοδος Κορυφής της στρατιωτικής συμμαχίας στο Βίλνιους της Λιθουανίας (11-12 Ιουλίου) αναγνωρίζεται από πολλούς αναλυτές ως ορόσημο, καθώς στο τραπέζι θα τεθούν κρίσιμα θέματα και στους ηγέτες των κρατών μελών, σύμφωνα με τις πληροφορίες, θα παραδοθεί ακόμη και σχέδιο για το ενδεχόμενο ενός παγκοσμίου πολέμου.

Στο επίκεντρο βρίσκεται ο πόλεμος στην Ουκρανία και η Ρωσία. Ωστόσο εκτός από τον «προφανή» εχθρό, στο τραπέζι των ηγετών της Δύσης θα βρεθούν κι άλλα ζητήματα που προβληματίζουν και διχάζουν. Μεταξύ αυτών, όπως σημειώνει το Newsweek είναι ο εξοπλισμός της Ουκρανίας, οι στρατιωτικές δαπάνες, ο ανταγωνισμός με την Κίνα, που ομολογουμένως βρίσκεται εκτός του παραδοσιακού πλαισίου δράσης του ΝΑΤΟ, και η διεύρυνση της Συμμαχίας. Οι υπεύθυνοι αναζητούν έναν κοινό βηματισμό στις προκλήσεις, ώστε να διαμορφωθεί η κατεύθυνση του πιο ισχυρού στρατιωτικού μπλοκ στον κόσμο.

Τι θα γίνει με την Ουκρανία;

Ο πόλεμος στην Ουκρανία μαίνεται με το Κίεβο να έχει ξεκινήσει την αντεπίθεσή του, αλλά με τα αποτελέσματά της να είναι περιορισμένα. Ήδη, τουλάχιστον παρασκηνιακά, ενισχύεται η θέση για αναζήτηση μιας διπλωματικής λύσης, ενδεχομένως στο πρότυπο της Κορέας, καθώς εκφράζονται ανησυχίες για τα οικονομικά, στρατιωτικά, πολιτικά και κοινωνικά αποθέματα που έχουν τη δυνατότητα να συνεχίζουν να δαπανούν οι χώρες της Δύσης. Όπως αποκαλύφθηκε μάλιστα, ομάδα Αμερικανών έχει μυστικές συναντήσεις με Ρώσους αναζητώντας τα πιθανά σημεία μιας διπλωματικής συμφωνίας για τον τερματισμό του πολέμου. Όμως η επίσημη θέση προβλέπει την υποστήριξη της Ουκρανίας μέχρι τέλους ή τουλάχιστον μέχρι το σημείο που το Κίεβο θα αποφασίσει πως θα πρέπει να καθίσει στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης με τη Μόσχα.

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι συνεχίζει να ζητάει περισσότερα και ισχυρότερα όπλα, αλλά και μια δέσμευση για μελλοντική ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ, καθώς η ουκρανική ηγεσία έχει αποδεχτεί πλέον πως η συμμετοχή της στη Συμμαχία είναι αδύνατη όσο συνεχίζεται ο πόλεμος. Τα άρματα μάχης παραδίδονται με σχετικά αργό ρυθμό στην Ουκρανία και τα μαχητικά αεροσκάφη δεν φαίνεται πως θα φτάσουν εγκαίρως για να υποστηρίξουν την αντεπίθεση.

Σχετικά με τους πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς, που βρίσκονται επίσης ψηλά στη λίστα των αιτημάτων του Κιέβου, οι ΗΠΑ φαίνεται πως εξετάζουν την αποστολή τους πιο «ζεστά» από το παρελθόν, αλλά πάντα υπάρχουν οι επιφυλάξεις για το ενδεχόμενο να υπάρξουν απρόβλεπτα και ισχυρά ρωσικά αντίποινα ή να αποτελέσει αυτή η απόφαση αφορμή για μια πιο ενεργή εμπλοκή της Κίνας. Σε αυτή τη φάση το Κίεβο θα μπορούσε να εστιάσει περισσότερο σε μια σειρά διμερών συμφωνιών με τα ισχυρότερα κράτη του ΝΑΤΟ ώστε να ενισχυθεί στρατιωτικά και να εξασφαλίσει μακροπρόθεσμη συνεργασία με τα πιο ισχυρά μέλη της συμμαχίας.

Ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ

Ένα ανοιχτό ζήτημα στο εσωτερικό του ΝΑΤΟ είναι αυτό της ένταξης της Σουηδίας στη Συμμαχία. Ο Τούρκος Πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, πρωταγωνιστεί σε αυτή την υπόθεση καθώς έχει ασκήσει βέτο στη συμμετοχή της Σουηδίας, αν και αποδέχτηκε τελικά την ένταξη της Φινλανδίας, τον Απρίλιο. Όμως και η Ουγγαρία του Βίκτορ Όρμπαν φαίνεται πως επιθυμεί την καθυστέρηση της επικύρωσης της ένταξης της χώρας, αν και δεν αναμένεται παραμείνει εμπόδιο αν συμφωνήσει η Τουρκία. Ο Ερντογάν εξακολουθεί να απαιτεί από τη Σουηδία να κάνει περισσότερα σχετικά με τη μη υποστήριξη των Κούρδων αυτονομιστών και των Τούρκων αντιφρονούντων, που συνδέονται με τον αυτοεξόριστο ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος εδρεύει στις ΗΠΑ και κατηγορείται από την Άγκυρα ως ο ενορχυστρωτής του αποτυχημένου πραξικοπήματος το 2016.

Οι ΗΠΑ προσπάθησαν να δελεάσουν τον Τούρκο Πρόεδρο με μια συμφωνία για τα μαχητικά αεροσκάφη. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που γνωρίζει το «παζάρι», περιμένει να δει συγκεκριμένες κινήσεις από την Ουάσινγκτον, διαμηνύοντας παράλληλα προς τη Στοκχόλμη πως δεν θα πρέπει να περιμένει σύντομα το «πράσινο φως». Αναλυτές εκτιμούν πως μια ξαφνική στροφή της Άγκυρας στη Σύνοδο Κορυφής του Βίλνιους έχει μικρές έως μηδενικές πιθανότητες. Ωστόσο οι συζητήσεις που αναμένεται να διεξαχθούν ενδεχομένως να αποτελέσουν μια βάση για μια μελλοντική πρόοδο σε αυτό το θέμα. Η Τουρκία θα λάβει «την καλύτερη απόφαση» για τα συμφέροντά της, επισήμανε ο Τούρκος πρόεδρος λίγες ημέρες πριν από τη σύνοδο κορυφής.

Το ζήτημα των στρατιωτικών δαπανών

Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η συνεχιζόμενη υποστήριξη του Κιέβου με στρατιωτικό εξοπλισμό ανέδειξε ένα ζήτημα που λίγοι μπορούσαν να φανταστούν τα προηγούμενα χρόνια. Οι περισσότερες χώρες του ΝΑΤΟ – ενδεχομένως όλες πλην των ΗΠΑ – έχουν περιορισμένη ικανότητα για να διεξάγουν ή να υποστηρίξουν με τα αποθέματά τους μια σύγκρουση μεγάλης κλίμακας. Έχοντας προσφέρει πολλά όπλα στην Ουκρανία, τα κράτη μέλη της Συμμαχίας «τρέχουν» τώρα να ξαναγεμίσουν τα οπλοστάσιά τους.

Οι αμυντικοί προϋπολογισμοί αυξάνονται ραγδαία καθώς πολλά κράτη βρίσκονται σε πολύ χαμηλές θέσεις σχετικά με τις δαπάνες του. Τα κράτη του ΝΑΤΟ είχαν συμφωνήσει το 2014 να αποδίδουν το 2% του ΑΕΠ τους σε στρατιωτικές δαπάνες και το 20% αυτού του ποσού σε νέες τεχνολογίες. Κάποιοι ζητούν το ποσοστό των στρατιωτικών δαπανών να αυξηθεί, ωστόσο η πραγματικότητα είναι πως στη συνάντηση στο Βίλνιους μόλις 8 από τα 31 μέλη της Συμμαχίας θα μπορούν να δηλώσουν πως έχουν πετύχει ακόμη και το στόχο του 2%.  

