Η μεγάλη «μπίζνα» των εμπόρων της ελπίδας

Οι εικόνες των νεκρών παιδιών που χάθηκαν προσπαθώντας να περάσουν από την Τουρκία στην Ελλάδα με την ελπίδα να φτάσουν τελικά στην αδελφή του πατέρα τους στον Καναδά σόκαραν την πολλές φορές αποκοιμισμένη κοινή γνώμη της Ευρώπης. Ξαφνικά και με τον πλέον τραγικό τρόπο οι «χιλιάδες πρόσφυγες», οι «απελπισμένοι μετανάστες», οι άνθρωποι που η εικόνα τους πολλές φορές ενοχλεί έπαψαν να είναι μόνο αριθμοί. Οι πενήντα που διασώθηκαν, οι εννέα που ξεβράστηκαν, οι εκατό που πνίγηκαν, οι τριάντα που έμειναν πίσω, οι σαράντα δύο που κολύμπησαν, οι 2.500 χιλιάδες που μετέτρεψαν τη Μεσόγειο στο πιο φρικτό υγρό νεκροταφείο απέκτησαν όνομα: Ήταν ο Γκαλίπ και ο Αϊλάν, πέντε και τριών ετών. Και το νεκρό σωματάκι στην άκρη της θάλασσας συμπύκνωσε την οδύνη για όλους τους Γκαλίπ και όλους τους Αϊλάν που έχασαν τη ζωή τους διεκδικώντας το αυτονόητο: μια ευκαιρία στη ζωή. Το δράμα των προσφύγων από τη Συρία αλλά και των υπόλοιπων μεταναστών που βλέπουμε εδώ και καιρό να εκτυλίσσεται και το τελευταίο διάστημα να κορυφώνεται στην Ευρώπη έχει και μια πτυχή για κάποιους αδιανόητη: για κάποιους οι άνθρωποι αυτοί χάνουν ξανά το πρόσωπό τους και την υπόστασή τους και γίνονται και πάλι αριθμοί. Και συγκεκριμένα ευρώ ή δολάρια. Λεφτά, κέρδος, όφελος: στην πλάτη των ανθρώπων που αφήνουν τις εστίες τους για να σωθούν από τον πόλεμο ή για να βρουν μια καλύτερη ζωή αλλά και στις πλάτες όλων όσων γίνονται οι πρώτοι αποδέκτες αυτής της ανείπωτης απελπισίας, κάποιοι βγάζουν λεφτά. Πολλά και με πολλούς τρόπους. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αστυνομική Υπηρεσία στο παράνομο δίκτυο διακίνησης μεταναστών από χώρο του τρίτου κόσμου εμπλέκονται έως και 30.000 άνθρωποι. Ο πρώτος «οδηγός» των ανθρώπων που αναγκάζονται να πάρουν το δρόμο της προσφυγιάς αφήνοντας πίσω τους τη Μέση Ανατολή είναι το Facebook, καθώς εκεί βρίσκουν τους διακινητές- ή εκείνοι τους βρίσκουν…- ελπίζοντας να τους οδηγήσουν σε μια καλύτερη ζωή στην Ευρώπη. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που κάποτε συνέβαλαν στην άνθιση της «Αραβικής Άνοιξης», επισημαίνει σε ρεπορτάζ του το πρακτορείο Reuters, σήμερα φιλοξενούν πληροφορίες για τους ανθρώπους που θέλουν να γλιτώσουν από τον πόλεμο στη Συρία και άλλες περιοχές συγκρούσεων. Στο διαδίκτυο οι πρόσφυγες μπορούν να βρουν τις περισσότερες πληροφορίες από όσες αναζητούν, από τις «τιμές» που παίζουν για «το κεφάλι» και τα «λαδώματα» που θα χρειαστεί να δώσουν μέχρι τους κινδύνους που ελλοχεύουν από τον πνιγμό στη θάλασσα μέχρι την ασφυξία σε κάποιο φορτηγό. Ταυτόχρονα, εφαρμογές όπως το WhatsApp και το Viber βοηθούν τους πρόσφυγες να έρθουν σε επαφή με διακινητές αλλά και τους φίλους και τις οικογένειές τους ενώ οι χάρτες στο ίντερνετ τους βοηθούν να μην χαθούν. Σε αραβικά group στο Facebook, οι χρήστες ποστάρουν τηλεφωνικούς αριθμούς ανθρώπων που λένε πως μπορούν να μεταφέρουν πρόσφυγες από τις τουρκικές Ακτές στα κοντινά ελληνικά νησιά και ακόμα πιο μακριά στην καρδιά της Ευρώπης- μιας ηπείρου που παλεύει να διαχειριστεί αυτή την τεράστια μεταναστευτική κρίση. Χρήστες- μέλη αυτών των group φαίνεται πως έχουν όλες τις απαντήσεις στις ερωτήσεις όσων αναζητούν ένα τρόπο να φτάσουν στην Ελλάδα, λεπτομέρειες για το ποια είναι τα καλύτερα σημεία για να διασχίσει κανείς τα σύνορα Σερβίας-Ουγγαρίας, πληροφορίες για τις τιμές του «ταξιδιού» από την Τουρκία στη Γερμανία. Αγγελία που επικαλείται το Reuters «διαφήμιζε» μια θέση της τελευταίας στιγμής σε βάρκα που θα απέπλεε από τη Σμύρνη, ένα από τα βασικά σημεία αναχώρησης των Σύρων προσφύγων που επιδιώκουν να φτάσουν στην Ελλάδα. Η τιμή: 1.200 δολάρια. «Το ταξίδι θα γίνει αύριο, 100% σίγουρα», ανέφερε, «προσφέρεται δωρεάν σωσίβιο». Άλλη αγγελία διαφήμιζε θέσεις σε ένα πιο άνετο «τουριστικό σκάφος» με τιμή 2.500 ευρώ. Το Facebook «οδηγεί» τους πρόσφυγες πριν καν φύγουν από τη Συρία, λέει στο Reuters ο Muhammed Salih Ali, επικεφαλής του Συνδέσμου Αλληλεγγύης προς τους Σύρους πρόσφυγες με έδρα τη Σμύρνη. Σε πολλούς δίνεται η οδηγία να φτάσουν στη συνοικία Basmane της πόλης, περιοχή που θεωρείται η άτυπη «έδρα» των Τούρκων διακινητών και πόλος έλξης όλων όσων ελπίζουν να κάνουν το πέρασμα στην Ελλάδα. «Μέσω Facebook έρχονται σε επαφή με μεσάζοντες. Μόλις φτάσουν στο Basmane μπορούν να μείνουν για τρεις ή πέντε μέρες σε ξενοδοχεία διερευνώντας τις επιλογές τους. Μιλούν με άλλους σχετικά με το ποιος διακινητής έχει πιο προσιτές τιμές και ποιος έχει καλύτερη φήμη σχετικά με την ασφαλή μεταφορά», τόνισε σε συνέντευξή του ο Muhammed Salih Ali. Τα social media έχουν διαδραματίσει ιδιαίτερο ρόλο στη δίνη στην οποία έχει βρεθεί ο αραβικός κόσμος από το 2011. Βοήθησαν ακτιβιστές να οργανώσουν διαδηλώσεις κατά των ηγετών σε χώρες όπως η Αίγυπτος, η Λιβύη και η Συρία στην αρχή της Αραβικής Άνοιξης και στη συνέχει έγιναν το βήμα των πολιτών που γνωστοποιούσαν την έκρηξη της βίας που ακολούθησε. Παραμένουν σημαντικό οργανωτικό εργαλείο και μέσο πρακτικής