Πριν από δύο δεκαετίες, στις 28 Φεβρουαρίου 1998 συγκεκριμένα, μια έγκριτη ιατρική επιθεώρηση φιλοξένησε μια μικρή έρευνα που έμελλε να έχει έναν από τους πλέον καταστροφικούς αντικτύπους στα σύγχρονα ιατρικά χρονικά.

Ο γιατρός και ερευνητής Andrew Wakefield ανέλυσε τις περιπτώσεις 12 παιδιών και υπαινίχθηκε πως υπάρχει μια συσχέτιση μεταξύ του εμβολίου της ιλαράς, της ερυθράς και της παρωτίτιδας και του αυτισμού. Του εμβολίου MMR δηλαδή που χορηγείται σε εκατομμύρια παιδιά στα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη κάθε χρόνο.

Παρά το γεγονός ότι η χαλκευμένη εργασία του έχει εδώ και καιρό καταπέσει επιστημονικά και το περιοδικό «The Lancet» την απέσυρε από τις σελίδες του, η ζημιά είχε γίνει. Και έμελλε να έχει ολέθριες συνέπειες τόσο για τη δημόσια υγεία του παγκόσμιου πληθυσμού όσο και για τον ίδιο τον θεσμό της ιατρικής.

Ο Wakefield θα έχανε τελικά την άδειά του και οι ερευνητές του αυτισμού θα αποδείκνυαν έκτοτε -ξανά και ξανά- ότι η αναπτυξιακή διαταραχή του παιδικού αυτισμού δεν προκαλείται από τα εμβόλια, μόνο που ο σπόρος της κακώς εννοούμενης αμφιβολίας είχε σπαρθεί.

Γιατί βλέπετε μπορεί στην ιατρική κοινότητα τα πενιχρά δεδομένα και τα τερατωδώς λανθασμένα συμπεράσματα του Wakefield να μην είχαν καμία επίπτωση, σε ένα μέρος του κόσμου βρήκαν ωστόσο απήχηση. Αντιεμβολιαστές τους λέμε σήμερα και είναι ένα επικίνδυνο για τη δημόσια υγεία κίνημα που αρνείται να εμβολιάσει τα παιδιά του εξαιτίας της χαλκευμένης έρευνας του Wakefield.

Όταν ξεσπούν βέβαια οι επιδημίες, οι αντιεμβολιαστές τρέχουν να εμβολιαστούν μαζικά, καθώς άλλο προφανώς ο σκεπτικισμός και άλλο η υγεία.

Η σκανδαλώδης μελέτη του γιατρού είχε δυστυχώς κι αυτή την παράπλευρη απώλεια, το ξέσπασμα πανδημιών ιλαράς σε Ευρώπη, Αυστραλία και ΗΠΑ με επίκεντρο εκείνες τις κοινότητες που αρνούνται να εμβολιαστούν υπό τον φόβο του αυτισμού.

Ο αντιεμβολιαστικός σάλος έχει πάρει στις μέρες μας τέτοιες διαστάσεις που πολλές χώρες σπεύδουν να κάνουν τον παιδικό εμβολιασμό υποχρεωτικό (όπως οι αμερικανικές πολιτείες, η Ιταλία, η Γερμανία, η Ρουμανία κ.λπ.) και σε όσα κράτη είναι ήδη θεσμοθετημένος, οι Αρχές τιμωρούν πλέον με τσουχτερά πρόστιμα τους γονείς που στέλνουν ανεμβολίαστα τα παιδιά τους στο σχολείο (όπως η Ιταλία με 500 ευρώ, η Γερμανία με έως και 2.500 ευρώ και η Αυστραλία με 4.000 ευρώ).

Η Ευρώπη και μόνο δυστύχησε να δει 21.000 περιπτώσεις ιλαράς το 2017 και στην Ιταλία, την Ουκρανία και τη Ρουμανία το εξανθηματικό μολυσματικό νόσημα πήρε τη μορφή χιονοστιβάδας.

Φέτος, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας περιέλαβε την άρνηση εμβολιασμού στις μεγαλύτερες απειλές της παγκόσμιας υγείας, για τέτοια έκταση του ζοφερού φαινομένου μιλάμε. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά για σωστό πισωγύρισμα της κοινωνίας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας διατεινόταν περιχαρής πως μέχρι το 2015 η ιλαρά θα έχει εξαλειφθεί από προσώπου γης, δεν υπολόγισε όμως το αντιεμβολιαστικό κίνημα που ανέτρεψε τους επιστημονικούς συσχετισμούς.