Η απειλή στην Ανατολική Ευρώπη

Οι δυνάμεις της Μόσχας είναι γεγονός πως δεν έχουν εντυπωσιάσει με τις επιδόσεις τους στον πόλεμο της Ουκρανίας. Ωστόσο βάσει των εκτιμήσεων της δυτικής Συμμαχίας, το Κρεμλίνο εξακολουθεί να είναι πρόθυμο να εισβάλει σε γειτονικές χώρες, καταλαμβάνοντας εδάφη. Το ΝΑΤΟ, παρά τις αρχικές επιφυλάξεις, αποφάσισε τελικά να αναπτύξει ισχυρότερες πολυεθνικές δυνάμεις κατά μήκος των ρωσικών συνόρων (σ.σ. όπου το επιτρέπει η συμμαχική επικράτεια), αλλά και σε κοντινές χώρες.

Επίσης αποφάσισε να αυξήσει τη δύναμη ανταπόκρισης υψηλής ετοιμότητας από 40.000 στρατιώτες σε 300.000 αλλά και να ετοιμάσει ένα σχέδιο για ενδεχόμενη επίθεση της Ρωσίας, που θα μπορούσε να γενικευτεί με τη συμμετοχή και των συμμάχων της. Πρόκειται επί της ουσίας για ένα σχέδιο Παγκοσμίου Πολέμου, το οποίο θα παρουσιαστεί αναλυτικότερα στη επικείμενη Σύνοδο. Οι ηγέτες της Βαλτικής έχουν προειδοποιήσει επανειλημμένα ότι οποιαδήποτε σύγκρουση με τη Ρωσία θα καταστρέψει τα έθνη τους, ακόμη και αν η Μόσχα ηττηθεί. Σε αυτό το πλαίσιο τα κράτη μέλη αναζητούν μια ισορροπία μεταξύ της πολιτικής αποτροπής και των στρατιωτικών πόρων που διατίθενται.

Το ΝΑΤΟ και η Κίνα

Το ΝΑΤΟ αναγνώρισε για πρώτη φορά τις «προκλήσεις» της ανόδου της Κίνας στη διακήρυξή του μετά τη σύνοδο κορυφής του 2019 στο Λονδίνο. Σήμερα, η αναδυόμενη υπερδύναμη προκαλεί πολύ μεγαλύτερη ανησυχία σε ένα μέρος του δυτικού μπλοκ, αλλά ταυτόχρονα αποτελεί σημαντικό οικονομικό εταίρο για ένα άλλο. Το ζήτημα της αυξανόμενης επιρροής της Κίνας ενδεχομένως να βάλει και σε δεύτερη μοίρα τον πόλεμο στην Ουκρανία, καθώς εκεί τα πράγματα είναι πολύ πιο ξεκάθαρα και υπάρχει ομοφωνία.  

Οι ΗΠΑ επιδιώκουν μετ επιτάσεως να στρέψει το ΝΑΤΟ το βλέμμα του στην Κίνα, όμως πολλές ευρωπαϊκές χώρες εκφράζουν σοβαρές διαφωνίες. Ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, της ισχυρότερης στρατιωτικής δύναμης στην Ευρώπη, διεμήνυσε πριν από λίγο καιρό πως η Ευρώπη «δεν είναι ακόλουθος των ΗΠΑ» και πως δεν θα πρέπει να ξεχνάμε το ρόλο και το πεδίο δράσης του ΝΑΤΟ, που είναι ο ευρωατλαντικός χώρος και δεν έχει κανένα λόγο να βρίσκεται στη νοτιοανατολική Ασία.