Πώς έγινε η Νότια Αμερική ο «παράδεισος» των Ναζί μετά τον πόλεμο

Ήταν βράδυ της 11ης Μαΐου 1960 στην Αργεντινή όταν ο Ρικάρντο Κλέμεντ, έχοντας τελειώσει τη βάρδιά του στην τοπική αντιπροσωπεία της Mercedes-Benz, περπατούσε προς το σπίτι του στα προάστια του Μπουένος Άιρες. Ένα αυτοκίνητο σταμάτησε μπροστά του, δύο άνδρες τον άρπαξαν και τον πέταξαν στο πίσω κάθισμα του οχήματος, το οποίο απομακρύνθηκε με μεγάλη ταχύτητα από το σημείο. Το βέβαιο είναι πως δεν επρόκειτο για μια απλή απαγωγή. Ο Κλέμεντ ήταν στην πραγματικότητα ο Άντολφ Άιχμαν, ο διαβόητος αξιωματούχος των Ναζί, ο «εγκέφαλος» στην οργάνωση του Ολοκαυτώματος και τη μεταφορά των Εβραίων της Ευρώπης στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι άνδρες που τον απήγαγαν ήταν μυστικοί πράκτορες του Ισραήλ. Ο Άιχμαν ήταν ένας από τους πολλούς αξιωματούχους των Ναζί που βρήκε καταφύγιο στη Νότια Αμερική μετά την πτώση του Τρίτου Ράιχ. Σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύτηκε το 2012 στη Daily Mail, γερμανοί εισαγγελείς που εξέτασαν μυστικά έγγραφα από τη Βραζιλία και τη Χιλή διαπίστωσαν ότι περίπου 9.000 αξιωματούχοι και συνεργάτες των Ναζί σε άλλες χώρες διέφυγαν από την Ευρώπη για χώρες της Νότιας Αμερικής. Η Βραζιλία δέχτηκε 1.500 με 2.000 Ναζί εγκληματίες πολέμου, ενώ 500 με 1.000 εγκαταστάθηκαν στη Χιλή. Ο μεγαλύτερος αριθμός πάντως -περίπου 5.000- καταγράφεται στην Αργεντινή. Δεν είναι λίγες και οι θεωρίες που θέλουν και τον ίδιο τον Αδόλφο Χίτλερ να μην αυτοκτονεί αλλά και διαφεύγει και ο ίδιος στην Αργεντινή, όπου έζησε μέχρι τα γεράματα…

Οι Ναζί και η Αργεντινή του Περόν

Εκατοντάδες χιλιάδες γερμανοί μετανάστες ζούσαν στην Αργεντινή, με αποτέλεσμα η χώρα να διατηρεί στενούς δεσμούς με τη Γερμανία και να παραμένει ουδέτερη κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στα χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου, ο πρόεδρος της Αργεντινής Χουάν Περόν διέταξε μυστικά διπλωμάτες και εργαζόμενους στις μυστικές υπηρεσίες να δημιουργήσουν διόδους διαφυγής, μέσω λιμανιών στην Ισπανία και την Ιταλία, για χιλιάδες πρώην αξιωματούχους των SS και μέλη των Ναζί. Όπως και πολλά άλλα απολυταρχικά καθεστώτα στη Νότια Αμερική, ο Περόν είχε επηρεαστεί από τις ιδεολογίες του Μπενίτο Μουσολίνο και του Αδόλφου Χίτλερ. Ο αργεντίνος πρόεδρος στόχευε και στη «στρατολόγηση» των Ναζί που διέθεταν σημαντικές στρατιωτικές και τεχνικές γνώσεις, οι οποίες θεωρούσε πως θα βοηθούσαν τη χώρα του. Κάτι αντίστοιχο είχαν εφαρμόσει και οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, «στρατολογώντας» επιστήμονες του Τρίτου Ράιχ για τις ανάγκες του Ψυχρού Πολέμου. Σύμφωνα με τον συγγραφέα του βιβλίου «The Real Odessa: Smuggling the Nazis to Peron’s Argentina» Uki Goñi, η κυβέρνηση Περόν το 1946 έστειλε μήνυμα μέσω του αργεντίνου καρδινάλιου Antonio Caggiano σε γάλλο ομόλογό του ότι η χώρα του είναι πρόθυμη να δεχτεί συνεργάτες των Ναζί από τη Γαλλία, οι οποίοι βρίσκονταν αντιμέτωποι με διώξεις. Την άνοιξη εκείνη, γάλλοι εγκληματίες πολέμου, έχοντας στα χέρια τους διαβατήρια που είχε εκδοθεί από τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό με τουριστικές βίζες για την Αργεντινή, άρχισαν να διασχίζουν τον Ατλαντικό Ωκεανό.

Ο ρόλος του Βατικανού

Στην προσπάθειά τους να βοηθήσουν καθολικούς πρόσφυγες εν μέσω της μεταπολεμικής ανόδου των κομμουνιστικών καθεστώτων στην Ευρώπη, πολλοί αξιωματούχοι του Βατικανού άθελά τους βοήθησαν την απόδραση Ναζί εγκληματιών πολέμου. Υπήρχαν ωστόσο και άλλοι, όπως ο επίσκοπος Alois Hudal, που είχαν πλήρη επίγνωση των ενεργειών τους. Σύμφωνα με τον Goñi, ο Hudal, ένας θαυμαστής του Χίτλερ που είχε γεννηθεί στην Αυστρία, ομολόγησε ότι βοήθησε εγκληματίες πολέμου παρέχοντάς τους έγγραφα που είχαν εκδοθεί από το Βατικανό, τα οποία με τη σειρά τους χρησιμοποιήθηκαν για να λάβουν διαβατήρια από τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό.

Ο Hudal βοήθησε επίσης τον Φραγκισκανό μοναχό στη Γένοβα της Ιταλίας, που έδωσε στον Άιχμαν βίζα για την Αργεντινή και υπέγραψε μια αίτηση για το πλαστό διαβατήριο του Ερυθρού Σταυρού. Ήταν τα έγγραφα αυτά που του επέτρεψαν να επιβιβαστεί σε πλοίο για το Μπουένος Άιρες το 1950, με το ψεύτικο όνομα Ρικάρντο Κλέμεντ. Η γερμανική ομάδα νομικών που μελέτησε τα έγγραφα από τη Νότια Αμερική το 2012 ανέφερε πως οι περισσότεροι Ναζί που έφταναν στην ήπειρο, τα κατάφερναν χάρη σε πλαστά διαβατήρια του Ερυθρού Σταυρού. Ανάμεσά τους και 800 μέλη των SS που έφτασαν μόνο στην Αργεντινή.

Η έξοδος των Ναζί

Πολλοί από τους Ναζί που διέφυγαν στη Νότια Αμερική δεν έφτασαν ποτέ ενώπιον της Δικαιοσύνης για τα εγκλήματά τους. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Βάλτερ Ραούφ, του «πατέρα» των κινητών θαλάμων αερίων, οι οποίοι οφείλονται για τον θάνατο τουλάχιστον 100.000 ανθρώπων. Ο Ράουφ πέθανε το 1984 στη Χιλή και εκατοντάδες πρώην Ναζί συνέρρευσαν στο Σαντιάγκο για να παρακολουθήσουν την κηδεία του. Επίσης, ο Έντουαρντ Ρόσμαν, γνωστός και ως «χασάπης της Ρίγας», ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή στην Παραγουάη το 1977. Ο Γκούσταβ Βάγκνερ, αξιωματικός των SS κατηγορούμενος για συνέργεια στη δολοφονία 152.000 Εβραίων στο στρατόπεδο εξόντωσης Σομπιμπόρ, πέθανε στη Βραζιλία το 1980. Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, δικαστές του ανωτάτου ομοσπονδιακού δικαστηρίου της Βραζιλίας αρνήθηκαν αίτημα της τότε κυβέρνησης της Δυτικής Γερμανίας για την έκδοση του Βάγκνερ με τη δικαιολογία ότι υπήρχαν ασάφειες στη σχετική αίτηση.

Ένας από τους χειρότερους εγκληματίες πολέμου, ο διαβόητος γιατρός Γιόζεφ Μένγκελε, ο «Άγγελος του Θανάτου» που πραγματοποίησε βάναυσα ιατρικά πειράματα σε ασθενείς και υγιείς στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς, διέφυγε στην Αργεντινή το 1949 προτού συνεχίσει για την Παραγουάη το 1959 και για τη Βραζιλία έναν χρόνο αργότερα. Ο θάνατός του θα έρθει το 1979 από εγκεφαλικό ενώ κολυμπούσε στις ακτές της Βραζιλίας. Μόλις το 1985 και κάτω από τη διεθνή πίεση των θυμάτων του ναζισμού βρέθηκαν όλα τα στοιχεία που οδήγησαν στον εντοπισμό του τάφου του. Ευθύνες στην έξοδο των Ναζί είχαν σε ορισμένες περιπτώσεις και οι ΗΠΑ. Ο επονομαζόμενος «σφαγέας της Λυών», Κλάους Μπάρμπι, ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο στη θανάτωση χιλιάδων Εβραίων της Γαλλίας, μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έμεινε στο απυρόβλητο γιατί είχε ισχυρούς συμμάχους: την Υπηρεσία Αντικατασκοπείας του αμερικανικού στρατού. Μόνο όταν αποκαλύφθηκε η πραγματική του ταυτότητα στη Βολιβία, εκδόθηκε στη Γαλλία, όπου δικάστηκε και καταδικάστηκε. Και τότε αποκαλύφθηκε ότι αυτός, όπως και άλλοι υψηλόβαθμοι ναζί μετά το τέλος του πολέμου εργάστηκαν ως κατάσκοποι των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών.

Ο Μπάρμπι ήταν ένας από τους λίγους Ναζί που διέφυγαν στη Νότια Αμερική, αλλά δεν κατόρθωσαν να γλιτώσουν από τη Δικαιοσύνη. Ένας άλλος ήταν ο Άιχμαν, που επίσης καταδικάστηκε για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας από ισραηλινό δικαστήριο και εκτελέστηκε το 1962.

Η προστασία των εγκληματιών πολέμου

Στο βιβλίο του «Το κυνήγι των Ναζί: Δικτατορίες της Λατινικής Αμερικής και η Εκδίκηση των Ναζιστικών Εγκλημάτων», ο γερμανός ιστορικός Ντανιέλ Σταλ γράφει πως, μετά από εκτεταμένη έρευνα σε ευρωπαϊκά και λατινοαμερικάνικα αρχεία, φαίνεται ότι κορυφαίοι αξιωματούχοι και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, συμπεριλαμβανομένων δικαστικών, αστυνομικών και κυβερνητικών αξιωματούχων, στάθηκαν απρόθυμοι να εντοπίσουν Ναζί εγκληματίες πολέμου και μάλιστα πέρασαν και δεκαετίες αποτρέποντας την προσαγωγή τους στη δικαιοσύνη.

Σύμφωνα με τον Σταλ, ο Μένγκελε δεν πιάστηκε ποτέ επειδή οι γάλλοι αστυνομικοί που απασχολούνταν από την Ιντερπόλ αρνούνταν να διεξάγουν έρευνες για εγκληματίες πολέμου, καθώς ήταν μπλεγμένοι σε υποθέσεις συνεργασίας με τους Ναζί. «Ως πρωτοπαλίκαρα του καθεστώτος του Βισί, συνεργάστηκαν με τους Ναζί ως το 1944», σημειώνει. Από την άλλη, οι ανησυχίες της ίδιας της κυβέρνησης της Βραζιλίας σχετικά με τη δική της νομιμότητα ήταν ο λόγος που ο Γκούσταβ Βάγκνερ δεν στάλθηκε ποτέ στη Γερμανία για να δικαστεί.

