Το «χαλινάρι» που τιμωρούσε τις κουτσομπόλες του Μεσαίωνα

Το κουτσομπολιό στη σημερινή εποχή δίνει και παίρνει. Ικανοποιεί τη δίψα για λεπτομέρειες πίσω από την κλειδαρότρυπα, μπορεί να χαλάσει σχέσεις, να σπείρει ανυπόστατες φήμες και να διασύρει ένα άτομο, να ξεφύγει δηλαδή από τα όρια μια απλής κουβεντούλας. Πρωταγωνίστριες τις περισσότερες φορές οι γυναίκες, που κουβαλούν συχνά την ταμπέλα της «αθεράπευτης κουτσομπόλας», αφήνοντας τους άνδρες στην αφάνεια αυτής της συνήθειας, αν και πολλοί είναι αυτοί που είναι επιρρεπείς και υποκύπτουν στον πειρασμό. Και μπορεί τη σήμερον ημέρα το κουτσομπολιό να μην τιμωρείται, δεν συνέβαινε όμως το ίδιο και στο Μεσαίωνα. Στα σκοτεινά εκείνα χρόνια που ταλάνισαν το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης από τον 5ο έως τον 15ο αιώνα και χαρακτηρίζονταν για τα βασανιστήρια τους. Εκείνη την εποχή ο ανθρώπινος νους είχε εφεύρει πολλούς τρόπους για να αποσπάσει ομολογίες, βαμμένες με πόνο και φρίκη και οι αφορμές ήταν πολλές: από θρησκευτικές διαφορές, αιρετικές αντιλήψεις και κοινωνικά παραστρατήματα, όλα καλούσαν σε έναν ακραίο βασανισμό του φταίχτη. Σε αυτές τις συσκευές βασανισμού λοιπόν μπορεί να ενταχθεί και το «χαλινάρι του κουτσομπολιού», που είχε αποδέκτη τη γυναίκα, η οποία δεν κράταγε κλειστό το στόμα της. Ήταν ένα μέσο δημόσιας διαπόμπευσης και εξευτελισμού και όχι μόνο για τις κουτσομπόλες, αλλά συχνά για την εξόντωση των λεγόμενων μαγισσών. Το χαλινάρι ήταν μια σιδερένια κατασκευή που τη φορούσαν στο κεφάλι της γυναίκας. Ήταν έτσι κατασκευασμένη που πίεζε τη γλώσσα της προς τα κάτω με μία κοφτερή λεπίδα. Και φυσικά δεν μπορούσε να βγάλει το σιδερένιο κατασκεύασμα καθώς αυτό ασφαλιζόταν με λουκέτο. Το χαλινάρι πολλές φορές έφερε στην κορυφή ένα καμπανάκι που χρησίμευε για να ενημερώσει τον κόσμο για την αμαρτωλή που περνούσε.

