Στο περιθώριο του «επίσημου» Ψυχρού Πολέμου ένας δεύτερος ακήρυχτος πόλεμος μαινόταν στις μεγάλες αθλητικές διοργανώσεις. Κανείς δεν ήταν διατεθειμένος να χάσει από τον εχθρό και στο πλαίσιο αυτό η ανθρώπινη ζωή λίγη σημασία είχε μπροστά στην περηφάνια της νίκης ή την ατίμωση της ήττας.
Θύμα αυτού του πολέμου υπήρξε και η ρωσίδα αθλήτρια της ενόργανης Elena Mukhina, το κορίτσι που κατάφερε να νικήσει τη Νάντια Κομανέτσι και να περάσει στο λαιμό της το χρυσό μετάλλιο στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Ενόργανης Γυμναστικής το 1978.
Η πορεία της στην ενόργανη όμως τελείωσε άδοξα καθώς προσγειώθηκε με το πηγούνι σε μια άσκηση εδάφους και έμεινε παράλυτη. Και όλα αυτά γιατί η πίεση που της ασκήθηκε ήταν πολύ μεγάλη…
Τα πρώτα χρόνια στην ενόργανη
Την 1η Ιουνίου 1960 γεννιέται στη Μόσχα η Elena Vyacheslavovna Mukhina, όπως ήταν το πλήρες όνομά της. Στην τρυφερή ηλικία των πέντε ετών χάνει τη μητέρα της όταν ξεσπά πυρκαγιά στο σπίτι τους και εκείνη καίγεται ζωντανή. Μητέρα της γίνεται η γιαγιά της Anna Ivanova που τη μεγάλωσε, προσφέροντάς της τη μητρική αγάπη που τόσο πρόωρα είχε χάσει.
Από πολύ νωρίς έδειξε μια αγάπη για τη γυμναστική και η ευκαιρία δεν άργησε να έρθει όταν επισκέφτηκε το σχολείο της ένας προπονητής και ζήτησε από τα κορίτσια που ήθελαν να ξεκινήσουν την ενόργανη να σηκώσουν το χέρι τους. «Σχεδόν δάκρυσα από χαρά» είχε πει χρόνια αργότερα.
Η Elena γίνεται από πολύ νωρίς μέλος της ρωσικής ομάδας ΤΣΚΚΑ Μόσχας, αλλά δεν καταφέρνει να ξεχωρίσει με τις ικανότητές της. Κανένας προπονητής δεν της δίνει σημασία, στην κυριολεξία την αγνοούν. Τότε δύο συγκυρίες τη φέρνουν στο προσκήνιο. Η μία είναι η απόλυτη κυριαρχία της Ρουμανίας στην ενόργανη που σαρώνει στους Ολυμπιακούς του 1976. Τότε η προπονήτρια των ρωσίδων στην ενόργανη Larisa Latynina, που είχε κατηγορηθεί για την ήττα της ομάδας, είχε πει χαρακτηριστικά: «Δεν είναι δικό μου λάθος που η Νάντια Κομανέτσι γεννήθηκε στη Ρουμανία!»
Οι σκληρές προπονήσεις, οι μεγάλες διακρίσεις και ο τραυματισμός
Το κορίτσι με τα θλιμμένα μάτια, όπως συνήθιζαν να την αποκαλούν, μπαίνει θριαμβευτικά στις αθλητικές διοργανώσεις. Στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα της Πράγας το 1977 κερδίζει τρία χρυσά, ένα ασημένιο και ένα χάλκινο και ακολουθεί το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του 1978 στο Στρασβούργο, που αφήνει τη Νάντια Κομανέτσι στα κρύα του λουτρού. Η Elena κερδίζει το χρυσό τόσο στο ομαδικό όσο και στο σύνθετο ατομικό. Βγαίνει επίσης πρώτη στις ασκήσεις εδάφους και στους ασύμμετρους ζυγούς με την άσκηση Korbut που εκτελεί άψογα και κάνει το κοινό να την αποθεώσει.
Βρίσκεται πια στο υψηλότερο βάθρο. Κανείς δεν μπορεί να την αμφισβητήσει και αναγνωρίζεται ως μία από τις μεγαλύτερες αθλήτριες όλων των εποχών. Αλλά ο δρόμος μέχρι την καταξίωση είναι βαρύ φορτίο.
Ο προπονητής της, αθλητής της ενόργανης και ο ίδιος στο παρελθόν χωρίς όμως κάποια αξιοσημείωτη διάκριση, την πιέζει πολύ. «Δουλειά, δουλειά, δουλειά. Τίποτα άλλο δεν υπήρχε εκτός από την προπόνηση και την πίεση, που συνεχώς αυξανόταν. Κάποιες φορές έλεγες “αυτό είναι, δεν έχω άλλες δυνάμεις”. Κάποια στιγμή ο προπονητής μου μού είχε πει: “Μέχρι να λυγίσεις ψυχολογικά, κανείς δεν θα σε αφήσει να φύγεις”» είχε πει σε συνέντευξή της χρόνια αργότερα.
Όσο όμως και να λύγιζε ψυχολογικά, όσο και να μην άντεχε από την κούραση και τους πόνους, πάντα υπήρχε κι άλλο για να προσπαθήσει, όπως την παρότρυνε ο Mikhail Klimenko. Αποτέλεσμα αυτής της εξόντωσης ήταν ο τραυματισμός της Elena κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μόσχας το 1980. Στα τέλη του 1979 σπάει το πόδι της και αυτό της στερεί τη συμμετοχή στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα που θα διεξαγόταν στο Τέξας.
