Ο άνθρωπος που έφτιαξε το πρώτο ταξιδιωτικό γραφείο και πρόσφερε το πρώτο «πακέτο διακοπών» με ένα σάντουιτς και τσάι

Το όνομα Τόμας Κουκ (Thomas Cook) είναι πασίγνωστο και δεν χρειάζεται πολλές συστάσεις για όσα αντιπροσωπεύει σήμερα. Ο άνθρωπος αυτός κατάφερε να αλλάξει τον παγκόσμιο χάρτη του τουρισμού και να βάλει τα θεμέλια για τις μαζικές καλοκαιρινές διακοπές και τα περιβόητα πακέτα all inclusive. Πώς τα κατάφερε; Είχε την ιδέα, την κυνήγησε και την έκανε πραγματικότητα. Έχοντας περάσει από… σαράντα κύματα, με δύσκολα παιδικά χρόνια, κατάφερε να γίνει παγκοσμίως γνωστό το όνομά του και να χτίσει έναν κολοσσό που μέχρι και σήμερα προκαλεί δέος. Ο Τόμας Κουκ γεννήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 1808 στη μικρή πόλη Μελβούρνη του Ντερμπισάιρ της Αγγλίας μέσα σε μία πάμφτωχη αγροτική οικογένεια με πολλά παιδιά. Σε ηλικία 3 ετών έχασε τον πατέρα του και η μητέρα του ξαναπαντρεύτηκε την ίδια χρονιά. Όταν έκλεισε τα 10 του χρόνια αναγκάστηκε να παρατήσει το σχολείο οριστικά για να μπει στη δουλειά καθώς το οικογενειακό εισόδημα δεν επαρκούσε. Έπιασε δουλειά ως βοηθός κηπουρού και μεγαλώνοντας έγινε βαπτιστής ιεροκήρυκας, μαραγκός, επιπλοποιός, τυπογράφος και εκδότης. Ως ιεροκήρυκας, όργωσε την Αγγλία με τα πόδια για να μεταφέρει το μήνυμα του θεού και καλούσε τους πιστούς σε εγκράτεια. Είχε ήδη δει στο σύντομο της ζωής του τις καταστρεπτικές συνέπειες του αλκοολισμού, γι’ αυτό και ήταν οπαδός του Κινήματος Εγκράτειας της βικτοριανής Αγγλίας. Το 1841, ο 32χρονος ιεροκήρυκας Τόμας Κουκ, ο οποίος πήγαινε τακτικά στις μαζώξεις του Κινήματος Εγκράτειας στη γειτονική πόλη Λέστερ, είδε την ευκαιρία να έρχεται στον ίδιο. Σκέφτηκε να είναι αυτός ο διοργανωτής μιας «εκδρομής» οργανώνοντας τη μεταφορά 500 ανθρώπων με τρένο για να παρακολουθήσουν το συνέδριο του κινήματος. Το πρώτο «πακέτο διακοπών» που προσέφερε ήταν άκρως δελεαστικό για την εποχή. Ο σιδηρόδρομος διψούσε για έσοδα από μεταφορές επιβατών και ο Τόμας Κουκ κατάφερε να εξασφαλίσει μια χαμηλή τιμή για το γκρουπ του. Έτσι οι επιβάτες αγόρασαν ένα φτηνό ταξίδι μετ’ επιστροφής. Αυτό όμως δεν ήταν αρκετό για τον Κουκ. Ένα απλό ταξίδι με επιστροφή… Φρόντισε και οργάνωσε ψυχαγωγία από ζωντανή ορχήστρα μέσα στο τρένο, απογευματινό τσάι και για φαγητό ένα σάντουιτς. Είχε ήδη μιλήσει με τον σταθμάρχη του Λέστερ για να κανονίσει τις λεπτομέρειες για τη μεταφορά των πιστών και η επιτυχία του εγχειρήματος τον γέμισε με χαρά και ενθουσιασμό. Αυτό το πρώτο πακέτο του Τόμας Κουκ έβαλε και τα θεμέλια του σύγχρονου μαζικού τουρισμού.

