Το νεκροταφείο των πλοίων στην Ελευσίνα

Υπερήλικα πλοία. Κάποια επιβατηγά, μερικά μικρότερα ψυχαγωγικά σκάφη, κυρίως όμως εγκαταλειμμένα και μισοβυθισμένα κουφάρια φορτηγών και δεξαμενόπλοιων. Ανάμεσά τους το Πηνελόπη Α που κάποτε έκανε το δρομολόγιο από Ραφήνα για Άνδρο, Τήνο, Μύκονο. Και ίσως κάποια ακόμα που αρκετοί από εμάς ταξιδέψαμε ένα από τα καλοκαίρια μας. Κάποια άλλα από τα σκουριασμένα βαπόρια της Ελευσίνας σχετίστηκαν με έκνομες υποθέσεις. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Λιμένος Ελευσίνας τα ναυάγια που βρίσκονται στην περιοχή, υπολογίζονται σε τριάντα. Εκτός από το σκηνικό εγκατάλειψης ή τις αναμνήσεις που μπορεί να γεννούν σε κάποιους οι οποίοι σχετίστηκαν για λίγο ή περισσότερο με αυτά, για τους κατοίκους αποτελούν το σκηνικό για την περαιτέρω υποβάθμιση και ρύπανση της περιοχής τους. Στην Ελευσίνα που ανακηρύχθηκε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2021, ένα από αρκετά δεινά της πόλης, είναι αυτό των βυθισμένων, ή μισοβυθισμένων πλοίων που βρίσκονται σκορπισμένα κατά μήκος του παραλιακού μετώπου της πόλης.

Για το θέμα συναντήσαμε τον Χρήστο Χρηστάκη, κάτοικο Ελευσίνας και εκπρόσωπο της κίνησης πολιτών Ecoeleusis. Όπως λέει στο newsbeast.gr, η διαχείριση του παραλιακού μετώπου ανήκει στον Οργανισμό Λιμένος Ελευσίνας. «Ο συγκεκριμένος φορέας επιτρέπει ή απαγορεύει να γίνονται προσορμίσεις πλοίων και άσκηση διαφόρων δραστηριοτήτων στην πόλη». Ο ίδιος επισημαίνει πως παρά το γεγονός ότι η πόλη είναι παραλιακή, δεν έχει παραλία. «Διεκδικούμε τμήματα του παράκτιου μετώπου, με σκοπό την ανάπλαση και εξυγίανσή τους ώστε να μπορέσουν να τα απολαμβάνουν οι πολίτες. Γι’ αυτό το λόγο γίνονται πολλές προσπάθειες τον τελευταίο καιρό ιδίως από τις κινήσεις πολιτών, οι οποίες πιέζουν τις αρχές προς αυτή την κατεύθυνση».

«Στο σημείο που βρισκόμαστε τώρα, έκανα κάποτε μπάνιο», λέει δείχνοντας προς τη θάλασσα στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα το εγκαταλειμμένο  εργοστάσιο του Κρόνου. «Όλες οι παρεμβάσεις στο τοπίο έγιναν από τη δεκαετία του 1970 και ύστερα. Έτσι και στην προβλήτα έναντι του παλαιού εργοστασίου «Κρόνος», στην οποία βρισκόμαστε. Εδώ γίνεται η διαχείριση επικινδύνων φορτίων αλλά και φορτίων, τα οποία δεν ξεφορτώνονται σε εμπορικά λιμάνια. Βλέπετε κυρίως φορτηγά, τα οποία μεταφέρουν καύσιμα στα νησιά». «Δίπλα μας υπήρχε ένα παλιό διαλυτήριο, το οποίο δεν υφίσταται πλέον και λειτουργούσε υπό τριτοκοσμικές συνθήκες. Συνολικά υπήρχαν δύο διαλυτήρια στην περιοχή, χωρίς τις απαραίτητες υποδομές, ενώ όλες οι εργασίες διάλυσης των καραβιών γίνονταν στην ακτή, ακόμα και μέσα στη θάλασσα. Το συγκεκριμένο διαλυτήριο έκλεισε το 2014 και έγιναν προσπάθειες να επαναλειτουργήσει. Μετά από δική μας παρέμβαση ο ιδιοκτήτης που επιδίωξε να το ανοίξει και πάλι δια της πλαγίας οδού, δεν τα κατάφερε».

Το πλοίο που συμμετείχε στην απόβαση στη Νορμανδία

Ένα από τα μισοβυθισμένα πλοία έχει τη δική του ιστορική διαδρομή. Το EVGENIA P, υπήρξε πρώην αποβατικό πολέμου στη διάρκεια του β’ Παγκοσμίου Πολέμου και συμμετείχε κατά την απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων στη Νορμανδία. Κάηκε τον Αύγουστο του 2015, γεγονός που ενέτεινε την ήδη επιβαρυμένη κατάστασή του.