Η σοβιετική ομάδα γνωρίζει βαριά ήττα στη συγκεκριμένη αθλητική διοργάνωση με μοναδικές διακρίσεις αυτές της Nellie Kim και της Stella Zakharova. Η πίεση στους προπονητές της ομάδας και το ιατρικό επιτελείο να φέρουν πίσω την τραυματισμένη Elena με κάθε κόστος είναι μεγάλη. Έτσι λοιπόν της αφαιρούν πρόωρα το γύψο, ενώ το πόδι της δεν έχει επανέλθει στη φυσιολογική του λειτουργία.
Σε συνέντευξη της στο περιοδικό «Ogonyok» είχε αναφέρει ότι παρακαλούσε τους γιατρούς να μην της βγάλουν το γύψο γιατί δεν είχε γιατρευτεί και θα την εξαντλούσαν στις προπονήσεις. «Οι γιατροί δεν υπηρετούν την υγεία και τον ασθενή. Μόνο τον αθλητισμό» είχε πει ρίχνοντας τους ευθύνες για όσα υπέστη. Στην πορεία διαπιστώνουν ότι το πόδι της δεν «έχει δέσει» και την υποβάλλουν σε χειρουργική επέμβαση για να αποκαταστήσουν τη ζημιά.
Το μοιραίο σάλτο Thomas που την παραλύει
Η ανάρρωσή της δεν κρατάει όσο θα έπρεπε. Ο Klimenko την αναγκάζει να επιστρέψει στις προπονήσεις, οι Ολυμπιακοί πλησίαζαν. Με εμφανή τα σημάδια του πόνου και της αδυναμίας, μιας και την είχαν αναγκάσει να κάνει δίαιτα για να χάσει τα περιττά κιλά που είχε πάρει όσο ήταν άρρωστη, η Elena επιστρέφει.
Και ενώ παραπονιόταν ότι δεν άντεχε ο προπονητής της παίρνει τη μοιραία απόφαση: τη βάζει να εκτελέσει μια πολύ δύσκολη άσκηση, το «σάλτο του Thomas», μια άσκηση που έκαναν μόνο οι άντρες στην ενόργανη. Αυτό, της έλεγε, θα της έφερνε το πολυπόθητο μετάλλιο στη Μόσχα. Η Elena πάει να εκτελέσει την άσκηση, δεν παίρνει, λόγω αδυναμίας, το απαραίτητο ύψος που αυτή απαιτούσε και προσγειώνεται στο έδαφος με το σαγόνι! Σπάει τον αυχένα της και παραμένει τετραπληγική.
«Ο τραυματισμός μου ήταν αναπόφευκτος. Είχα πει παραπάνω από μία φορά ότι θα έσπαγα το λαιμό μου, αλλά ο Mikhail μου απαντούσε “άνθρωποι σαν εσένα δεν σπάνε το λαιμό τους”. […] Ήμουν χαζή. Ήθελα να φανώ αντάξια της πίστης που μου είχαν δείξει, να είμαι μια ηρωίδα. […] Μακάρι να είχα αρχίσει τη γυμναστική στην ηλικία των 16-18 ετών, τότε που θα μπορούσα να επιλέξω συνειδητά το μονοπάτι μου στον αθλητισμό. Αλλά στην ηλικία των 9 και 10 ετών υπάρχει μόνο το άθλημα, νιώθουμε ότι βρισκόμαστε σε ένα διαφορετικό και ξεχωριστό κόσμο» είχε πει στη συνέντευξή της στο περιοδικό.
Μετά τον τραυματισμό της το σάλτο Thomas απαγορεύτηκε από τη διεθνή ομοσπονδία στην ενόργανη των γυναικών. Πολλοί προσπάθησαν να συγκαλύψουν τι είχε πραγματικά γίνει και για να κλείσουν τα στόματα την τίμησαν με το ανώτατο βραβείο Λένιν. Αλλά εκείνη μίλησε το 1988 και όταν αποκαλύφθηκαν οι συνθήκες γύρω από τις προπονήσεις και τον τραυματισμό της τιμήθηκε με το μετάλλιο της Ολυμπιακής Τιμής από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή.
«Για τη χώρα μας οι νίκες στον αθλητισμό πάντα σήμαιναν κάτι παραπάνω από το κύρος του έθνους μας. Ενσάρκωσαν -και ενσαρκώνουν- την ορθότητα του πολιτικού δρόμου που έχουμε διαλέξει, τα πλεονεκτήματα του συστήματος και γίνονται σύμβολα της ανωτερότητάς μας. Και φυσικά η νίκη, η νίκη με οποιοδήποτε κόστος… Η ανθρώπινη ζωή άξιζε πολύ λιγότερο σε σχέση με το κύρος του έθνους… Τραυματίστηκα γιατί όλοι κρατούσαν κλειστά τα στόματά τους».
Η Elena έζησε πάνω στο αναπηρικό καροτσάκι μέχρι το 2006, οπότε και πέθανε από καρδιακή προσβολή, συνέπεια της τετραπληγίας της, σε ηλικία 47 ετών.
Δείτε το ντοκιμαντέρ για τη ζωή της:
