Η ανατριχιαστική μαρτυρία μιας γυναίκας που βγήκε ζωντανή από το «Νησί της Τιμωρίας»

Σε πολλά μέρη του κόσμου, σε πολλές κουλτούρες και σε πολλά έθνη, το να μείνει μια γυναίκα έγκυος χωρίς να έχει αποκατασταθεί κοινωνικά έχοντας παντρευτεί παραμένει από παράδοξο έως ταμπού. Σε κάποια μέρη και σε εποχή όχι πολύ μακριά από το σήμερα ήταν και ίσως είναι θανάσιμο αμάρτημα που αφαιρεί κάθε αξία από τη ζωή της γυναίκας που το τόλμησε. Στην Ουγκάντα τα πράγματα δεν είναι πια έτσι, ωστόσο μια πολύ μαύρη σελίδα στην ιστορία της χώρας περιλαμβάνει εγκυμονούσες που δεν έχουν παντρευτεί και το διαβόητο «Νησί της Τιμωρίας» όπου εγκαταλείπονταν για να πληρώσουν με την ίδια τη ζωή τους το «έγκλημά» τους. Οι περισσότερες πέθαιναν αλλά κάποιες «τυχερές» από τις γυναίκες αυτές διασώζονταν. Μία εξ αυτών, η τελευταία που αφέθηκε στο Νησί τις Τιμωρίας για να πεθάνει, όπως πιστεύεται, είναι ακόμα ζωντανή και μίλησε στο BBC για τη φρικτή εμπειρία της που τη σημάδεψε. «Όταν η οικογένειά μου ανακάλυψε πως ήμουν έγκυος, με έβαλαν σε ένα κανό και με πήγαν στο Akampene (το Νησί της Τιμωρίας). Έμεινα εκεί χωρίς τροφή και νερό για τέσσερις νύχτες» εξομολογείται η Mauda Kyitaragabirwe, που ήταν τότε μόνο 12 χρόνων. «Θυμάμαι πως πεινούσα πολύ και κρύωνα. Σχεδόν πέθαινα» αφηγείται.

Μια απρόσμενη άφιξη

Την πέμπτη έφτασε στο νησί ένας ψαράς και της είπε πως θα την πάρει μαζί του. «Ήμουν λίγο διστακτική. Τον ρώτησα αν ήθελε να με ξεγελάσει και αν σκόπευε να με πετάξει στο νερό. Αλλά εκείνος μου είπε ‘όχι, θέλω να σε πάρω για να γίνεις γυναίκα μου’. Κι έτσι με έφερε εδώ» περιγράφει, καθισμένη στη μικρή βεράντα του σπιτιού που μοιράστηκε με τον σύζυγό της. Η Mauda ζει στο χωριό Kashungyera, σε απόσταση δέκα λεπτών με σκάφος από το Νησί της Τιμωρίας, στη λίμνη Bunyonyi. Η ίδια εκτιμά πως είναι περίπου ογδόντα χρονών αλλά η οικογένειά της πιστεύει πως είναι πολύ περισσότερο. Γεννήθηκε πριν αρχίσουν να εκδίδονται πιστοποιητικά γέννησης σε αυτή την περιοχή της Ουγκάντας κι έτσι κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος. «Πιστεύουμε πως είναι περίπου 106 ετών» λέει ο εγγονός της.

Οι άγαμες ανέγγιχτες κόρες ήταν «περιουσιακό στοιχείο»

Στην παραδοσιακή κοινωνία των Bakiga, μια νεαρή γυναίκα μπορούσε να μείνει έγκυος μόνο εφόσον είχε παντρευτεί. Ο γάμος μιας παρθένας κόρης σήμαινε για την οικογένειά της πως θα εισέπραττε καλή νυφική αμοιβή – συνήθως κοπάδια. Έτσι, ένα κορίτσι που εγκυμονούσε χωρίς να έχει παντρευτεί δεν έφερνε μόνο ντροπή στην οικογένειά του αλλά ουσιαστικά του στερούσε και πλούτο απολύτως απαραίτητο για την επιβίωσή της. Οι οικογένειες συνήθιζαν λοιπόν να ξεφορτώνονται την «ντροπή» εγκαταλείποντας τις νεαρές εγκύους στο Νησί της Τιμωρίας, για να πεθάνουν. Λόγω του απομακρυσμένου σημείου του, η πρακτική συνέχισε να εφαρμόζεται ακόμα και μετά τους ιεραπόστολους και τους αποικιοκράτες που έφτασαν στην Ουγκάντα τον 19ο αιώνα και την έθεσαν εκτός νόμου.

