Η πρόσφατη τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ του ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν και του αμερικανού ομολόγου του Ντόναλντ Τραμπ αυξάνει τις πιθανότητες να λήξει στο προσεχές μέλλον ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ταυτόχρονα όμως παρατηρείται μια νέα παγκόσμια διαμάχη διαφορετικής φύσεως.
Την 1η Φεβρουαρίου, ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε την επιβολή δασμών 25% και 10% σε προϊόντα του Καναδά και του Μεξικού και δασμούς 10% στην Κίνα. Οι τρεις αυτές χώρες είναι οι μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι της Αμερικής με τις Ηνωμένες Πολιτείες να έχουν εμπορικό έλλειμμα με καθεμία από αυτές.
Μόλις δύο ημέρες μετά την κήρυξη του δασμολογικού του πολέμου, ο Τραμπ έκανε ένα βήμα πίσω. Μετά από συνομιλίες, αποφασίστηκε να καθυστερήσει η επιβολή των δασμών για 30 ημέρες στις δύο γειτονικές του χώρες. Σε ισχύ τέθηκαν, όμως, οι δασμοί του Τραμπ κατά της Κίνας, με αποτέλεσμα το Πεκίνο να ανακοινώσει στις 10 Φεβρουαρίου μια ευρεία δέσμη οικονομικών μέτρων με στόχο τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Την ίδια ημέρα, σε μία επανάληψη των πολιτικών της πρώτης θητείας του, ο αμερικανός πρόεδρος ανακοίνωσε, ότι θα επέβαλε δασμούς 25% στον ξένο χάλυβα και το αλουμίνιο.
«Το έθνος μας απαιτεί ο χάλυβας και το αλουμίνιο να παράγονται στην Αμερική και όχι σε ξένες χώρες, προκειμένου να προστατεύσουμε τη μελλοντική ανάκαμψη της αμερικανικής μεταποίησης και παραγωγής της χώρας μας, που όμοιά της δεν έχει παρατηρηθεί εδώ και πολλές δεκαετίες», δήλωσε ο Τραμπ.
«Οι τροποποιημένοι αμερικανικοί δασμοί θα επιβληθούν «χωρίς εξαιρέσεις ή απαλλαγές», συμπλήρωσε ο αμερικανός πρόεδρος.
Σύμφωνα με τη Διεθνή Διοίκηση Εμπορίου οι νέοι δασμοί επηρεάζουν συνολικά εισαγωγές ύψους περίπου 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εισάγουν περίπου το ένα τέταρτο του εγχώρια χρησιμοποιούμενου χάλυβα, με το μεγαλύτερο μέρος του να προέρχεται από τον Καναδά και το Μεξικό, μαζί με χώρες όπως η Βραζιλία, η Νότια Κορέα και η Ιαπωνία.
Διεθνείς αντιδράσεις προκάλεσε η ανακοίνωση των νέων δασμολογικών μέτρων της κυβέρνησης του Ντόναλντ Τραμπ.
Ο υπουργός βιομηχανίας του Καναδά δήλωσε ότι οι αμερικανικοί δασμοί είναι «εντελώς αδικαιολόγητοι», καθώς ο καναδικός χάλυβας και το αλουμίνιο υποστηρίζουν βασικές βιομηχανίες των Ηνωμένων Πολιτειών, όπως η άμυνα, η ναυπηγική βιομηχανία, η ενέργεια και η αυτοκινητοβιομηχανία.
«Αυτό καθιστά τη Βόρεια Αμερική πιο ανταγωνιστική και ασφαλή», τόνισε ο François-Philippe Champagne σε δήλωσή του. «Συμβουλευόμαστε τους διεθνείς εταίρους μας καθώς εξετάζουμε τις λεπτομέρειες. Η απάντησή μας θα είναι σαφής και βαθμονομημένη».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δήλωσε ότι δε βλέπει καμία δικαιολογία για τους δασμούς.
Στη Νότια Κορέα, ο Guardian γράφει, πως το υπουργείο Βιομηχανίας κάλεσε τους χαλυβουργούς να συζητήσουν πώς να ελαχιστοποιήσουν τον οικονομικό αντίκτυπο των δασμών.
Αναφορικά με την Ινδία, ο Guardian γράφει πως ο πρωθυπουργός, Ναρέντρα Μόντι, σχεδιάζει να μειώσει τους ινδικούς δασμούς σε μια σειρά από τομείς που θα μπορούσαν να ενισχύσουν τις αμερικανικές εξαγωγές προς τη χώρα.
Ο Τράμπ, στην προσπάθεια του να κάνει την Αμερική «σπουδαία ξανά», φαίνεται να έχει βάλει στο στόχαστρο σχεδόν όλες τις χώρες, ανεξαρτήτου αν είναι γεωπολιτικοί αντίπαλοι ή παραδοσιακοί σύμμαχοι.
Ωστόσο, το γεγονός ότι οι αλλαγές δεν πρόκειται να τεθούν σε ισχύ πριν από τις αρχές Μαρτίου, σύμφωνα με αξιωματούχο του Λευκού Οίκου, μπορεί να συνεπάγεται ότι η κυβέρνηση Τραμπ προσπαθεί να χρησιμοποιήσει την απειλή της επιβολής δασμών σαν όπλο στη φαρέτρα των διαπραγματεύσεων. Η ηγεμονία των Ηνωμένων Πολιτειών στην παγκόσμια οικονομία, που καθιστά τέτοιου είδους γεωπολιτικά «εργαλεία» διαχρονικά τόσο αποδοτικά, είναι αυτή που φαινομενικά απειλείται άμεσα από την ίδια τους τη χρήση.