βοήθειας για εκείνους που ταξιδεύουν μέσω των χωρών της ζώνης Σένγκεν- όπου δεν προβλέπονται έλεγχοι στα σύνορα- καθώς κατευθύνονται βόρεια σε χώρες όπως η Γερμανία και η Σουηδία όπου ελπίζουν να βρουν βοήθεια. «Χρησιμοποιούμε τα smart phone πρωτίστως για να έχουμε σήμερα μέσω GPS και να μη χαθούμε», λέει ένας Σύρος πρόσφυγας στον σιδηροδρομικό σταθμό της Βουδαπέστης, όπου βρέθηκαν τις περασμένες ημέρες χιλιάδες πρόσφυγες. «Χρησιμοποιούμε τα social media, το WhatsApp, το Viber ή το Facebook για να επικοινωνούμε με τους γνωστούς μας. Αν εκείνοι βρίσκονται ήδη στη δυτική Ευρώπη μας στέλνουν πληροφορίες για να μας βοηθήσουν στην πορεία μας», πρόσθεσε. «Οι πληροφορίες αυτές περιλαμβάνουν στοιχεία επικοινωνίας με διακινητές μερικές φορές αλλά και πράγματα που πρέπει να προσέχουμε». Με την Τουρκία να έχει δεχθεί σχεδόν 1,9 εκατομμύριο πρόσφυγες που αφήνουν πίσω τους τη φρίκη του πολέμου στη Συρία- που δείχνει να μην έχει τέλος- ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι κατευθύνονται στην ΕΕ μέσω της Ελλάδας. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έχει καταγράψει περισσότερους από τέσσερα εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες στη Μέση Ανατολή, με άλλους επτά εκατομμύρια να γίνονται εσωτερικοί μετανάστες; Λόγω του πολέμου που εκτιμάται πως έχει στοιχίσει 250.000 ζωές. Οι χρήστες του Facebook αλληλοενημερώνονται και για ειδήσεις που αφορούν την προσφυγική κρίση στην Ευρώπη, όπως μια είδηση για Γερμανούς οπαδούς που ύψωσαν πανό με τα οποία καλωσόριζαν τους πρόσφυγες αλλά και μια άλλη για τις προσπάθειες της Ουγγαρίας να εντείνει τους ελέγχους στα σύνορά της με τη Σερβία για να ανακόψει τη ροή των προσφύγων. Ένα ταξίδι από την Κωνσταντινούπολη μέχρι τη Γερμανία κοστίζει 6000 ευρώ, σύμφωνα με αγγελία στο Facebook. «Από Τουρκία στην Ελλάδα και στη συνέχεια  ΠΓΔΜ, Σερβία, Ουγγαρία μέχρι Γερμανία. Θα χρειαστεί να περπατήσετε μία ώρα και μετά να περάσετε το ποτάμι, η υπόλοιπη διαδρομή ως τη Γερμανία οδικώς», ανέφερε. Κάποιος χρήστης ανέβασε βίντεο με άνδρες με σωσίβια να πανηγυρίζουν φτάνοντας με βάρκα στη Λέσβο. Το βίντεο συνοδευόταν με δύο τηλεφωνικούς αριθμούς για… μελλοντικούς πελάτες. Ορισμένοι πρόσφυγες κάνουν όλο το ταξίδι από τη Συρία χρησιμοποιώντας έναν διακινητή. Ο 31χρονος Hafe από τη Δαμασκό λέει πως βρήκε τον δικό του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Πήραμε πληροφορίες για πρακτορεία, τιμές, αντίτιμα, λαδώματα, τηλέφωνα- όλες τις λεπτομέρειες», δήλωσε στο Reuters