Τα πολιτικά παιχνίδια και το αίμα που χύθηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποτελούν μια γιορτή του αθλητισμού και τους ανθρωπισμού, μια σύντομη τουλάχιστον περίοδο που όλα τα έθνη της Γης έρχονται κοντά, αφήνοντας στην άκρη έχθρες και ανταγωνισμούς. Άλλωστε η ολυμπιακή εκεχειρία είναι μια ιδέα συνυφασμένη με τους Ολυμπιακούς Αγώνες που μετρά αιώνες ζωής. Παρά τις διακηρύξεις, όμως, και την επιθυμία για ειρήνη και αδελφοσύνη στη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων, δεν είναι λίγες οι φορές στη διάρκεια της Ιστορίας που η πολιτική έχει ρίξει τη βαριά σκιά της στη μεγάλη αυτή παγκόσμια γιορτή. Μποϊκοτάζ, προπαγάνδα, σφαγές, αιματηρές συμπλοκές… η ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων τα περιλαμβάνει όλα.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες των Ναζί

Το 1931, το Βερολίνο επιλέχθηκε να φιλοξενήσει του Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936. Η επιλογή σηματοδότησε την επιστροφή της Γερμανίας στη διεθνή κοινότητα μετά την απομόνωσή της που ακολούθησε την ήττα της στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δύο χρόνια αργότερα, όμως, το ναζιστικό κόμμα θα ανερχόταν στην εξουσία. Οι ρατσιστικές πολιτικές και οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη ναζιστική Γερμανία προκάλεσαν φρίκη σε πολλές δυτικές χώρες, που άρχισαν να συζητούν το ενδεχόμενο να μποϊκοτάρουν τους Αγώνες του Βερολίνου. Τελικά, 49 κράτη συμμετείχαν. Πρόκειται για έναν αριθμό ρεκόρ για την εποχή, αφού ήταν ο μεγαλύτερος αριθμός συμμετοχών σε Αγώνες μέχρι τότε. Η γερμανική κυβέρνηση επιχείρησε να χρησιμοποιήσει τη διεθνή προβολή ως μια ευκαιρία να παρουσιαστεί σαν μια χώρα προοδευτική, προωθώντας παράλληλα την προπαγάνδα της για την ανωτερότητα της άριας φυλής. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι είχε απαγορευτεί από τη Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή. Η ΔΟΕ ζήτησε επίσης από τη γερμανική κυβέρνηση να αποδεχτεί τη συμμετοχή Εβραίων στα αθλήματα. Το αποτέλεσμα ήταν η Ελέν Μάγερ να εκπροσωπήσει τη Γερμανία στην ξιφασκία. Αλλά και ο Αφροαμερικανός σπρίντερ Τζέσε Όουενς θριάμβευσε, κατακτώντας τέσσερα χρυσά μετάλλια, μια εξέλιξη που θεωρείται πως έπληξε σοβαρά την προσπάθεια της Γερμανίας να αποδείξει την ανωτερότητα της άριας φυλής. Η συναισθηματική εκδοχή της σκηνής της νίκης του Όουενς υποστηρίζει πως ο Χίτλερ, ψηλά στις εξέδρες, αφού συγκέντρωσε δίπλα του τους υψηλόβαθμους αξιωματούχους του Γ’ Ράιχ, πετάχτηκε έξω από το στάδιο. Δημοσιογράφοι της εποχής μετέδιδαν ότι ο Φύρερ δεν συνεχάρη γενικότερα κανέναν μη γερμανό νικητή. Ο ίδιος ο Όουενς δήλωνε αργότερα: «Όταν πάντως πέρασα μπροστά από τον καγκελάριο, τον είδα να σηκώνεται όρθιος και να με χαιρετά. Ανταπέδωσα τη χειρονομία και συνέχισα τον πανηγυρισμό μου». Παρόλα αυτά, τα νεύρα και η απογοήτευση του Χίτλερ ήταν πραγματικότητα…

Ολυμπιακοί χωρίς τη Γερμανία και την Ιαπωνία

Μετά τη λήξη του καταστροφικού Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, η Γερμανία και η Ιαπωνία δεν προσκλήθηκαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Λονδίνο το 1948. Η Σοβιετική Ένωση, παρότι προσκλήθηκε, αρνήθηκε να λάβει μέρος. Το Λονδίνο, όπως και πολλές ακόμη ευρωπαϊκές πόλεις, προσπαθούσαν ακόμη να επουλώσουν τις τεράστιες πληγές που προκάλεσε ο μεγάλος πόλεμος. Η πόλη είχε ελάχιστο χρόνο για να προετοιμαστεί και τελικά χρησιμοποίησε εγκαταστάσεις που ήδη διέθετε για τις ανάγκες της διεξαγωγής των Αγώνων αλλά και τη στέγαση των αθλητών. Το στάδιο Γουέμπλεϊ ήταν το επίκεντρο των γεγονότων, φιλοξενώντας την τελετή έναρξης και αθλητικές εκδηλώσεις.

