Πυροβολισμοί ακούστηκαν το βράδυ της Τετάρτης, 31 Αυγούστου του 2016, στο κέντρο της Κριστιάνια, της ημιαυτόνομης, αποκαλούμενης ελεύθερης πόλης (Freetown Christiania) της Κοπεγχάγης. Τρεις άνθρωποι τραυματίστηκαν ανάμεσά τους και δύο αστυνομικοί. Ο δράστης, ένας 25χρονος Δανός που αργότερα σκοτώθηκε, θεωρείται ότι σχετίζεται με το εμπόριο χασίς στην Κριστιάνια.
Για πολύ καιρό, η κάνναβη πωλείται και καταναλώνεται σε αυτή τη μοναδική γειτονιά, μια διάσημη αυτοδιαχειριζόμενη κοινότητα στην καρδιά της πρωτεύουσας της Δανίας. Ένα κέντρο ελευθερίας και αντίστασης που γιόρτασε πέρυσι τα 45 χρόνια ζωής από την ημέρα εκείνη που καταληψίες έκοψαν τα συρματοπλέγματα ενός εγκαταλελειμμένου στρατοπέδου, με στόχο να αξιοποιήσουν ανεκμετάλλευτους χώρους και να τους παραχωρήσουν στους ανθρώπους.
Το 1973, η κυβέρνηση έδωσε στην Κριστιάνια τον επίσημο αλλά προσωρινό status του «κοινωνικού πειράματος», ένας όρος που δέχτηκε κριτική από πολλούς. Η απόφαση αυτή πάντως επέτρεψε στην Κριστιάνια να συνεχίσει την ύπαρξή της και μια ψηφοφορία στο Κοινοβούλιο το 1989 αναγνωρίστηκε και επισήμως.
Μια βόλτα στην Κριστιάνια, με τα μπαρ, τα καφέ, τα καταστήματα και τους συναυλιακούς της χώρους κάνει τον κάθε επισκέπτη να καταλάβει γιατί αυτό το μέρος θεωρείται μοναδικό. Αποτελεί άλλωστε έναν hot τουριστικό προορισμό για πολλούς. Οι κάτοικοι ανακαίνισαν παλιούς στρατώνες, μεατρέποντάς τους σε σπίτια, νηπιαγωγεία, εργαστήρια και καφέ, ενώ άλλοι έχουν χτίσει δικά τους κτίρια. Οι δρόμοι είναι γεμάτοι ποδήλατα και απαλλαγμένοι από αυτοκίνητα.
Η κοινότητα διαθέτει και τις δικές της κοινωνικές υπηρεσίες, καθώς και ιατρικό κέντρο. Στους κατοίκους της Κριστιάνια αρέσει να κάνουν τα πράγματα με τον δικό τους τρόπο. Έχουν εγκαθιδρύσει ένα αυτοδιαχειριζόμενο σύστημα που ξοδεύει κάτι παραπάνω από 3,5 εκατομμύρια ευρώ στη συντήρηση των κοινόχρηστων χώρων, παιδικών σταθμών, υπονόμων, στην ανακύκλωση και τη συλλογή των απορριμμάτων.
Η χρήση ναρκωτικών αποτελούσε πάντα μέρος της κοινότητας. Όχι των σκληρών πάντως, τα οποία απαγορεύουν αυστηρά οι κάτοικοι, όπως υποδεικνύουν και τα γκράφιτι και οι πινακίδες που υπάρχουν. Στη διάρκεια των τελευταίων ετών όμως, το εμπόριο κάνναβης εξελίχθηκε και αναπτύχθηκε. Κάποτε στα χέρια μικροεμπόρων, πλέον ελέγχεται από μεγάλες οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένου του δανικού παρακλαδιού των Hell’s Angels, που δεν είναι ούτε κάτοικοι ούτε εργαζόμενοι της Κριστιάνια, όπως σημειώνει η βρετανική εφημερίδα Guardian.
«Η μετάβαση αυτή συμβαίνει εδώ και πολλά χρόνια», δήλωνε τον περσινό Σεπτέμβριο στην εφημερίδα ο Risenga Manghezi, εκπρόσωπος της κοινότητας που ζει στην Κριστιάνια εδώ και αρκετά χρόνια. «Τα τελευταία 10 με 15 χρόνια, η αστυνομία έχει δυσκολέψει την κατάσταση στην Pusher Street. Αυτό σημαίνει ότι τα μικρά μαγαζάκια έχουν εξαφανιστεί και παραμένουν μόνο εκείνα που είναι διατεθειμένα να αναλαμβάνουν μεταλύτερα ρίσκα και τα οποία χειραγωγούν τους κατοίκους της Κριστιάνια».
Πρόσφατα στοιχεία από την αστυνομία της Κοπεγχάγης δείχνουν ότι περισσότερα από 120 εκατομμύρια ευρώ αλλάζουν χέρια κάθε χρόνο στην Pusher Street, τον κεντρικό δρόμο της Κριστιάνια. «Σήμερα έχουν έτοιμα στριμμένα τσιγάρα, κάθε είδους χασίς. Όλα είναι συστηματοποιημένα και πολύ χρήμα διακινείται μέσω αυτού», λέει ο Manghezi.
Όσο για τους πυροβολισμούς: «Αυτό ήταν κάτι που οι περισσότεροι από εμάς ξέραμε ότι μπορεί να συνέβαινε. Δεν είναι η πρώτη φορά που κάποιος πυροβολείται εδώ. Αλλά πάντα πίστευα ότι την ημέρα που ένας αστυνομικός θα πυροβοληθεί, τότε θα αρχίσουν τα πράγματα να γίνονται άσχημα».
