Αν κάποιος σήμερα μας πει ότι σε λίγους μήνες θα έχουμε ξεχάσει την τραγωδία που χτύπησε την Ανατολική Αττική, με τους νεκρούς από τις φονικές πυρκαγιές να ξεπερνάνε τους 80 και τον αριθμό των αγνοούμενων να παραμένει άγνωστος, θα τον χαρακτηρίζαμε τουλάχιστον κυνικό. Θα ήταν όμως; Θυμόμαστε τις πλημμύρες στη Μάνδρα το Νοέμβριο του 2017; Θυμόμαστε τις πυρκαγιές στην Ηλεία τον Αύγουστο του 2007; Και τότε, όπως και τώρα, πολλοί θρήνησαν δικούς τους ανθρώπους. Και τότε όπως και τώρα, πολλοί γονάτισαν στο θέαμα των κόπων μίας ζωής που έγιναν στάχτη. Εκείνοι δεν ξέχασαν, αλλά εμείς; Μάθαμε τίποτα από αυτό που έγινε; Τι θα πρέπει να κάνουμε επιτέλους για να μην καιγόμαστε όταν φυσάει και για να μην πνιγόμαστε όταν βρέχει; Από την τραγική εμπειρία της Ηλείας αλλά και από το παράδειγμα της Πορτογαλίας, ξέρουμε ότι υπάρχει ο κίνδυνος να εγκλωβιστούν άνθρωποι από πυρκαγιές που κινούνται με μεγάλη ταχύτητα και κατακαίνε τα πάντα στο πέρασμά τους. Υπάρχουν σχέδια για το πώς θα αντιμετωπίσουμε τέτοιες πυρκαγιές, όταν απειλούν να μπουν σε κατοικημένες περιοχές και πολύ περισσότερο σε περιοχές με πυκνή δόμηση και δασική βλάστηση; Τι σημαίνει πρόληψη; Τι σημαίνει η φράση «είμαστε πανέτοιμοι ενόψει του καλοκαιριού»; Ξέρουν οι Αρχές πώς πρέπει να ενεργήσουν όταν ξεσπά μια πυρκαγιά; Πιάστηκε απροετοίμαστος ο κρατικός μηχανισμός; Όχι τόσο ως προς την αντιμετώπιση ενός ακραίου φαινομένου, όσο ως προς τον σχεδιασμό για την προστασία των πολιτών, σε μια τέτοια περίπτωση. Είχε κάτι διαφορετικό αυτή η πυρκαγιά; Όσο σημαντικό είναι αυτή την ώρα να σταθούμε στο πλάι όσων έχουν ανάγκη, άλλο τόσο σημαντικό είναι να δούμε πώς ακριβώς φτάσαμε στην τραγωδία, για να μην επαναληφθεί και για να μην υπάρξουν κι άλλες ανθρώπινες τραγωδίες. «Η ένταση των ανέμων και η μεγάλη ταχύτητα με την οποία εξαπλώθηκε η φωτιά συνέβαλε αποφασιστικά στο να μιλάμε για τραγωδία» σημειώνει ο κ. Νίκος Μιχαλόπουλος, Διευθυντής Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. «Τα δεδομένα δείχνουν ότι ήταν ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο αυτό το οποίο συνέβη. Είχαμε από τη μία εξαιρετικά δυνατούς ανέμους. Τα στοιχεία του Αστεροσκοπείου, της ερευνητικής ομάδας του κ. Λαγουβάρδου δείξανε ότι είχαμε ριπές ανέμου με 100 και 150 χιλιόμετρα την ώρα και μάλιστα αναφέρουν ότι είναι οι υψηλότερες οι οποίες έχουν καταγραφεί την τελευταία δεκαετία που κάνουν μετρήσεις στην περιοχή το καλοκαίρι.  