Την τελευταία φορά που ο Ρώσος Πρόεδρος επισκέφτηκε την Κίνα ήταν σχεδόν ένα μήνα πριν αποφασίσει την εισβολή στην Ουκρανία. Τότε οι ηγέτες των δύο χωρών είχαν διατρανώσει μια φιλία «χωρίς όρια» μεταξύ των δύο χωρών.

Δύο χρόνια μετά πολλά από τα τότε γεωπολίτικά και γεωοικονομικά δεδομένα έχουν αλλάξει. Όμως η «φιλία» τους αποδείχθηκε εξαιρετικά κρίσιμη και οι Βλαντιμίρ Πούτιν και Σι Τζινπίνγκ εμβαθύνουν διαρκώς τη σχέση τους για τον πρωταρχικό πολιτικό στόχο τους: Να σπάσουν την κυριαρχία των ΗΠΑ.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία και ο ανταγωνισμός της Κίνας με τις ΗΠΑ έχουν φέρει τα δύο κράτη πιο κοντά σε μια συμμαχία που επί της ουσίας σφυρηλατεί σταδιακά τον αντίπαλο πόλο στη δυτική συμμαχία και την ηγεμονία της Ουάσιγκτον.

Και αυτή η συνεργασία επιβεβαιώθηκε την Τετάρτη στο Πεκίνο στο περιθώριο του φόρουμ για τη 10η επέτειο της πρωτοβουλίας «One Belt, One Road», του στρατηγικού σχεδίου για την ενίσχυση της επιρροής της Κίνας σε Ασία, Αφρική, Λατινική Αμερική, Ανατολική και Νότια Ευρώπη, μέσω οικονομικών συνεργασιών και υποδομών. Πρόκειται επί της ουσίας για τον νέο «δρόμο του μεταξιού».

Ο Σι αποκάλεσε «αγαπητό και παλιό φίλο» τον Πούτιν ξεκαθαρίζοντας πως «η Κίνα υποστηρίζει τα συμφέροντα ασφαλείας και ανάπτυξης της Ρωσίας». Η Μόσχα και το Πεκίνο έχουν ενισχύσει τον συντονισμό τους σε πολλαπλά επίπεδα και η αδιάρρηκτη σχέση τους έχει σημάνει συναγερμό στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και τις υπόλοιπες χώρες του δυτικού μπλοκ.

Για τη Ρωσία το να έχει στο πλευρό της τη δεύτερη μεγαλύτερη δύναμη στον κόσμο είναι ένα ανεκτίμητο πλεονέκτημα, ακόμη κι εάν η εξάρτηση της από το Πεκίνο έχει αυξηθεί σημαντικά. Η οικονομική τους συνεργασία, όπως και οι δεσμοί που έχουν αναπτυχθεί μέσα από το μπλοκ των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική), συνέβαλαν καθοριστικά στο να περιοριστούν σημαντικά οι επιπτώσεις των κυρώσεων που επιβλήθηκαν από τη Δύση.

Από την άλλη για την Κίνα ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί να ήταν οδυνηρός – εκτιμάται πως από το οικονομικό χάος που προκλήθηκε χάθηκε κοντά στο 1% του ΑΕΠ της χώρας – όμως τα οφέλη από τη συνεργασία με τη Ρωσία είναι πολύ σημαντικά. Και μπορούν να γίνουν ακόμη μεγαλύτερα μακροπρόθεσμα.

Στα όπλα…

Η στρατιωτική συνεργασία προωθείται σταθερά και ενεργά από τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), ένα φόρουμ πολιτικής, οικονομικής και αμυντικής συνεργασίας, του οποίου η επέκταση αποτελεί βασική επιδίωξη του Πεκίνου ενώ πραγματοποιεί μια σημαντική στροφή προς τη στρατιωτική ισχυροποίησή του. Από άποψη γεωγραφικής έκτασης και πληθυσμού ο SCO είναι ο μεγαλύτερος περιφερειακός οργανισμός, περιλαμβάνοντας το 60% της έκτασης της Ευρασίας, το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού και περισσότερο από το 30% του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Επίσημα διμερής στρατιωτική συμμαχία δεν υπάρχει επί του παρόντος, όμως δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία πως ορισμένα θερμά μέτωπα, όπως για παράδειγμα η σύγκρουση της Κίνας με τις ΗΠΑ για τη Ταϊβάν, θα μπορούσαν να ενεργοποιήσουν άμεσα μια κοινή στρατιωτική δράση, σχολιάζει στο Foreign Policy ο Μπόνι Λιν, διευθυντής του China Power Project στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών.

Συνεργασία για δισεκατομμύρια… λόγους

Τα κινεζικά προϊόντα αντικαθιστούν όλο και περισσότερο εκείνα της Δύσης στη ρωσική επικράτεια. Ορισμένα οικονομικά δεδομένα που δημοσιεύθηκαν πρόσφατα στο Spiegel: Οι εξαγωγές της Κίνας στη Ρωσία έχουν εκτοξευτεί καταγράφοντας μόνο για φέτος άνοδο 57%. Το γουάν, το κινεζικό νόμισμα που προσπαθεί να αμφισβητήσει την παντοδυναμία του δολαρίου, αντιπροσώπευε σχεδόν το ήμισυ της αξίας όλων των συναλλαγματικών συναλλαγών στη Μόσχα. Τον Ιανουάριο του 2022, λίγο πριν την εισβολή στην Ουκρανία, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μόλις στο 0,4%.