Άτυπη καταδίκη σε θάνατο

Πρέπει κανείς να σκεφτεί πως εκείνη την εποχή οι περισσότεροι άνθρωποι- ειδικά τα κορίτσια- δεν ήξεραν κολύμπι. Οπότε η εγκατάλειψη μιας γυναίκας στο νησί σήμαινε πως είχε ουσιαστικά δύο επιλογές: Να πηδήξει στο νερό και να πνιγεί ή να περιμένει να πεθάνει από το κρύο και την πείνα. «Πρέπει να ήμουν περίπου 12 χρόνων. Εάν σε έπαιρναν από το σπίτι σου και σε άφηναν σε έναν νησί που δεν υπήρχε κανείς άλλος, στη μέση της λίμνης, δεν θα φοβόσουν;» διερωτάται. Σε άλλο σημείο της περιοχής ωστόσο, στην τωρινή επαρχία Rukungiri, πετούσαν τις εγκύους από τα βράχια, στους καταρράκτες Kisiizi.  Ο θρύλος λέει πως μόνο όταν ένα από τα κορίτσια τράβηξε μαζί του στον γκρεμό και τον αδελφό του σταμάτησαν οι οικογένειες να ρίχνουν τις εγκυμονούσες κόρες τους στο κενό. Καμία γυναίκα δεν επιβίωσε ποτέ από τους καταρράκτες Kisiizi. Κάποια κορίτσια όμως ήταν πιο τυχερά μέσα στην ατυχία τους και επιβίωσαν από το Νησί της Τιμωρίας. Κι αυτό χάρη σε νεαρούς άνδρες που δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να πληρώσουν για μια «αμόλυντη» νύφη κι έτσι έβρισκαν μία εκεί. Γιατί για αυτά τα κορίτσια δεν χρειαζόταν να δώσουν καμία προίκα. Όταν ο σύζυγος της Kyitaragabirwe την πήγε στο χωριό του, εκείνη έγινε αντικείμενο κουτσομπολιού και περιέργειας. Στο πέρασμα των χρόνων έγινε τουριστική ατραξιόν (!) καθώς οι τουρίστες σταματούσαν και την έβλεπαν ως στοιχείο της ιστορίας της περιοχής. Το πιο δύσκολο σημείο σε όλη τη συζήτηση αφορούσε την τύχη του μωρού που κυοφορούσε, και λόγω του οποίου βρέθηκε στο Νησί της Τιμωρίας. «Ήμουν στην αρχή της εγκυμοσύνης μου… Δεν απέκτησα ποτέ αυτό το μωρό… Τότε παλιά δεν είχες τρόπο να υπερασπιστείς τον εαυτό σου… Εάν το έκανες, σε ξυλοκοπούσαν…» αφηγήθηκε, αφήνοντας να εννοηθεί πως κάπως έτσι, άδοξα, φρικτά κι επώδυνα, έληξε η εγκυμοσύνη εκείνη. Η τιμωρία των κοριτσιών που εγκυμονούσαν εκτός γάμου ήταν παλιά πρακτική γνωστή ως Okuhena. Και η Mauda γνώριζε τις συνέπειες της εγκυμοσύνης της.

«Είχα ακούσει για άλλα κορίτσια που είχαν εγκαταλειφθεί στο Νησί της Τιμωρίας αλλά κανένα δεν ήταν πολύ κοντά μου. Έτσι, μοιάζει πως και σε μένα παρουσιάστηκε ο πειρασμός από τον Σατανά» μονολογεί. Όσο για τον πατέρα του μωρού που έχασε, δεν τον ξαναείδε ποτέ. Πολλά χρόνια αργότερα έμαθε πως είχε πεθάνει. Για τον σύζυγό της James Kigandeire, που πέθανε το 2001, έχει μόνο καλά λόγια να πει. «Αχ, με αγαπούσε! Με φρόντιζε πραγματικά. Μου είπε: “σε πήρα από την ερημιά, δεν θα σε κάνω να υποφέρεις”. Κάναμε μαζί έξι παιδιά. Μείναμε μαζί σε αυτό το σπίτι μέχρι που πέθανε».

Η ώρα της συγχώρεσης

Και παρότι της πήρε δεκαετίες, έφτασε μέχρι και τη συμφιλίωση με την οικογένειά της, που της είχε κάνει τόσο κακό. «Όταν έγινα χριστιανή τους συγχώρησα όλους, ακόμα και τον αδελφό μου που με έβαλε στο κανό και με άφησε στο νησί. Πήγαινα στο σπίτι κι επισκεπτόμουν την οικογένειά μου κι αν συναντούσα κάποιον τον χαιρετούσα». Η Kyitaragabirwe πιστεύεται πως είναι η τελευταία γυναίκα που εγκαταλείφθηκε στο Νησί για να πεθάνει. Ωστόσο οι έγκυοι που δεν ήταν παντρεμένες συνέχισαν για πολλά χρόνια να γίνονται στόχος αποδοκιμασιών και κριτικής. Καταδικάζοντας αυτή τη στάση, η Kyitaragabirwe καταλήγει: «Έχω τρεις κόρες. Εάν κάποια από τις τρεις τους μείνει έγκυος πριν παντρευτεί ούτε θα την κατηγορήσω ούτε θα την τιμωρήσω. Ξέρω πως είναι κάτι που μπορεί να συμβεί σε κάθε γυναίκα. Αν ένα κορίτσι μείνει σήμερα έγκυος, μπορεί να πάει στο σπίτι του πατέρα του και να έχει εκεί φροντίδα. Οι άνθρωποι που εφάρμοζαν τότε τέτοιες πρακτικές ήταν τυφλοί». Δείτε όλα τα θέματα του Weekend