Τελικά ο Χίτλερ αυτοκτόνησε;

Η θεωρία ότι ο Χίτλερ σκηνοθέτησε την αυτοκτονία του και στη συνέχεια διέφυγε και εκείνος στην Αργεντινή, όπου έζησε ως τα γεράματα, επανέρχεται συχνά στη δημοσιότητα. Δεν είναι λίγα και τα βιβλία που έχουν γραφτεί για το θέμα. «Γκρίζος Λύκος: Η απόδραση του Αδόλφου Χίτλερ» είναι ο τίτλος βιβλίου του 2011 των βρετανών δημοσιογράφων Τζέραρντ Γουίλιαμς και Σάιμον Ντάνσταν, σύμφωνα με τους οποίους ο Χίτλερ δεν αυτοκτόνησε στο Βερολίνο στις 30 Απριλίου 1945 μαζί με την Εύα Μπράουν, αλλά πήρε τη σύζυγό του και τρεις στενούς του συνεργάτες (Μάρτιν Μπόρμαν, Αντολφ Αϊχμαν και Γιόζεφ Μένγκελε) και πήγαν στην Αργεντινή προκειμένου να ξεκινήσουν μια καινούργια ζωή σε ένα ναζιστικά ελεγχόμενο θύλακα της Αργεντινής, στην Παταγωνία. «Δεν υπάρχουν ιατροδικαστικά στοιχεία για τον θάνατο του Χίτλερ και της Μπράουν και οι ιστορίες από αυτόπτες μάρτυρες για τη ζωή τους στην Αργεντινή είναι συναρπαστικές», σημειώνει ο Γουίλιαμς. Σύμφωνα με το ίδιο βιβλίο, στην απόδραση του Χίτλερ συμμετείχαν και πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ με αντάλλαγμα την πρόσβαση στην πολεμική τεχνολογία που είχαν αναπτύξει οι ναζί. Την ίδια περίπου θεωρία ανέπτυξε το 2003 ο αργεντινός ιστορικός και δημοσιογράφος Άμπελ Μπάστι. Όπως έγραφε, ο Φύρερ και η Μπράουν κατέφυγαν στην Αργεντινή με υποβρύχιο και έζησαν για πολλά χρόνια στην περιοχή του Σαν Κάρλος ντε Μπαριλότς, ένα τουριστικό θέρετρο της Παταγωνίας, κάπου 500 χλμ. μακριά από το Μπουένος Αϊρες, σε περιοχή όπου η πρόσβαση είναι εφικτή μόνο με βάρκα ή υδροπλάνο. Οι παραπάνω θεωρίες δεν φαίνεται να πείθουν πάντως διακεκριμένους ιστορικούς, όπως ο Γκάι Ουόλτερς. «Η θεωρία ότι ο Χίτλερ επέζησε έρχεται σε πλήρη αντίθεση με έρευνες δεκαετιών και από επιφανείς ιστορικούς και από υπηρεσίες πληροφοριών. Το βιβλίο δεν έχει καμία ουσία, απλώς υπηρετεί τη φαντασία όσων ασχολούνται με θεωρίες συνωμοσίας που δεν έχουν καμία σχέση με την ιστορική έρευνα. Τα υφιστάμενα στοιχεία για την αυτοκτονία του Χίτλερ είναι αδιάσειστα», δήλωσε, χαρακτηρίζοντας τις θεωρίες αυτές ως «2.000% αηδίες»! Μπορεί λοιπόν απλώς ο Χίτλερ να αυτοκτόνησε στις 30 Απριλίου του 1945, λίγο πριν οι σοβιετικές δυνάμεις καταλάβουν στο Βερολίνο. Οι θεωρίες γύρω από το θάνατό του εξακολουθούν, ωστόσο, να γοητεύουν ακόμη και σήμερα τους αναγνώστες ανά τον κόσμο. Δείτε όλα τα θέματα του Weekend