σε συνέντευξή του από το Βελιγράδι. «Επίσης χρησιμοποιήσαμε πολύ τους χάρτες της Google ενώ άλλοι που πέρασαν στην Ουγγαρία μας στέλνουν περάσματα και συντεταγμένες. Ξέρουμε πως αυτή τη στιγμή υπάρχουν δύο καλά σημεία στα σύνορα και ένα που είναι πιθανώς προβληματικό», εξήγησε. «Μου πήρε τρεις μήνες για να πάρω την απόφαση να αφήσω τη Συρία. Τελικά βάρυναν μέσα μου η απελπισία και το ότι δεν υπήρχε πια ελπίδα ύστερα από τόσα χρόνια σκοτωμών», κατέληξε. Χαρακτηριστικό είναι και το ρεπορτάζ της Daily Mail σε τουρκική παραλία όπου την ημέρα οι τουρίστες απολαμβάνουν τον ήλιο και τη θάλασσα και όταν πέσει το σκοτάδι μετατρέπεται σε σημείο αναχώρησης για δεκάδες πρόσφυγες και μετανάστες που ξεκινούν το ταξίδι για την Ελλάδα χωρίς να ξέρουν αν θα φτάσουν ή εάν θα χαθούν στα νερά τη Μεσογείου. Από εκεί έφυγαν και τα μικρά αδέλφια από τη Συρία, ο Αϊλάν και ο Γκαλίπ. Οι φωτογραφίες τους μα κείτονται νεκρά στην ακτή θα στοιχειώνουν όποιον τις είδε. Δημοσιογράφος της εφημερίδας περιγράφει πώς έγινε η ίδια μάρτυρας μιας τέτοιας αναχώρησης στις 3 τη νύχτα, καθώς εννέα Σύροι πήδηξαν σε μια μικρή φουσκωτή βάρκα και άρχισαν να κωπηλατούν προς την Κω, μόλις 12 μίλια μακριά. Μέσα σε λίγα λεπτά η βάρκα άρχισε να ταλαντεύεται υπό το μεγάλο βάρος των επιβαινόντων και να βάζει νερά εν μέσω κυμάτων και ρευμάτων. Δύο μικρά κορίτσια χωρίς σωσίβια άρχισαν να ουρλιάζουν μέσα στο σκοτάδι. Από θαύμα η θάλασσα έστρεψε τη βάρκα προς την ακτή και η τραγωδία αποφεύχθηκε. Το ταξίδι απέτυχε και οι μετανάστες εξαφανίστηκαν. Η ακτή όπου ξεβράστηκαν να νεκρά κορμάκια των παιδιών είναι αυτή όπου μετανάστες και πρόσφυγες περιμένουν να επιβιβαστούν σε βάρκες αφού τους έχουν μεταφέρει εκεί διακινητές από την Αλικαρνασσό, που απέχει λίγα χιλιόμετρα. Στο σημείο εκείνο οι διακινητές φουσκώνουν τις βάρκες- που αγοράζουν κατά δεκάδες- στις οποίες θα μπουν οι πρόσφυγες που μεταφέρουν καθημερινά από την Αλικαρνασσό. Ένας από τους διακινητές είπε στη δημοσιογράφο πως στέλνει έξι βάρκες κάθε βράδυ, «ό,τι καιρό κι αν κάνει». Ο νεαρός από το Πακιστάν, στην 3η δεκαετία της ζωής του, της λέει: «Οι Σύροι, θέλουν να φύγουν, κι έτσι τους στέλνουμε. Δεν θέλουν να μείνουν εδώ στην Τουρκία». Ένας άλλος διακινητής, ένας 33χρονος Σύρος που δρα με έδρα την Αλικαρνασσό λέει πως η ακτογραμμή σε εκείνη την περιοχή είναι συνήθης προορισμός των κυκλωμάτων διακίνησης ανθρώπων. «Υπάρχουν εκατό σημεία από τα οποία μπορούν να αποπλεύσουν οι βάρκες και μέχρι στιγμής οι αρχές δεν μας έχουν