Τώρα μας λέει πως η αύξηση των κρουσμάτων ιλαράς έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις σε οικουμενική κλίμακα και υποσκάπτει την πρόοδο δεκαετιών που είχαμε σημειώσει ως ανθρωπότητα. Την ίδια ώρα, οι πανεπιστημιακές μελέτες που αποδομούν τη μεθοδολογικά ύποπτη εργασία του Wakefield περί σύνδεσης παιδικών εμβολίων και αυτισμού συνεχίζουν να παράγονται, αν και η αντιεμβολιαστική φρενίτιδα δεν κοπάζει.

Γιατί όμως;

Η ύποπτη επιστήμη του εμβολίου ιλαράς, παρωτίτιδας, ερυθράς (MMR)

Η επιστημονική κοινότητα δεν συζητά σήμερα για την ίδια την εργασία του Wakefield, που ανήκει στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας, αλλά για το πώς στο καλό κατάφερε κάτι τέτοιο να δημοσιευτεί σε μια από τις πλέον έγκριτες και σοβαρές ιατρικές επιθεωρήσεις του κόσμου. Αλλά και γιατί έλαβε όλη αυτή την προσοχή.

Ο βρετανός γαστρεντερολόγος Andrew Jeremy Wakefield βάσισε τη σύνδεση του παγκοσμίως καθιερωμένου και ελεγμένου εμβολίου MMR (ιλαράς, παρωτίτιδας και ερυθράς) και του αυτισμού σε μια μελέτη μόλις 12 παιδιών. Μελέτη περιπτώσεων ήταν ουσιαστικά η εργασία του, το ασθενέστερο είδος ιατρικής μελέτης δηλαδή που δεν παράγει καθόλου ασφαλή αποτελέσματα.

Όχι ότι τα case studies δεν έχουν ερευνητική αξία, κάθε άλλο, δεν είναι απλώς το είδος των μελετών που σου επιτρέπουν να κάνεις τόσο τολμηρούς ισχυρισμούς. Ακόμα χειρότερα στην υπόθεση του Wakefield, ο γιατρός είχε χειραγωγήσει την έρευνά του, «πειράζοντας» τα δεδομένα ώστε να πάρει τα αποτελέσματα που ήθελε: «Καμία περίπτωση δεν ήταν απαλλαγμένη από παραπληροφόρηση ή χειραγώγηση», καταλήγει μια από τις διερευνητικές εργασίες πάνω στη μέθοδο που είχε ακολουθήσει ο γιατρός.

Την ίδια ώρα, ο Wakefield είχε και κάτι άλλο στο μυαλό του, το οποίο δεν κατάφερε να κρύψει, αυτό που αποκαλούμε κοινώς «σύγκρουση συμφερόντων». Την ώρα που ενοχοποιούσε το τριπλό εμβόλιο MMR, αποσπούσε εμπορικές πατέντες για δικά του εμβολιαστικά σκευάσματα. Αν πρέπει να το πούμε, ήταν παρόμοιας σύστασης, γίνονταν απλώς ξεχωριστά το καθένα!

Ο Wakefield απέρριπτε δηλαδή το τριπλό MMR και έλεγε στους γονείς πως πρέπει να χορηγούνται στα παιδιά τους μοναδικές δόσεις από το καθένα. Από τα δικά του πια εμβόλια. Στο τέλος ισχυρίστηκε: «Για τη συντριπτική πλειονότητα των παιδιών, το εμβόλιο MMR είναι εντάξει, αλλά πιστεύω πως υπάρχουν αρκετά άγχη ώστε να χορηγούμε τα τρία εμβόλια ξεχωριστά».

Ποιο το αποτέλεσμα των δηλώσεών του και της δημοσιογραφικής φρενίτιδας που ακολούθησε; Πως ο δείκτης παιδικού εμβολιασμού έπεσε κατά 80% στη Βρετανία και λιγότερα από το 50% των παιδιών της χώρας έκαναν και τις δύο -απαραίτητες- δόσεις. Κρούσματα ιλαράς ξεσπούσαν πια στην Αγγλία, η οποία δυστύχησε να δει και τον πρώτο παιδικό θάνατο από ιλαρά εδώ και 14 χρόνια. Η παρωτίτιδα (μαγουλάδες) άγγιξε καθεστώς επιδημίας στη χώρα το 2005.

Το θέλετε ακόμα χειρότερο; Το Γενικό Ιατρικό Συμβούλιο, η ρυθμιστική ιατρική αρχή της Αγγλίας, βρήκε πως ο Wakefield είχε πληρώσει τους γονείς των παιδιών που ήρθαν στο πάρτι των γενεθλίων του 10χρονου γιου του ώστε να τους πάρει αίμα για την έρευνά του! Επιδεικνύοντας «πλήρη περιφρόνηση για τη δυσφορία και τον πόνο που προκάλεσε στα παιδιά», όπως έγραψε η ρυθμιστική αρχή στο ανακοινωθέν της και του πήρε αργότερα την άδεια.