Τα επόμενα βήματα του Τόμας Κουκ

Όπως ήταν φυσικό ο Κουκ ενθουσιάστηκε. Για τα επόμενα τρία καλοκαίρια, οργάνωνε συνεχώς γκρουπάκια με ταξιδιώτες για γειτονικές πόλεις. Το φτηνό εισιτήριο, λόγω της μαζικής έκδοσης, ήταν ειδικά προσαρμοσμένο για την τσέπη της βρετανικής εργατικής τάξης. Ο Κουκ χαρακτήρισε αργότερα τις πρώτες αυτές οργανωμένες εκδρομές «ενθουσιώδη φιλανθρωπία», καθώς τυπώνοντας φυλλάδια και διαφημιστικές μπροσούρες δεν είχε κέρδος. Ο ίδιος άλλωστε ήταν και μαραγκός και για να ζει έφτιαχνε ντουλάπες… Το καλοκαίρι του 1845 όμως έκανε μια μεγαλύτερη κίνηση. Οργάνωσε το πρώτο ταξίδι επαγγελματικών προδιαγραφών από το Λέστερ στο Λίβερπουλ. Αυτή τη φορά είχε κάνει αλλαγές. Είχε εισιτήριο πρώτης θέσης για την αστική τάξη κι ένα εισιτήριο στη μισή τιμή για τους εργάτες και τις οικογένειές τους. Μάλιστα ο Κουκ μελέτησε τη διαδρομή και τύπωσε τουριστικό οδηγό για την ημερήσια εκδρομή του. Αυτό το φυλλάδιο των 60 σελίδων ήταν ο πρόγονος του σημερινού τουριστικού οδηγού… Μέχρι το 1850, η επιχείρηση του Τόμας Κουκ πήγαινε περίφημα και έκανε εξορμήσεις σε Ουαλία, Σκοτία και Ιρλανδία. Όπως ήταν φυσικό έβαλε στο στόχαστρο το εξωτερικό. Ευρώπη, Αμερική, γιατί όχι και τους Αγίους Τόπους. Το φιλόδοξο σχέδιο έπρεπε ωστόσο να περιμένει, καθώς το 1851 συλλαμβάνει ένα ακόμα επιχειρηματικό πλάνο. Τη μεταφορά εργατών από την επαρχία στο Λονδίνο για τη Διεθνή Έκθεση του 1851. Ενθουσιασμένος για μια ακόμα φορά με τη νέα του περιπέτεια όργνωσε με τα πόδια τη διαδρομή για να βρει αξιοθέατα. Στη συνέχεια κυκλοφόρησε και τουριστική επιθεώρηση («Cook’s Exhibition Herald and Excursion Advertiser»). Μέχρι το τέλος της έκθεσης, ο Κουκ είχε μεταφέρει με τις οργανωμένες εκδρομές περισσότερους από 150.000 Βρετανούς στο Λονδίνο. Όσο για τα τελευταία τρένα με προορισμό το Λονδίνο, αυτά μετέφεραν κάπου 3.000 παιδιά στην πρωτεύουσα για να διασκεδάσουν στις δραστηριότητες που είχε κανονίσει ο Κουκ προσωπικά. Το 1855 του παρουσίασε την ευκαιρία που τόσο έψαχνε. Το Παρίσι θα διοργάνωνε για πρώτη φορά τη δική του Διεθνή Έκθεση και ο Κουκ θα ήταν εκεί παρά τα εμπόδια. Οι εταιρίες που διαχειρίζονταν τα Στενά της Μάγχης όμως δεν του επέτρεψαν να μεταφέρει μαζικά κόσμο με δικά του μέσα. Τόσο το καλύτερο, σκέφτηκε ο Κουκ, ο οποίος έφτιαξε μια άλλη διαδρομή για το Παρίσι, εγκαινιάζοντας έτσι εναλλακτικό δρομολόγιο που περιλάμβανε τουριστικούς προορισμούς όπως οι Βρυξέλλες, η Κολονία, ο Ρήνος, η Χαϊδελβέργη και το Στρασβούργο. Όσο για την επιστροφή στο Λονδίνο, κανένα πρόβλημα, είχε κανονίσει να γίνει η μεταφορά των γκρουπ του μέσω Χάβρης. Και ήταν αυτό ακριβώς το πρώτο εμπορικά και μαζικά οργανωμένο ταξίδι στο εξωτερικό. Το καλοκαίρι του 1855, ο Τόμας Κουκ συνόδευσε και ξενάγησε προσωπικά τους πελάτες τους εκτός Βρετανίας. Τα επόμενα χρόνια η εταιρία του έτρεχε με τρελούς ρυθμούς. Δουλειά του ήταν να εξασφαλίζει φτηνά δωμάτια και καλό φαγητό στους πελάτες του, την ανερχόμενη μεσαία τάξη, οι οποίοι είχαν περισσότερες απαιτήσεις από τους εργάτες που έκανε βόλτα στη βρετανική επικράτεια. Οι συμφωνίες με τους ξενοδόχους της Ευρώπης κατέληξαν σε δύο εμπορικές στρατηγικές, κοινό τόπο σήμερα στα ταξιδιωτικά γραφεία: τα κουπόνια των ξενοδοχείων (από το 1868) που τα χρησιμοποιούσαν οι τουρίστες για να πληρώνουν δωμάτια και γεύματα αντί για μετρητά, και τα travellers cheques (1874), τα οποία έδιναν στον ταξιδιώτη τη δυνατότητα να αντλεί συνάλλαγμα στη χώρα του προορισμού του δίνοντας ως αντάλλαγμα το χαρτονόμισμα που εξέδιδε το πρακτορείο του Κουκ.