Δεύτερον είχαμε πολλά μέτωπα εκείνη την μέρα οπότε με την πολυδιάσπαση των δυνάμεων ήταν δύσκολο να επικεντρωθούν σε ένα σημείο. Επίσης θεωρώ ότι οι βροχές που είχαν πέσει τον τελευταίο καιρό είχαν βοηθήσει στο να ξαναβγεί μία βλάστηση. Η φωτιά ξεκίνησε από την Πεντέλη νωρίς το απόγευμα και μέσα σε 3-4 ώρες έφτασε από την άλλη πλευρά στη θάλασσα, αυτό δείχνει τις εξαιρετικά μεγάλες ταχύτητες. Φοβάμαι ότι λίγα πράγματα θα μπορούσαν να γίνουν σε ένα φαινόμενο που εξελίσσεται με τόσο μεγάλη ταχύτητα». Ο κ. Μιχαλόπουλος τονίζει στη συνέχεια ότι στο μέλλον θα έχουμε πιο συχνά φαινόμενα πυρκαγιάς και θα πρέπει πολίτες και πολιτεία να είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι για να μην θρηνούμε θύματα. «Τα κλιματικά μοντέλα μας λένε ότι στο μέλλον θα έχουμε και πιο ψηλές θερμοκρασίες, και λιγότερες βροχοπτώσεις, παράγοντες δηλαδή που ευνοούν τις πυρκαγιές. Φοβάμαι ότι στο μέλλον θα έχουμε πολύ πιο συχνά φαινόμενα πυρκαγιάς άρα θα πρέπει να αρχίσει να γίνεται μία στρατηγική προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Οι πολίτες και η πολιτεία θα πρέπει να καταλάβουν ότι μπαίνουμε σε μία άλλη εποχή. Η τραγωδία στην Αττική δεν ήταν μία κακιά ώρα, ήταν σίγουρα μία δύσκολη στιγμή και τέτοιες θα έχουμε κι άλλες στο μέλλον, οπότε θα πρέπει να αρχίσουμε να μαθαίνουμε για να μειώσουμε τους κινδύνους» καταλήγει ο κ. Μιχαλόπουλος. «Οι Γάλλοι πυροσβέστες λένε: “το πρώτο λεπτό η πυρκαγιά σβήνεται με ένα ποτήρι νερό, το δεύτερο λεπτό με έναν κουβά νερό, το τρίτο λεπτό με μια δεξαμενή νερό, μετά κάνουμε ό,τι μπορούμε”» τονίζει ο Κώστας Συνολάκης, Καθηγητής Φυσικών Καταστροφών Πολυτεχνείου Κρήτης και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. «Η Πολιτική Προστασία πρέπει να προβλέπει την εξέλιξη της πυρκαγιάς και να κατανέμει τα διαθέσιμα μέσα κι όχι να περιμένουμε να φτάσει η πυρκαγιά στις αυλές των σπιτιών για να δοθεί η εντολή για εκκένωση». Ο κ. Συνολάκης τονίζει τη σημασία της πρόληψης και της ενημέρωσης του κόσμου. «Στην χώρα μας, εκτός από τις ελάχιστες περιοχές όπου έχουν γίνει ασκήσεις πολιτικής προστασίας, δεν υπάρχουν χάρτες επικινδυνότητας με οδούς διαφυγής. Ούτε υπάρχει ενημέρωση του πληθυσμού για τους κινδύνους της περιοχής τους. Αν είχαν γίνει έστω και στοιχειώδεις προσομοιώσεις μιας μεγάλης πυρκαγιάς στην περιοχή, θα είχαμε μάλλον λιγότερα θύματα, γιατί οι υπεύθυνοι θα γνώριζαν τις δυσκολίες διαφυγής, και ίσως να είχαν ενημερώσει ακόμη και τους κατοίκους». Για μη έγκαιρη και οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση των πολιτών με αποτέλεσμα να θρηνήσουμε τόσα πολλά θύματα και για ευθύνες των αρμοδίων οργάνων για την τραγωδία στην Ανατολική Αττική κάνει λόγο ο κ. Ανδριανός Γκουρμπάτσης, Αντιστράτηγος – Υπαρχηγός ΠΣ, ε.α, Νομικός, Ειδικός Ερευνητής – Δικαστικός Πραγματογνώμονας Διερεύνησης Εγκλημάτων Εμπρησμού. «Μία καταστροφή εξαιτίας δασικής πυρκαγιάς σαν αυτή που εκδηλώθηκε τη Δευτέρα στην περιοχή Νταού Πεντέλης λίγα λεπτά πριν τις 5 το απόγευμα και η οποία εξαπλώθηκε ανατολικότερα στις περιοχές Καλλιτεχνούπολη, Νέου Βουτζά και Μάτι, λόγω των ισχυρών ανέμων εντάσεως 7 μποφόρ και ριπές μεγαλύτερης έντασης και η οποία χαρακτηρίζεται κατά το νόμο ως περιφερειακή καταστροφή μεγάλης έντασης, προβλέπεται με ποιο τρόπο και από ποια όργανα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί και γενικά να διαχειριστεί από τις αρμόδιες δυνάμεις Πολιτικής Προστασίας σύμφωνα με την εγκύκλιο που εκδόθηκε από το Μάιο του 2018 από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας. Εκ του αποτελέσματος λοιπόν φαίνεται ότι δεν εφαρμόστηκε από τους αρμοδίους η εγκύκλιος αυτή και κυρίως δεν εφαρμόστηκε κατά το στάδιο της οργανωμένης προληπτικής απομάκρυνσης των πολιτών. Για το λόγο αυτό υπήρξε πολύς μεγάλος αριθμός θυμάτων σε μία τόσο μικρής σχετικά καμμένης έκτασης. Για το λόγο αυτό υπάρχουν ευθύνες των αρμοδίων οργάνων που πιστεύω ότι η Δικαιοσύνη θα αποδώσει». Όσο για το ποια είναι τα αρμόδια όργανα, ο κ. Γκουρμπάτσης εξηγεί: «Αρμόδιο όργανο να διαχειριστεί την πάρει την απόφαση και να την υλοποιήσει την οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση των κατοίκων ήταν η Περιφέρεια Αττικής κι αυτό γιατί έχουμε μία καταστροφή που έχει εξαπλωθεί σε δύο δήμους. Εάν ήταν ένας δήμος αρμόδιος ήταν ο οικείος δήμαρχος. Την απόφαση για την απομάκρυνση των πολιτών έπρεπε να την πάρει η Περιφερειάρχης, εκτός κι αν αυτή είχε εξουσιοδοτήσει κάποιον αντιπεριφερειάρχη, ύστερα όπως από εισήγηση του επικεφαλής αξιωματικού του πυροσβεστικού σώματος ο οποίος σε τοπικό επίπεδο ήταν αρμόδιος να συντονίσεις τις πυροσβεστικές δυνάμεις και να διευθύνει το πυροσβεστικό έργο. Δεν ξέρω αν υπήρξε τέτοια εισήγηση και δεν ξέρω αν ελήφθη τέτοια απόφαση». «Εγώ πιστεύω ότι οι δυνάμεις είχαν πέσει στη Κινέτα. Εκεί έγινε προληπτική εκκένωση και σωστά έγινε και δεν υπήρξε κανένα θέμα. Εκεί εφαρμόστηκαν αυτά που προβλέπονται για αυτό και δεν είχαμε θέματα. Όταν ξέσπασε η πυρκαγιά στο Νταού Πεντέλης έπρεπε ο επικεφαλής αξιωματικός του πυροσβεστικού σώματος να εκτιμήσει με βάση την καύσιμη ύλη που υπήρχε, τις καιρικές συνθήκες και να προβλέψει τη δυναμική της προς τα πού θα κινηθεί. Ο κ. Καμίνης προληπτικά έδωσε εντολή εκκένωσης για την κατασκήνωση στον Άγιο Ανδρέα και σώθηκαν τα παιδάκια. Αυτό έπρεπε να γίνει και στο Μάτι για να σωθεί ο κόσμος. Δεν εφαρμόστηκε ό,τι προβλέπεται από τη νομοθεσία για αυτό κάηκε ο κόσμος. Ο πανικός στον κόσμο προκλήθηκε γιατί δεν είχαν ενημέρωση από τα αρμόδια όργανα, και ορθή πληροφόρηση τι πραγματικά συμβαίνει και τι κίνδυνος διατρέχουν. Δεν εφαρμόστηκαν τα προβλεπόμενα και υπάρχουν ευθύνες». Την ανάγκη να υπάρξει μέριμνα τουλάχιστον διαφυγής για να μην θρηνήσουμε κι άλλα θύματα στο μέλλον τονίζει ο Γιάννης Πολύζος – Ομότιμος Καθηγητής Πολεοδομίας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. «Είναι γεγονός ότι τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι και όλο πιο συχνά και αυτό όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο και προβληματίζει τους επιστήμονες. Από την άλλη δεν μπορούμε να επικαλούμαστε την θεία δύναμη. Πρέπει να υπάρχει μέριμνα. Μέριμνα σημαίνει να υπάρχει ένας σχεδιασμός τουλάχιστον διαφυγής. Η Ελλάδα, ο τρόπος που αναπτύχθηκαν οι ελληνικές πόλεις, δεν ακολούθησε τους κανόνες τους ευρωπαϊκούς. Ακολούθησαν  διαδοχικές εντάξεις στο σχέδιο πόλης και δυστυχώς έχουμε ακόμα περιοχές αυθαιρέτων ή περιοχές που τακτοποιήθηκαν οι ιδιοκτήτες των κατοικιών με κάποιο νόμο επειδή είχαν χτίσει αυθαίρετα, δώσανε ένα πρόστιμο κλπ. Όμως δεν έχει ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός, δηλαδή δεν υπάρχουν δίοδοι διαφυγής, δεν υπάρχουν ελάχιστες αποστάσεις μεταξύ κτιρίων ώστε να μπορεί κανείς να φτάσει στη θάλασσα. Αυτό είναι ένα ενδογενές ζήτημα του τρόπου που οργανώθηκε αυτή η χώρα» λέει και συνεχίζει: «Πρέπει η Ελλάδα να διπλασιάσει την ταχύτητα επίλυσης θεμάτων που έχουν σχέση με τον τρόπο οργάνωσης των πόλεων και της πολιτικής προστασίας. Έχουμε σεισμούς, τα φαινόμενα των έντονων βροχοπτώσεων θα είναι όλο και πιο συχνά και όποιος έχει κτίσει σε ρέματα πρέπει να τιμωρηθεί, αυτό είναι ξεκάθαρο, αλλά και φαινόμενα όπως απότομη αύξηση της θερμοκρασίας με πολύ δυνατούς ανέμους, όπως στην περίπτωση της Ανατολικής Αττικής, που αν δεν έχουμε ελάχιστες αποστάσεις, σημεία που να μπορούν οι πολίτες εκτάκτως να συγκεντρώνονται και να μπορούν να διαφεύγουν ασφαλώς θα έχουμε θύματα κι αυτό θα είναι άδικο». Τέλος ο κ. Γιάννης Πολύζος μιλάει για τις ευθύνες τόσο της πολιτείας όσο και του πολίτη. «Πρέπει ταχύτατα να οργανωθούμε γιατί και οι πολίτες φταίνε. Γιατί μερικές φορές οι ίδιοι οι πολίτες όταν βλέπουν ένα συνεργείο να πάει να κατεδαφίσει ένα κτίριο ή μία καντίνα σε μία παραθαλάσσια περιοχή οργανώνονται εναντίον του κακού καταπατητή. Αυτές οι συμπεριφορές είναι απορριπτέες. Και η κεντρική διοίκηση και η τοπική αυτοδιοίκηση όλες οι εξουσίες έχουν ευθύνες. Ο πολεοδομικός σχεδιασμός δεν πρέπει να είναι μόνο λόγια, πρέπει να έχει πράξεις εφαρμογής και αυτή να είναι επιβεβλημένη και από τις τοπικές κοινωνίες αλλά και οι ίδιοι οι κάτοικοι όταν βλέπουν ότι το κοινό συμφέρον προέχει να έρχονται αρωγοί σε αυτήν την προσπάθεια».