Την επομένη των πυροβολισμών, περίπου 400 από τους 700 ενήλικες κατοίκους της Κριστιάνια συγκεντρώθηκαν στον χώρο συνάντησης της κοινότητας. Η δημοκρατική διαδικασία στην Κριστιάνια βασίζεται σε έναν μηχανισμό ομοφωνίας και πωλητές κάνναβης είναι συχνά παρόντες σε αυτές τις συναντήσεις: για να έχει κάποιος έναν πάγκο, πρέπει να είναι κάτοικος.
Ορισμένες συμμορίες, ωστόσο, όπως σημειώνει η Guardian, έχουν χειραγωγήσει ορισμένους κατοίκους ώστε να βγαίνουν μπροστά για το εμπόριο που γίνεται από εκείνες. Η παρουσία τους στις συναντήσεις, σύμφωνα με τον Manghezi, δυσκολεύει την επίτευξη συναίνεσης για την αλλαγή στον τρόπο λειτουργίας της Pusher Street. Αυτή τη φορά όμως τα πράγματα ήταν ξεκάθαρα ότι κάτι δραστικό θα συνέβαινε. Και μέχρι το τέλος της συνάντησης, οι κάτοικοι είχαν αποφασίσει να γκρεμίσουν όλες τις κατασκευές στο «σούπερ μάρκετ» κάνναβης και να επανακτήσουν την περιοχή από τους «ξένους» εμπόρους.
Οι πάγκοι καταστράφηκαν, οι χαρακτηριστικές φωτογραφίες που ενημέρωναν τους επισκέπτες ότι απαγορεύονται οι φωτογραφίες αφαιρέθηκαν ή καλύφθηκαν, και νέα σχέδια τέθηκαν σε εφαρμογή για τη βελτίωση της ζωής της κοινότητας. Μάλιστα, λίγες ημέρες αργότερα, σύμφωνα με την εφημερίδα Copenhagen Post, οι κάτοικοι της Κριστιάνα συμφώνησαν να επιτρέψουν στην αστυνομία την τοποθέτηση καμερών ασφαλείας στην Pusher Street, μια περιοχή όπου κανείς –ούτε οι τουρίστες- επιτρέπεται, έστω και ανεπισήμως- να βγάζουν φωτογραφίες από το 2004. Η αστυνομία της Κοπεγχάγης χαρακτήρισε την απόφαση αυτή ως «ορόσημο» και ένα «σημείο καμπής» στην ιστορία της κοινότητας.
Πάντως, έναν χρόνο μετά τους πυροβολισμούς και την αφαίρεση των κατασκευών όπου πωλούνταν το χασίς, τα ναρκωτικά διακινούνται ακόμη στη γειτονιά, «αλλά με μεγαλύτερο ρίσκο», σύμφωνα με τον επικεφαλής της Task Force Pusher Street, Dannie Rise. «Πριν δεν υπήρχε τόσο μεγάλο ρίσκο για τους εγκληματίες. Αλλά τώρα ερχόμαστε αρκετές φορές την εβδομάδα – συχνά δεν το περιμένουν – και σχεδόν πάντα κάνουμε συλλήψεις».
Η ελευθερία πειραματισμού αποτελεί μία από τις βασικές αρχές για τους κατοίκους της Κριστιάνα. Όταν ο κάτοικος και αναρχικός Ole Lykke μετακόμισε εκεί το 1979, λέει πως «είχες μια καλή ιδέα, προχωρούσες. Αν κάποιος παραπονιόταν, το διαχειριζόσουν. Αν όχι, απλώς προχωρούσες».
«Όταν η Κριστιάνα πρωτοξεκίνησε, δεν υπήρχε τίποτα εδώ γύρω. Αν ερχόσουν στην περιοχή, είτε θα ερχόσουν εδώ είτε στο ναυπηγείο που έκλεισε το 1986. Αν η Κριστιάνα δεν έπαιρνε ζωή μέσα σε αυτές τις παλιές στρατιωτικές εγκαταστάσεις, το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής θα είχε καταστραφεί. Τότε θα έχτιζαν τσιμεντένια σπίτια, που πιθανότατα τώρα θα είχαν γκρεμιστεί. Εμείς σώσαμε αυτή την περιοχή και την κάναμε μια ατραξιόν για την πόλη».
Πράγματι, με σχεδόν ένα εκατομμύριο επισκέπτες τον χρόνο, η Κριστιάνια αποτελεί το δεύτερο πιο δημοφιλές αξιοθέατο της πρωτεύουσας της Δανίας. Για τον δήμαρχο της Κοπεγχάγης, Frank Jensen, «η πόλη χρειάζεται κινήματα όπως η Κριστιάνια διότι προσθέτουν νέες διαστάσεις και δυναμική στον πολιτισμό και στην αστική ζωή μας. Η πόλη πρέπει να δώσει χώρο σε ανθρώπους που δίνουν στην Κοπεγχάγη το πλεονέκτημα και συνεισφέρουν στο να ξεχωρίσει, σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο».
Αυτό πάντως που παραμένει ξεκάθαρο είναι ότι η καταπολέμηση του παράνομου εμπορίου ναρκωτικών είναι το κλειδί για την επιβίωση της Κριστιάνια.