Τις προηγούμενες δεκαετίες και αιώνες, οι γεωπολιτικοί αντίπαλοι συχνά μάχονταν για τον έλεγχο κομβικών γεωγραφικών σημείων.
Φυσικά, αυτά τα σημεία εξακολουθούν να έχουν σημασία με χαρακτηριστικό παράδειγμα την «εμμονή» του Τραμπ με τη διώρυγα του Παναμά αλλά και τη Γροιλανδία.
Όμως, στη σημερινή απόλυτα διασυνδεδεμένη παγκόσμια οικονομία του 21ου αιώνα, αυτό που ανάγει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε μια πραγματική υπερδύναμη δεν είναι τόσο ο έλεγχος διωρύγων και χερσονήσων, όσο ο κομβικός τους ρόλος στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό και εμπορικό σύστημα. Αυτή η ηγετική τους θέση είναι που καθιστά την επιβολή δασμών και κυρώσεων ένα σχετικά αποτελεσματικό εργαλείο εξωτερικής πολιτικής.
Ο δημοσιογράφος Kelth Johnson εξηγεί στο άρθρο του, «America’s Economic Warfare Is Sowing Its Own Demise», πως όσο περισσότερο οι Ηνωμένες Πολιτείες καταχρώνται τη θέση τους ως κυρίαρχου παίκτη στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, τόσο περισσότερο οι αποδέκτες θα προσπαθούν να βρουν εναλλακτικές λύσεις.
Μπορεί προς το παρόν, οι φόβοι του Τραμπ ότι το αμερικανικό δολάριο θα χάσει την κυριαρχία του να παραμένουν υπερβολικοί αλλά αυτό που είναι πραγματικό είναι μια διακριτική στροφή μεταξύ χωρών όπως η Κίνα, το Ιράν και η Ρωσία προς την παράκαμψη του δολαρίου.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η προσπάθεια της Κίνας να «σπρώξει» τη Μέση Ανατολή μακριά από τα «πετροδολάρια» και προς την κατεύθυνση του πετρογιουάν και παράλληλα, η δημιουργία από τη Ρωσία, δικών της εναλλακτικών λύσεων για τα χρηματοπιστωτικά συστήματα των Ηνωμένων Πολιτειών και της Δύσης.
Αναφορικά με το εμπόριο και τους δασμούς, ο εκπρόσωπος της κινεζικής πρεσβείας, Liu Pengyu, δήλωσε στο Politico ότι η Κίνα «θα διαφυλάξει σταθερά την κυριαρχία, την ασφάλεια και τα αναπτυξιακά της συμφέροντα», εάν ο Τραμπ παραβιάσει τους διεθνείς εμπορικούς κανόνες.
Αυτό μπορεί να σημαίνει μια επανάληψη της αντίδρασης της Κίνας στους δασμούς που επέβαλε η πρώτη κυβέρνηση Τραμπ στις κινεζικές εισαγωγές το 2018, δηλαδή ένα «γύρο» ανταποδοτικών δασμών με στόχο τον αγροτικό τομέα των Ηνωμένων Πολιτειών, μια κίνηση που κόστισε στους αμερικανούς 10 δισεκατομμύρια δολάρια σε απώλεια εσόδων από εξαγωγές.
«Για κάθε δασμό, θα υπάρχει μια απάντηση σε είδος», έχει δηλώσει η πρόεδρος του Μεξικού, Sheinbaum, με τους αξιωματούχους να εξετάζουν τον γεωργικό τομέα για πιθανά αντίποινα.
Ο καναδός πρωθυπουργός, Τζάστιν Τριντό, είχε πει στο CNN ότι «Οτιδήποτε κάνει ένας Αμερικανός πρόεδρος για να βλάψει την καναδική οικονομία, θα βλάψει επίσης τους Αμερικανούς καταναλωτές, τους Αμερικανούς εργαζόμενους και την αμερικανική ανάπτυξη».
Το Politico γράφει πως η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δημιουργήσει ένα μέσο καταπολέμησης του εξαναγκασμού το οποίο εξουσιοδοτεί το μπλοκ να επιβάλει ελέγχους εξαγωγών ή δασμούς, ταυτόχρονα, η Ε.Ε. μπορεί να μειώσει την αποτελεσματικότητα των δασμών του Τράμπ αν αρνηθεί να ενωθεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες στην επιβολή εμπορικών φραγμών κατά της Κίνας.
Μια άλλη επιλογή είναι η Ε.Ε. να επιβάλει δασμούς σε αγαθά από τα οποία δεν έχει άμεση εξάρτηση, όπως οι μοτοσικλέτες Harley-Davidson, το μπέρμπον Jack Daniel’s ή τα τζιν Levi’s. Οι περισσότερες χώρες, λοιπόν, φαίνεται να μην περιμένουν με «σταυρωμένα τα χέρια» κατά πόσο η κυβέρνηση Τραμπ θα πραγματοποιήσει ή όχι τις απειλές της, αλλά, αντίθετα, αναλαμβάνουν ενεργή δράση και προετοιμάζονται για παν ενδεχόμενο.
Ο Johnson αναφέρει ότι, αυτό που ύστερα από το τέλος του ψυχρού πολέμου αποτελούσε μια καλά συντηρημένη οδική αρτηρία για το διεθνές εμπόριο και τα χρηματοπιστωτικά συστήματα απειλείται τώρα με κατάρρευση.
Οι χώρες, πλέον, στη νέα τάξη πραγμάτων καλούνται να επιλέξουν ανάμεσα στην οικονομική αλληλεξάρτηση, την οικονομική ασφάλεια και τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό.