Πότε χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά

Η πρώτη καταγεγραμμένη χρήση του χαλιναριού έγινε στη Σκωτία του 1567 και την ίδια εποχή χρησιμοποιήθηκε και στην Αγγλία, αν και εκεί δεν είχε επίσημα νομιμοποιηθεί σαν μορφή τιμωρίας και βασανισμού. Αποδέκτες φυσικά οι γυναίκες που θεωρούνταν αγενείς, ενοχλητικές ή απλά κουτσομπόλες. Δυνάστες μπορεί να ήταν συχνά και οι σύζυγοι, οι οποίοι αγανακτισμένοι από την ακατάπαυστη φλυαρία της γυναίκας τους της φόραγαν το χαλινάρι για να τη συνετίσουν να σταματήσει. Χρησιμοποιήθηκε επίσης ως σωματική τιμωρία και για άλλα αδικήματα, ειδικά σε γυναίκες-τρόφιμους πτωχοκομείων που φώναζαν ή μάλωναν πολύ για το ποια θα φάει λίγο παραπάνω. Η τιμωρία γινόταν μάλιστα σε δημόσια θέα και συχνά οι τρόφιμοι κακοποιούνταν. Ενώ το χαλινάρι ήταν προορισμένο για τις θηλυκές υπάρξεις τα εθνικά αρχεία της Σκωτίας αναφέρουν ότι υπήρχαν περιπτώσεις που χρησιμοποιήθηκε και σε άνδρες. Σε αυτή την κατηγορία ανήκαν όσοι προσπαθούσαν να πουλήσουν τσαμπουκά ή ήταν απλά συκοφάντες. Ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι το χαλινάρι του κουτσομπολιού είχε φορεθεί στο Νότιγχαμ του 18ου αιώνα σε έναν τυφλό επαίτη ώστε να μη μιλάει και να μην τσακώνεται με τους τρόφιμους της φυλακής που ήταν έγκλειστος, λίγο πριν εκτελεστεί η θανατική ποινή του. Υπάρχει άλλη μία ιστορία αυτή του David Persoun στη Σκωτία του 16ου αιώνα, που τιμωρήθηκε με το χαλινάρι για πορνεία. Η περιφορά των παραβατών στους δρόμους με το χαλινάρι στο κεφάλι έκανε τον εξευτελισμό ακόμα μεγαλύτερο. Πολλές φορές έδεναν τα θύματα πάνω σε έναν σταυρό για να δουν όλοι ποιος ήταν και να τον συνετίσουν ώστε να μην υποπέσει δεύτερη φορά στο ίδιο παράπτωμα. Οποιαδήποτε προσπάθεια ομιλίας είχε αιματηρό αποτέλεσμα καθώς η κοφτερή λεπίδα του χαλιναριού έκοβε τη γλώσσα. Ο χρόνος που θα ήταν το χαλινάρι τοποθετημένο στο κεφάλι καθοριζόταν από τη Σκωτική εκκλησία ή από έναν τοπικό δικαστή. Ιστορικές αναφορές επισημαίνουν ότι το χαλινάρι χρησιμοποιήθηκε ως μέσο ελέγχου στους σκλάβους της Βιρτζίνια στα μέσα του 18ου αιώνα. Η χρήση του ήταν παρόμοια με μια άλλη συσκευή βασανισμού, τον κλοιό. Αποτελούνταν από δύο παράλληλες ξύλινες επιφάνειες, που ασφάλιζαν τα πόδια ή τους καρπούς του θύματος, αφήνοντάς το έρμαιο στις κολασμένες βουλές του δήμιου. Η χρήση του χαλιναριού του κουτσομπολιού εξαπλώθηκε το 1500 και σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, όπως στη Γερμανία, όπου παρέμεινε ως μορφή βασανισμού μέχρι τις αρχές του 1800, κυρίως στα πτωχοκομεία.

Η ιστορία της Dorothy Waugh

Υπήρχαν περιπτώσεις στην Αγγλία όπου τα θύματα του χαλιναριού εμπλέκονταν σε δημόσιες διαδηλώσεις ή σε θρησκευτικά κινήματα, όπως στην περίπτωση της Dorothy Waugh. Η Dorothy καταγόταν από το Westmorland και είχε ενταχθεί στους Κουάκερους, μέλη μιας Χριστιανικής Εκκλησίας, που φέρει την ονομασία «Θρησκευτική Κοινωνία των Φίλων» και ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα στην Αγγλία από τον περιπλανώμενο ιεροκήρυκα Τζορτζ Φοξ. Η αγγλική λέξη «Quaker» σημαίνει «αυτός που τρέμει» και δόθηκε στους Κουάκερους τον 17ο αιώνα από άλλους ως παρωνύμιο, διότι σε μια δίκη ο Τζορτζ Φοξ είπε σε έναν δικαστή να τρέμει στο Λόγο του Θεού και ο δικαστής απάντησε: «Πες μας, λοιπόν, εσύ που τρέμεις (Quaker)». Η ιστορία της Waugh, που έβαλε το χαλινάρι, είναι ίσως η μοναδική σωζόμενη μαρτυρία ανθρώπου που υπέστη αυτό τον εξευτελισμό. Ο δήμαρχος του Carlisle της έβαλε το χαλινάρι γιατί έκανε κήρυγμα στην αγορά. Οι δημόσιες ομιλίες θεωρούνταν άσεμνες για μία γυναίκα εκείνης της εποχής. Φορούσε το χαλινάρι για 4 ώρες, κάποιες στιγμές της το έβγαζαν και της το επανατοποθετούσαν για άλλες 4 ώρες. Όταν βγήκε από τη φυλακή μαστιγώθηκε και την κυνήγησαν έως ότου φύγει από την πόλη. Αντίθετα με άλλες γυναίκες που είχαν υποστεί το ίδιο μαρτύριο οι κάτοικοι του Westmorland δεν της είχαν επιτεθεί, ούτε την είχα μισήσει, αλλά τη συμπονούσαν για όσα είχε περάσει. Αυτό στην ουσία υπονόμευσε το στόχο του δημάρχου που ήθελε να την κάνει το παράδειγμα προς αποφυγή για όλους τους υπόλοιπους Κουάκερους που αρέσκονταν στον προσηλυτισμό. Δείτε όλα τα θέματα του Weekend