Ο γύρος του κόσμου και ο… άτακτος γιος του

Τον Σεπτέμβριο του 1872, ο 63χρονος πια Κουκ αναχώρησε από το Λέστερ για τον γύρο του κόσμου, κάτι που θα τον κρατούσε μακριά από τις υποχρεώσεις του για 8 μήνες. Ήταν το όνειρο της ζωής του, να ταξιδέψει «στην Αίγυπτο μέσω Κίνας». Ο γύρος του κόσμου των 222 ημερών που έκανε ο Κουκ και η παρέα του σύντομα θα γινόταν ετήσιο γεγονός. Όσο όμως ο Τόμας ήταν στο ταξίδι του ο γιος του Τζον Μέισον Κουκ έβαλε σε εφαρμογή του δικό του σχέδιο για την εταιρεία. Ο γιος του, Τζον, είχε επιχειρηματικές ιδέες και όσο έλειπε ο πατέρας του άνοιξε νέο γραφείο και υποστήριζε τη διεθνή ανάπτυξη της εταιρείας. Ωστόσο ο πατέρας του διαφώνησε. Το όραμά τους ήταν  σαφώς διαφορετικό κι έτσι οι δυο τους «χώρισαν» το 1878, με τον υιό να επιδίδεται στη δική του πια περιπέτεια εμπορικής κατάκτησης του οργανωμένου τουρισμού. Οι τεταμένες σχέσεις πατέρα και γιου τέλειωσαν όταν ένα χρόνο αργότερα ο Τόμας αποφάσισε να αποσυρθεί από την ενεργό δράση το 1879, αφήνοντας το τιμόνι του ταξιδιωτικού κολοσσού του στον Τζον Μέισον. Ο Κουκ επέστρεψε στο Λέστερ, όπου και πέρασε ήρεμα τα τελευταία του χρόνια. Άφησε την τελευταία του πνοή στις 18 Ιουλίου 1892. Στη δεκαετία του 1890 πέθανε και ο γιος Κουκ, αφήνοντας το ταξιδιωτικό γραφείο στους τρεις γιους του. Ήταν πια μια μεγάλη εταιρία με παραρτήματα σε όλο τον κόσμο. Δείτε όλα τα θέματα του Weekend