Παρά την κριτική, ο Wakefield επανέλαβε τη μελέτη του, δεν κατάφερε ωστόσο να ξαναπάρει τα ίδια αποτελέσματα. Όπως σχολιάζει εδώ χαρακτηριστικά ο εκδότης της σπουδαίας ιατρικής επιθεώρησης «British Medical Journal» στο editorial με τίτλο «Το άρθρο του Wakefield που συνδέει το εμβόλιο MMR με τον αυτισμό ήταν απάτη»: «Ο Wakefield είχε άφθονες ευκαιρίες είτε να αποδώσει ξανά τα ίδια αποτελέσματα είτε να πει πως έκανε λάθος. Αρνήθηκε να κάνει και τα δύο».

Το 2004, οι 10 γιατροί που είχαν συνυπογράψει την αρχική μελέτη του επικεφαλής ερευνητή Wakefield ανακάλεσαν και αποσύρθηκαν από τη συγγραφική ομάδα. Όχι όμως και ο Wakefield, ο οποίος έκανε μια νέα καριέρα πια ως ακτιβιστής κατά του εμβολιασμού και διαπρεπής ομιλητής για την παγκόσμια συνωμοσία που κρύβεται πίσω από τον παιδικό εμβολιασμό!

Χωρίς την ιατρική άδεια στα χέρια του, ζούσε τώρα πλουσιοπάροχα από τα βιβλία που έβγαζε με το τσουβάλι…

Σύνδεση εμβολίων και αυτισμού δεν υπήρξε ποτέ

Στα 20 χρόνια που μας χωρίζουν από την «πειραγμένη» μελέτη του Wakefield, δεκάδες έρευνες έχουν αποδείξει πως καμία συσχέτιση δεν έχει εντοπιστεί μεταξύ του MMR και του αυτισμού. Μόλις στις 5 Μαρτίου 2019 κυκλοφόρησε και μια καινούρια, δημοσιευμένη στην επιθεώρηση «Annals of Internal Medicine», όπου δανοί επιστήμονες ανέλυσαν τα δεδομένα 600.000 παιδιών που γεννήθηκαν στη χώρα μεταξύ 1999 και 2010 και καταλήγουν: «Τα αποτελέσματα υποστηρίζουν έντονα πως ο εμβολιασμός MMR δεν αυξάνει τον κίνδυνο του αυτισμού, δεν προκαλεί αυτισμό σε ευάλωτα παιδιά και δεν συνδέεται με περιπτώσεις αυτισμού μετά τον εμβολιασμό».

Πριν από αυτή, εξίσου σημαντική σε όρους και μεγέθη μελέτη 100.000 παιδιών κατέληξε στα ίδια ακριβώς συμπεράσματα: «Αυτά τα δεδομένα υποδεικνύουν πως δεν υπάρχουν επιβλαβείς συνδέσεις μεταξύ εμβολίου MMR και αυτισμού ακόμα και σε παιδιά που έχουν ήδη υψηλότερο κίνδυνο αυτισμού».

Πραγματικά, θα μπορούσαμε να παραθέσουμε μια ομοβροντία ακόμα από μελέτες μεγάλης κλίμακας σε χιλιάδες κυριολεκτικά παιδιά και μια σειρά χωρών που έχουν αποδείξει πειστικά και επιστημονικά πως τα ευρήματα του Wakefield τα βρήκε μόνο εκείνος. Και ούτε εκείνος δεν μπόρεσε να επαναλάβει…

Γιατί επιμένει το αντιεμβολιαστικό κίνημα σε πείσμα της επιστήμης;

Πώς κατάφερε όμως αυτή η κίβδηλη έρευνα να αποκτήσει τόσο ισχυρά ερείσματα στην κοινωνία, μιλώντας σήμερα, δύο δεκαετίες αργότερα, για πραγματικό φαινόμενο με ακόμα πραγματικότερες επιπτώσεις; Αν πρέπει να το πούμε, ήταν ο Τύπος αυτός που σκανδάλισε το κοινό κάνοντας viral την κατά τα άλλα αντιεπιστημονική εργασία.

«Ο Wakefield τέθηκε στο επίκεντρο μιας σωστής μιντιακής καταιγίδας για το εμβόλιο MMR και κατηγορείται πια από τους δημοσιογράφους σαν να ήταν ο μόνος που έφταιγε. Στην πραγματικότητα, τα Μέσα είναι εξίσου ένοχα», παρατηρούσε εύστοχα ήδη από τον Ιανουάριο του 2010 ο δημοσιογράφος του «Guardian», Ben Goldacre.