Το 2022, το σινο-ρωσικό εμπόριο έφτασε στο επίπεδο ρεκόρ των 190 δισεκατομμυρίων δολαρίων, αύξηση 30% σε σύγκριση με το έτος πριν από τον πόλεμο. Το 2023, ο αριθμός αυτός είναι πιθανό να είναι αρκετά μεγαλύτερος, καθώς μόνο τους πρώτους οκτώ μήνες ανέρχεται ήδη σε 155 δισεκατομμύρια δολάρια και εκτιμάται πως θα μπορούσε να φτάσει τα 230 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το τέλος του έτους.

Παράλληλα η Κίνα επωφελείται από τη φτηνή ρωσική ενέργεια. Έχει αναδειχθεί στον μεγαλύτερο εισαγωγέα απολαμβάνοντας τεράστιες εκπτώσεις, που μέχρι το 2026 υπολογίζονται σε έως και 44%. Οι αποστολές άνθρακα υπερδιπλασιάστηκαν από το 2020, ενώ τον Αύγουστο η Μόσχα παρείχε στην Κίνα 2,5 εκατομμύρια βαρέλια αργού πετρελαίου την ημέρα. Πρόκειται για μια ποσότητα υψηλότερη από αυτή που παρέχει η Σαουδική Αραβία και 26% αυξημένη από πέρυσι.

Επίσης η Ρωσία ανεβάζει διαρκώς την προμήθεια φυσικού αερίου προς το κινεζικό έδαφος, με τις εισαγωγές να αυξάνονται κατά 54%. Και η Μόσχα σκοπεύει να επεκτείνει τον όγκο της προσφοράς. Σε αυτό το πλαίσιο το μεγάλο σχέδιο που προωθείται προβλέπει την κατασκευή ενός δεύτερου αγωγού φυσικού αερίου από τη Σιβηρία. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Σι Τζιπινγκ, κατά τη συνάντησή τους, συζήτησαν για την πρόοδο σε αυτό το έργο. Εναλλακτικά, η Ρωσία εξετάζει και την προώθηση υγροποιημένου φυσικού αερίου με κινεζικές εταιρείες να διαθέτουν τις απαραίτητες εγκαταστάσεις.

«Στρατηγική επιλογή»

Τα παραπάνω καταδεικνύουν πως η Δύση δεν θα πρέπει να πέφτει στην παγίδα να αξιολογεί τις σινορωσικές σχέσεις μόνο μέσα από το πρίσμα του πολέμου στην Ουκρανία. Αναμφίβολα διαμορφώνεται ένας άξονας δύο πολύ ισχυρών γειτόνων που μοιράζονται κοινά σύνορα άνω των 4.000 χιλιομέτρων, σημειώνουν αναλυτές. Όταν ο Σι επισκέφτηκε τη Μόσχα τον Μάρτιο υπογράμμισε πως η εμβάθυνση των δεσμών με τη Ρωσία ήταν και παραμένει μια «στρατηγική επιλογή».

Η συνεργασία Κίνας και Ρωσίας οικοδομείται σταθερά – με διαφορετικές εντάσεις – εδώ και δεκαετίες και σήμερα αποτελεί θεμέλιο λίθο στο σχέδιο τους για τη διαμόρφωση ενός νέου παγκόσμιου τοπίου κόντρα σε αυτό που αναγνωρίζουν ως κοινή απειλή: Το μέτωπο της Δύσης υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.

Και οι δύο χώρες αναγνωρίζουν πως για την επίτευξη του σκοπού τους θα πρέπει όχι μόνο να συντονίζονται στους πολυμερείς θεσμούς, όπως για παράδειγμα στο συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ώστε να μπλοκάρουν την ατζέντα που προωθούν οι ΗΠΑ, αλλά είναι επιτακτικό να ενισχύσουν και τους θεσμούς που οι ίδιοι δημιούργησαν, όπως οι BRICS και ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης, ώστε να επεκτείνουν την επιρροή τους στον αναπτυσσόμενο κόσμο.

Με αυτόν τον τρόπο διαμορφώνουν ένα δίκτυο επιρροής που συνδέει στρατηγικά σημαντικές χώρες και με τις δύο δυνάμεις. Για παράδειγμα πρόσφατα έλαβαν πρόσκληση για να συμμετέχουν στους BRICS κράτη όπως η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ιράν, η Αίγυπτος και η Αργεντινή. Δεκάδες ακόμη χώρες έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να ενταχθούν στους BRICS, μεταξύ αυτών και η Τουρκία.

Βλαντιμίρ Πούτιν και Σι Τζινπίνγκ συμφωνούν πως η υποστήριξη από τον παγκόσμιο νότο είναι το κλειδί για να χτυπήσουν την ηγεμονία των ΗΠΑ. Οι δε κρίσεις που πυροδοτούνται σε κρίσιμες περιφερειακές ζώνες ανά τον κόσμο, όπως ο πόλεμος Ισραήλ – Χαμάς που ανέτρεψε τη στρατηγική των ΗΠΑ για την επιρροή τους στη Μέση Ανατολή και αποσπά την ήδη προβληματισμένη Δύση από την Ουκρανία, είναι αυτονόητο πως δεν περνούν ανεκμετάλλευτες από τους δύο συμμάχους.