Οι ταραχώδεις Αγώνες της Μελβούρνης

Μόνο 67 χώρες συμμετείχαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μελβούρνης το 1956, αφού πολλές επέλεξαν να απέχουν, αποδεικνύοντας πως οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι δύσκολο να παραμείνουν ανεπηρέαστοι από τις πολιτικές εξελίξεις. Λίγο πριν τους Αγώνες σημειώθηκαν συγκρούσεις στο Σουέζ ανάμεσα στους Αιγυπτίους και γαλλοβρετανικά στρατεύματα, τα οποία εισέβαλαν στη χώρα του Νείλου, ξεσηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων. Η Αίγυπτος, ο Λίβανος και το Ιράκ μποϊκόταραν τη διοργάνωση. Την ίδια ώρα, ο σοβιετικός στρατός είχε εισβάλει στην Ουγγαρία, καταπνίγοντας την επανάσταση και στέλνοντας τον πρωθυπουργό Ίμρε Νάγκυ στο εκτελεστικό απόσπασμα. Ολλανδία, Ισπανία και Ελβετία αποσύρθηκαν από τους αγώνες, διαμαρτυρόμενες για την εισβολή. Η Ουγγαρία παρέμεινε στους Αγώνες και στο αγώνισμα του πόλο σημειώθηκε μια έντονη σύγκρουση μεταξύ των ούγγρων και σοβιετικών παικτών.

Οι Αγώνες που βάφτηκαν με αίμα φοιτητών

Το καλοκαίρι του 1968 των Ολυμπιακών Αγώνων στην πόλη του Μεξικού, δύο μεγάλα πολιτικά γεγονότα άφησαν το στίγμα τους. Δέκα ημέρες πριν από την τελετή έναρξης, μεξικανοί φοιτητές διοργάνωσαν μια συγκέντρωση διαμαρτυρίας στην «Πλατεία των τριών πολιτισμών» (Plaza de las Tres Culturas). Οι φοιτητές αντιτίθεντο στη χρήση κρατικών κονδυλίων για τις ανάγκες της διοργάνωσης αντί για κοινωνικά προγράμματα υπέρ των Μεξικανών. Ο στρατός περικύκλωσε την πλατεία και άνοιξε πυρ κατά των διαδηλωτών, σκοτώνοντας περισσότερους από 200 ανθρώπους και τραυματίζοντας περισσότερους από 1.000, μια θηριωδία γνωστή ως η σφαγή του Τλατέλολκο, από το όνομα της περιοχής όπου σημειώθηκε. Αλλά και η αμερικανική πολιτική βρέθηκε στο στόχαστρο στη διάρκεια της διοργάνωσης. Στη διάρκεια της απονομής για τον αγώνα των 200 μέτρων, οι αμερικανοί σπρίντερ Τόμι Σμιθ και Τζον Κάρλος διαμαρτυρήθηκαν για τη στάση της χώρας τους απέναντι στους μαύρους πολίτες της. Ανέβηκαν στην πρώτη και την τρίτη θέση του βάθρου ξυπόλητοι και, ενώ ο αμερικανικός εθνικός ύμνος έπαιζε, ύψωσαν τις μαυρογαντοφορεμένες τους γροθιές και έγειραν το κεφάλι τους χαμηλά. Οι αμερικανοί σπρίντερ και ο Πίτερ Νόρμαν από την Αυστραλία, ο οποίος κατέκτησε τη δεύτερη θέση, φορούσαν σήματα υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Σμιθ και ο Κάρλος εκδιώχθηκαν λίγο αργότερα από το Ολυμπιακό χωριό.

Η σφαγή του Μονάχου

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1972 στο Μόναχο αμαυρώθηκαν από την επίθεση των παλαιστίνιων τρομοκρατών κατά των μελών της ισραηλινής αποστολής. Στις 5 Σεπτεμβρίου του 1972, οκτώ τρομοκράτες που σχετίζονταν με την οργάνωση Μαύρος Σεπτέμβρης διείσδυσαν στο Ολυμπιακό χωριό και σκότωσαν δύο μέλη της ισραηλινής αποστολής. Ακόμη εννέα αθλητές κρατήθηκαν ως όμηροι, καθώς οι τρομοκράτες επιχειρούσαν να διαπραγματευτούν την απελευθέρωση 200 παλαιστίνιων κρατουμένων. Μετά από πολύωρες διαπραγματεύσεις, συμφωνήθηκε οι Παλαιστίνιοι και οι όμηροί τους να ταξιδέψουν σε ένα κοντινό αεροδρόμιο, όπου θα αποβιβάζονταν σε ελικόπτερα και θα εγκατέλειπαν τη Γερμανία. Η αποτυχημένη επέμβαση που οργάνωσε η γερμανική αστυνομία είχε τραγική κατάληξη: 9 ισραηλινοί αθλητές σκοτώθηκαν, 5 από τους 8 τρομοκράτες και ένας αστυνομικός.