Παρά το γεγονός ότι ο Τύπος έμαθε από νωρίς τις επιστημολογικές ανεπάρκειες και τις μεθοδολογικές μεθοδεύσεις της μελέτης, το θέμα πουλούσε και πουλούσε πολύ. Σε κάποιες μάλιστα χτυπητές περιπτώσεις, οι εφημερίδες απέκρυπταν ακόμα και τον αριθμό των παιδιών στα οποία βασίστηκε η μελέτη, καθώς αυτό το «12» παραήταν μικρό ακόμα και σε εξωεπιστημονικό επίπεδο.

Κι έτσι ο συνωμοσιολογικός μανδύας κάλυψε την πλαστή έρευνα του ενός και μοναδικού αυτού ανθρώπου, καθώς έβρισκε πια απήχηση σε όσους αρέσκονται σε μια καλή θεωρία συνωμοσίας. Μόνο που εδώ αντιστρατεύεται μια ιατρική πρόοδο δεκαετιών που έχει σώσει την ανθρωπότητα από πλείστα δεινά.

Η ανακάλυψη του εμβολίου της ευλογιάς, για παράδειγμα, έδωσε ένα οριστικό τέλος στη λοιμώδη εξανθηματική νόσο που, όπως μας λέει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, σκότωσε περισσότερους από 300 εκατ. ανθρώπους στον 20ό αιώνα. Σήμερα η ευλογιά είναι παρελθόν από τον κόσμο μας, ως η μόνη ανθρώπινη ασθένεια που έχει εξαλειφθεί πλήρως από τη Γη (το τελευταίο κρούσμα έλαβε χώρα στη Σομαλία το 1977).

Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Λοιμώξεων των ΗΠΑ (US Centers for Disease Control and Prevention) μας λέει ότι η ιλαρά είχε εξαφανιστεί από τις ΗΠΑ το 2000, κάτι που σημαίνει πως δεν ήταν πια ενδημική νόσος. Όσες επιδημίες συμβαίνουν πλέον, μας λέει ο ιατρικός θεσμός, είναι από ταξιδιώτες που επιστρέφουν από τις κοινότητες των αντιεμβολιαστών των ΗΠΑ, όπως η επιδημία του 2014 που ξεκίνησε από κοινότητα Amish στο Οχάιο.

Από το 2000, περισσότερες από 5,5 δισ. δόσεις εμβολίων κατά της ιλαράς έχουν χορηγηθεί σε παιδιά, σώζοντας κάπου 20,4 εκατ. ζωές. «Για πρώτη φορά το 2016», καταλήγει το US Centers for Disease Control and Prevention μιλώντας σε παγκόσμια πια κλίμακα, «οι ετήσιοι εκτιμώμενοι θάνατοι από ιλαρά ήταν λιγότεροι από 100.000».

Όσο για τον ατιμασμένο και εκδιωγμένο από κάθε ιατρική ένωση και επιστημονικό φορέα Wakefield, αναδύθηκε μαγικά στην Αμερική του Τραμπ! Περισσότερα από 10 χρόνια μετά την απομάκρυνσή του από την ιατρική κοινότητα, ο σκοτεινός γιατρός επανεμφανίστηκε στις ΗΠΑ, όπου συνεχίζει να περιοδεύει και να σπέρνει τη θανάσιμη ρητορεία του, έχοντας βρει έναν απροσδόκητο σύμμαχο στο πρόσωπο του αμερικανού προέδρου.

Το 2017, ο 71χρονος Wakefield ήταν ο βασικός υπεύθυνος για το ξέσπασμα επιδημίας ιλαράς σε μια κοινότητα Αμερικανο-Σομαλών στη Μινεσότα, τη μεγαλύτερη που έβλεπαν οι ΗΠΑ εδώ και αρκετά χρόνια. Το έργο του συνδέεται άμεσα και με τα πενιχρά ποσοστά παιδικού εμβολιασμού στο Τέξας, όπου και ζει.

Από την εκλογή του Τραμπ και έπειτα, η εκστρατεία του έχει βρει ένα νέο momentum. Και πώς θα μπορούσε να συμβεί εξάλλου διαφορετικά από έναν πρόεδρο που δήλωσε το 2015, σε debate των Ρεπουμπλικανών, πως το παιδί ενός υπαλλήλου του εμφάνισε αυτισμό μετά από ένα εμβόλιο!

Το καλοκαίρι της επόμενης χρονιάς, ο Wakefield ήταν ένας από τους τέσσερις κήρυκες του αντιεμβολιασμού με τον οποίο συναντήθηκε ο Τραμπ, ο οποίος τον κάλεσε μάλιστα και σε μια από τις πανηγυρικές εκδηλώσεις του όταν πήρε την προεδρία των ΗΠΑ.

Τόσες δεκαετίες σωτήριας προόδου απειλούνται πια ανοιχτά από ένα κίνημα ανθρώπων που δεν θέλουν να δουν την πραγματικότητα έτσι όπως είναι…