Κατασκευάστηκε το 1944, ενώ έως και το 1982 έφερε το όνομα Σωκράτης Ιασεμίδης. Μετονομάστηκε σε ΕΥΓΕΝΙΑ Π. όταν πωλήθηκε σε νέο ιδιοκτήτη  και συνέχισε να πλέει στο Αιγαίο ως φορτηγό πλοίο. Από το 2011 έως και σήμερα παραμένει παροπλισμένο και εγκαταλειμμένο στην περιοχή Καλυμπάκι Ελευσίνας. Ήταν το πρώτο Ferry Boat – παντόφλα στην Ελλάδα, το οποίο έκανε τη γραμμή Ρίο – Αντίρριο, με καπετάνιο τον Κυριάκο Τσαγκάρη. Αρχικά ήταν ιδιοκτησία της συνεταιριστικής ΚΥΔΕΠ, η οποία στη συνέχεια χρεοκόπησε.

«Η Αγία Ζώνη ήταν ένα μόνο ναυάγιο»

Ο κύριος Χρηστάκης επισημαίνει ότι η ήδη καταπονημένη παράκτια ζώνη της Ελευσίνας επιβαρύνεται περιβαλλοντικά από τα ναυάγια. «Η Αγία Ζώνη ήταν ένα μόνο ναυάγιο. Εδώ όμως θα δείτε συνολικά 30 ναυάγια. Μικρά και μεγάλα. Τα περισσότερα πλοία είναι είτε ημιβυθισμένα, είτε βυθισμένα. Επί της ουσίας οτιδήποτε ανεπιθύμητο μεταφέρεται στην Ελευσίνα».

«Μεταξύ αυτών υπάρχουν 20 πλοία επικίνδυνα και επιβλαβή, χαρακτηρισμένα από το λιμεναρχείο και τον Οργανισμό Λιμένος Ελευσίνας. Τα επικίνδυνα και επιβλαβή είτε προκαλούν ήδη ρύπανση, είτε μπορεί να προκαλέσουν μελλοντικά. Κατά καιρούς έχουν εγκαταλείψει εδώ, πλοία από τη Σάμο, τη Μυτιλήνη, τη Ζάκυνθο ή από άλλες περιοχές. Σκαριά που θα έπρεπε να αναλάβουν τη διαχείρισή τους οι πλοιοκτήτες. Όμως ούτε ο Οργανισμός Λιμένος Ελευσίνας, ούτε και το κράτος είναι παρόντες για να τους πιέσουν να κάνουν αυτό που πρέπει», λέει ο κύριος Χρηστάκης. Κάποια βρίσκονται παρατημένα ακόμα και 20 χρόνια. Κατά καιρούς προστίθενται νέα ναυάγια. Ακόμα και στο κεντρικό λιμάνι της πόλης, υπάρχει ένα μισοβυθισμένο καταμαράν. «Άλλαξαν πέντε διοικήσεις στον Οργανισμό Λιμένος και το καταμαράν βρίσκεται ακόμα εκεί. Κανείς δεν επιχείρησε μέχρι σήμερα να το απομακρύνει. Δίπλα ακριβώς σε αυτό θα δείτε και ένα κατάρτι από άλλο πλοίο βυθισμένο, πιθανότατα από παλαιότερο ναυάγιο».

Το «Slops»

Λίγα χιλιόμετρα μετά, καταλήγουμε στη Βλύχα της Ελευσίνας. Ανάμεσα στα κουφάρια βρίσκεται ένα «μισοκάραβο», ότι απέμεινε από το παραμορφωμένο πλέον δεξαμενόπλοιο «Slops». Όπως λέει ο κύριος Χρηστάκης το Slops συνέλεγε πετρελαϊκά κατάλοιπα από τη θάλασσα, τα αποθήκευε στα αμπάρια του με σκοπό να τα επεξεργαστεί. «Κάποια στιγμή ξέσπασε πυρκαγιά. Έτσι το πλοίο έμεινε στην Κυνοσούρα Σαλαμίνας έως το 2007. Την ίδια χρονιά μεταφέρθηκε στην Ελευσίνα για να κοπεί στο δεύτερο διαλυτήριο πλοίων που υπήρχε στην περιοχή. Οργανωμένες εγκαταστάσεις δεν υπήρχαν. Άρχισαν να το κόβουν μέσα στη θάλασσα. Αφαίρεσαν το πάνω μέρος του πλοίου, το οποίο πήρε άλλες δύο φορές φωτιά. Τα πετρελαιοειδή κατάλοιπα δεν απομακρύνθηκαν ποτέ. Από το 2011 βρίσκεται παρατημένο στην ίδια θέση. Έχει τρύπες σε διάφορα σημεία, και ίσως με την πρώτη νεροποντή, το πετρέλαιο που περιέχει θα ξεχειλίσει στη θάλασσα. Υπολογίζουμε ότι μέσα στο πλοίο υπάρχουν συνολικά περί τα 500 κυβικά λάσπη και 800 κυβικά πετρελαιοειδών, ενώ για τη διάλυση του εκτιμάται ότι απαιτούνται περίπου 800.000 ευρώ. Το κόστος άλλωστε είναι  από τους βασικούς παράγοντες, για τους οποίους τα πλοία εγκαταλείπονται χωρίς να διαλυθούν».