Το μποϊκοτάζ των αφρικανικών κρατών

Η άρνηση της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής να απαγορεύσει τη συμμετοχή της Νέας Ζηλανδίας στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μόντρεαλ το 1976 είχε ως αποτέλεσμα σχεδόν 30 χώρες, κυρίως από την Αφρική, να μποϊκοτάρουν τη διοργάνωση. Αιτία αποτελούσε το γεγονός ότι η εθνική ομάδα ράγκμπι της Νέας Ζηλανδίας είχε πραγματοποιήσει τουρνουά στη Νότια Αφρική, όπου ίσχυε η πολιτική του απαρτχάιντ. Το μποϊκοτάζ μπορεί να μην απέτρεψε τη συμμετοχή της Νέας Ζηλανδίας στους Αγώνες, είχε όμως σημαντική επίπτωση στο κύρος της διοργάνωσης. Κυρίως όμως έκανε ευρέως γνωστές τις πολιτικές του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική, στρέφοντας την προσοχή της διεθνούς κοινότητας στην κατάσταση που επικρατούσε στη χώρα.

Τα μποϊκοτάζ του Ψυχρού Πολέμου

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1980 και του 1984 σε Μόσχα και Λος Άντζελες αντίστοιχα σημαδεύτηκαν από τα μποϊκοτάζ των δύο υπερδυνάμεων της εποχής –η μία εναντίον της άλλης. Οι Θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες του 1980 διοργανώθηκαν στη Μόσχα, για πρώτη φορά στην ΕΣΣΔ. Ωστόσο, η εισβολή των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν δημιούργησε ένα κίνημα διαμαρτυρίας, με πρωτοβουλία των ΗΠΑ, και οδήγησε σε μαζικό μποϊκοτάζ των Αγώνων. Επρόκειτο για ένα μέσο πίεσης εκ μέρους των Αμερικανών, εν μέσω Ψυχρού Πολέμου. Ανάμεσα στις χώρες που δεν ταξίδεψαν στη Μόσχα, ο Καναδάς, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Δυτική Γερμανία, οι οποίες ευθυγραμμίστηκαν με τις αμερικανικές θέσεις. Όμως και 28 μουσουλμανικές χώρες, αφού η εισβολή στο Αφγανιστάν θεωρήθηκε ότι ισοδυναμούσε με επίθεση στο Ισλάμ. Η απάντηση από τη Σοβιετική Ένωση ήρθε τέσσερα χρόνια αργότερα, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λος Άντζελες. Ήταν η σειρά των κομμουνιστικών χωρών να μη συμμετάσχουν στις Αγώνες. Στις αρχές του 1984 η ΕΣΣΔ έκανε γνωστό ότι δεν σκοπεύει να στείλει τους αθλητές της στο Λος Άντζελες. Την ακολούθησε η πλειοψηφία των χωρών του ανατολικού μπλοκ με την Ανατολική Γερμανία και την Κούβα. Επίσημη αιτία της αποχής, ήταν οι λόγοι ασφαλείας αλλά και η πολιτική με την οποία οι ΗΠΑ διαχειρίζονταν τους Αγώνες. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για μια απάντηση στο μποϋκοτάζ του 1980.

Οι πρόσφυγες γράφουν ιστορία στο Ρίο

Οι φετινοί Ολυμπιακοί Αγώνες στο Ρίο γράφουν τη δική τους ιστορία, με μια απόφαση περισσότερο αισιόδοξη αυτή τη φορά. Δέκα αθλητές πρόσφυγες από τη Συρία, το Νότιο Σουδάν, το Κονγκό, την Αιθιοπία επιλέχθηκαν να συμμετάσχουν στην πρώτη ολυμπιακή ομάδα προσφύγων στους καλοκαιρινές αγώνες στο Ρίο της Βραζιλίας. Η ομάδα δημιουργήθηκε από τη ΔΟΕ με στόχο την ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινότητας στο προσφυγικό δράμα που βρίσκεται σε εξέλιξη. Πρόκειται για πέντε αθλητές από το Νότιο Σουδάν, δύο από τη Συρία, δύο από τη ΛΔ Κονγκό και έναν από την Αιθιοπία. Οι έξι εξ αυτών είναι άνδρες και οι τέσσερις γυναίκες, ενώ θα αγωνιστούν στην κολύμβηση, το τζούντο και το στίβο. Σημαία και των δέκα οι πέντε ολυμπιακοί κύκλοι… Δείτε όλα τα θέματα του Weekend