πιάσει. Χρεώνουμε 1650 ευρώ για μια θέση αλλά τα παιδιά κάτω των 10 ετών μπαίνουν δωρεάν». Όσο για τους μετανάστες, είναι παγιδευμένοι. Πληρώνοντας εκ των προτέρων το κύκλωμα των διακινητών για το ταξίδι στην Κω, ελπίζουν στη συνέχεια να ταξιδέψουν με πλοίο στην ηπειρωτική Ελλάδα και στη συνέχεια τη Βρετανία, τη Γερμανία, την Ολλανδία και τη Σκανδιναβία και να αρχίσουν εκεί μια νέα ζωή. Είναι κυρίως μουσουλμάνοι, γράφει η βρετανική εφημερίδα, και προσπαθούν να γλιτώσουν από τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία. Καθώς δεν θέλουν ούτε να γυρίσουν στη Συρία ούτε να μείνουν στην Τουρκία, ο μόνος δρόμος γι’ αυτούς είναι να πάνε μπροστά- ακόμα κι αν αυτό περιλαμβάνει το τρομακτικό ταξίδι στο Αιγαίο. «Στην πατρίδα φοβόμασταν τον πόλεμο. Εδώ φοβόμαστε τους διακινητές. Έχουν όπλα, είναι η μαφία, πάμε όπου μας πουν. Δεν τους νοιάζουν οι ζωές μας. Είμαστε απλώς περισσότερα λεφτά γι’ αυτούς καθώς σπρώχνουν άλλη μία βάρκα στη θάλασσα», λέει ο 27χρονος Hassan Ahmadi από τη Δαμασκό. Ήταν ωστόσο αποφασισμένος να φύγει ακόμα κι αν, όπως πολλοί άλλοι, δεν ξέρει κολύμπι. «Οι διακινητές είναι Πακιστανοί και Σύροι και στόχος τους είναι μόνο το μέγιστο κέρδος, δεν τους νοιάζουν οι μετανάστες», λέει ο ιδιοκτήτης εστιατορίου κοντά στο σημείο αναχώρησης. «Οι διακινητές είναι άπληστοι. Βάζουν πολλούς ανθρώπους σε επισφαλείς βάρκες. Δεν δίνουν σωσίβια παρότι οι περισσότεροι Σύροι δεν ξέρουν να κολυμπούν και δεν είναι ντυμένοι κατάλληλα για ένα τέτοιο ταξίδι στη θάλασσα», προσθέτει ένας εκπαιδευτής θαλάσσιων σπορ που έχει την επιχειρήσή του στην ίδια τουρκική παραλία. Ο ίδιος αποκαλύπτει το προφανές: πως το λιμενικό δεν κυνηγά τους διακινητές. «Προ ημερών είδα έναν άνδρα με τζετ σκι να επιχειρεί να περάσει Σύρους απέναντι. Η ακτοφυλακή τον εντόπισε και του ζητήθηκε να επιστρέψει στην παραλία. Έριξε τους Σύρους στο νερό και έβγαλε το τζετ σκι στην ακτή. Αλλά ούτε τον ανέκριναν ούτε του απαγγέλθηκαν κατηγορίες», περιγράφει. Ο Mohammed από το Πακιστάν είναι ένας από τους νεαρότερους διακινητές που δρουν στην παραλία αυτή. Είναι υπεύθυνος, με τους «συνεργάτες» του, να βάζει τους μετανάστες στις βάρκες και να τις σπρώχνει στη θάλασσα. «Μερικές μέρες αυτός ο άνδρας και η συμμορία του στέλνουν ακόμα και 100 βάρκες στην Ελλάδα», λέει ο ιδιοκτήτης του εστιατορίου. «Το περασμένο καλοκαίρι μόνο μία ή δύο βάρκες έφευγαν κάθε δύο ή τρεις εβδομάδες. Φέτος βλέπω τουλάχιστον 50 μάρκες την ημέρα. Δεν τελειώνουν ποτέ…». Δείτε όλα τα θέματα του Weekend