Αναφορά στην εισαγγελέα Περιβάλλοντος

Για την υπόθεση τόσο του Slops, όσο και των υπολοίπων ναυαγίων που βρίσκονται στον κόλπο της Ελευσίνας, οι κάτοικοι κατέθεσαν τον Ιούνιο αναφορά στην εισαγγελέα Περιβάλλοντος, Αιμιλία Χριστογιαννοπούλου, η οποία διέταξε προκαταρκτική έρευνα.

ΕΛΚΕΘΕ: Επιβαρυμένη από τη ρύπανση η περιοχή της Ελευσίνας

Σχετικά με την εικόνα που παρουσιάζει ο κόλπος της Ελευσίνας, ο ο διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών, Γιάννης Χατζηανέστης, λέει στο newsbeast.gr, ότι πρόκειται για μία επιβαρυμένη περιοχή. «Τόσο λόγω των ναυαγίων, όσο και λόγω της βιομηχανικής ζώνης που υφίσταται στην Ελευσίνα. Επηρεάζει επίσης η μορφολογία της, καθώς πρόκειται για έναν κλειστό κόλπο». «Σε ό,τι αφορά στα ναυάγια, τα μέταλλα απελευθερώνονται στο θαλάσσιο περιβάλλον, εάν υπολογίσουμε ότι δεν περιέχουν φορτίο. Επί της ουσίας οτιδήποτε πέσει στη θάλασσα και υποστεί διάβρωση, απελευθερώνει ρυπογόνες ουσίες. Στην πράξη η ρύπανση εξαρτάται από την περιοχή, τα θαλάσσια ρεύματα και την ανανέωση των υδάτων και φυσικά από τον αριθμό των ναυαγίων. Οπωσδήποτε τα ιζήματα στον κόλπο της Ελευσίνας είναι επιβαρυμένα από πετρελαιοειδή, κάτι που γνωρίζουμε από τις μελέτες των τελευταίων τριάντα ετών. Ωστόσο δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε συγκεκριμένα τι ποσοστό της ρύπανσης αναλογεί στα ναυάγια», προσθέτει.

Τι λένε οι φορείς που διαχειρίζονται την περιοχή

Για το θέμα επικοινωνήσαμε και με τον Οργανισμό Λιμένος Ελευσίνας, ζητώντας τη θέση του φορέα δια του προέδρου του, Σταύρου Δρακονταειδή. Ωστόσο δεν λάβαμε καμία απάντηση, ενώ ανάλογη ήταν και η στάση του δήμου, στην προσπάθειά μας να μιλήσουμε με το δήμαρχο, Γιώργο Τσουκαλά. Παρόλ’ αυτά στον τελευταίο δημοσιευμένο ισολογισμό του Οργανισμού Λιμένος για το 2015, ο οποίος εγκρίθηκε από το διοικητικό συμβούλιο τον Ιούνιο του 2017 γίνεται συγκεκριμένη αναφορά με το φορέα να δεσμεύεται για τη διευθέτηση των ναυαγίων. Όπως αναφέρεται: «Η διοίκηση της εταιρείας εξετάζει τις περιπτώσεις 30 ναυαγίων πλοίων, τα οποία έχουν βυθιστεί σε προηγούμενες χρήσεις, ως προς την δυνατότητα εφαρμογής των διατάξεων του ΦΕΚ αρ. φύλλου 857 / 1 η Ιουνίου 2007, σχετικά με τα δικαιώματα του Οργανισμού Λιμένος επ’ αυτών. Το ύψος των οποίων υπολογίζεται από τη διοίκηση κατά την σύνταξη των οικονομικών καταστάσεων σε 14 εκατ. ευρώ περίπου. Η Διοίκηση του Οργανισμού στη χρήση 2016 ξεκίνησε τις προβλεπόμενες από το νόμο τιμολογήσεις των ανωτέρω ναυαγίων πλοίων το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος της χρήσεως 2017», σημειώνεται στη σχετική αναφορά.