Ισορροπία του τρόμου στη Μέση Ανατολή – Τα αδιέξοδα του Ισραήλ και τα σενάρια για τη Γάζα

Το σφυροκόπημα της Λωρίδας της Γάζας από το Ισραήλ συνεχίζεται με αμείωτη ένταση. Ο παλαιστινιακός θύλακας έχει μετατραπεί σε μια κόλαση και τα θύματα έχουν ξεπεράσει τις 4.000. O ισραηλινός στρατός δηλώνει έτοιμος για την επόμενη φάση, όμως η χερσαία εισβολή δεν έχει ακόμη ξεκινήσει και επί του παρόντος οι δυνάμεις του Ισραήλ επιδίδονται σε επιδρομές «περιορισμένης κλίμακας».

Ο φόβος μιας γενικευμένης σύγκρουσης με ανεξέλεγκτες παγκόσμιες επιπτώσεις, εν αρχή με την εμπλοκή της Χεζμπολάχ, της Συρίας και του Ιράν, έχει διαμορφώσει μια ισορροπία του τρόμου στη Μέση Ανατολή. Καμία από τις εμπλεκόμενες πλευρές δεν θα ήθελε μια ανάφλεξη που οδηγούσε σε μια εκτός ελέγχου σύρραξη, όμως σε μια «εύφλεκτη ζώνη» κάθε κίνηση ενέχει σοβαρούς κινδύνους.

Στρατιωτικοί αναλυτές και εμπειρογνώμονες υπογράμμιζαν εξ αρχής πως η εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας, παρά το συντριπτικό στρατιωτικό πλεονέκτημα του Ισραήλ, δεν θα είναι μια εύκολη υπόθεση. Πόσο μάλλον η κατάληψη του παλαιστινιακού θύλακα.

Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, που κατηγορείται από την πλειονότητα της ισραηλινής κοινωνίας για την αδυναμία αποτροπής της επίθεσης αλλά και την καταστροφική στρατηγική του σχετικά με τη Χαμάς για να εξυπηρετήσει τα σχέδιά του στη Δυτική Όχθη, δηλώνει ορκισμένος για εκδίκηση, απορρίπτοντας τις όποιες επιφυλάξεις και παραμερίζοντας τον κίνδυνο για απώλειες.

Μάλιστα φαίνεται πως το σχέδιό του ήταν πολύ μεγαλύτερο από την εξάλειψη της Χαμάς. Κοινή εκτίμηση στον αραβικό κόσμο ήταν πως με τα αρχικά τελεσίγραφα και τις εντολές εκκένωσης επεδίωκε επί της ουσίας τον εκτοπισμό των παλαιστινίων από τα εδάφη τους και τη μετεγκατάστασή τους σε προσφυγικούς καταυλισμούς εντός της Αιγύπτου. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να καταλάβει τη Λωρίδα της Γάζας και ακολούθως θα προχωρούσε στην προσάρτηση εδαφών στη Δυτική Όχθη.

Όλα αυτά μέχρι τη στιγμή που ήρθε το μήνυμα από τον πρόεδρο των ΗΠΑ, τον βασικότερο σύμμαχό του. «Η κατοχή της Λωρίδας της Γάζας  θα ήταν ένα μεγάλο λάθος», τόνισε ο Τζο Μπάιντεν. Έκτοτε το σενάριο της κατάληψης του παλαιστινιακού θύλακα μπήκε στο συρτάρι. Η στροφή καταγράφηκε και επίσημα και από τον υπουργό Άμυνας του Ισραήλ, Γιοάβ Γκάλαντ.

Αναλύοντας τα ισραηλινά σχέδια τόνισε πως αυτά περιλαμβάνουν την εξόντωση της Χαμάς, με αεροπορικές επιδρομές και εν συνεχεία με «χερσαίους ελιγμούς», όμως το Ισραήλ θα παραιτηθεί πλήρως από κάθε ευθύνη και θα επιδιώξει να δημιουργηθεί ένα νέο καθεστώς στη Λωρίδα της Γάζας. Το Ισραήλ είχε μετατρέψει τον παλαιστινιακό θύλακα σε μια φυλακή ελέγχοντας την παροχή ενέργειας και νερού, ενώ οι Παλαιστίνιοι χρειάζονταν ειδική άδεια για να μπουν και να βγουν. Το νέο δόγμα λοιπόν αποτελεί ριζική αλλαγή στην πολιτική του Ισραήλ.

Όπως είπε χαρακτηριστικά ο υπουργός Άμυνας του Ισραήλ, στόχος «είναι η δημιουργία ενός νέου καθεστώτος ασφαλείας στη Λωρίδα της Γάζας, η παραίτηση του Ισραήλ από κάθε ευθύνη για την καθημερινή ζωή στη Λωρίδα της Γάζας και η δημιουργία μιας νέας πραγματικότητας ασφάλειας για τους πολίτες του Ισραήλ και τους κατοίκους της περιοχής που περιβάλλει τη Γάζα».

«Μετά τι Χαμάς τι;»

Όμως ακόμη και εάν πετύχει την οριστική εξάλειψη της ισλαμιστικής οργάνωσης, αποφεύγοντας να πυροδοτήσει μια ευρύτερη σύγκρουση, σενάριο για το οποίο αρκετοί εκφράζουν σοβαρές ενστάσεις και προβληματισμούς, το Ισραήλ φαίνεται πως σε αυτή τη φάση αδυνατεί να δώσει μια πειστική απάντηση σε ένα εξίσου κρίσιμο ερώτημα: «Μετά τι Χαμάς τι;».

Τα όποια σενάρια ακούγονται είναι τουλάχιστον νεφελώδη. «Ένα πράγμα είναι ξεκάθαρο. Η Γάζα δεν θα διοικείται πλέον από την Χαμάς όταν αυτός ο πόλεμος τελειώσει», διαβεβαίωσε ο εκπρόσωπος της ισραηλινής κυβέρνησης Εϊλόν Λεβί και πρόσθεσε: «Συζητούμε με τους εταίρους μας διάφορα ενδεχόμενα».

Το Ισραήλ θέλει να «παραδώσει τα κλειδιά», δήλωσε πηγή του υπουργείου Εξωτερικών στο Γαλλικό Πρακτορείο. Το ζήτημα είναι εάν και ποιος θα μπορούσε να τα πάρει. Ποιος θα μπορούσε να αναλάβει τη διοίκηση της Γάζας;

Το σενάριο της Παλαιστινιακής Αρχής

Σε αναλύσεις δυτικών ΜΜΕ αναφέρεται το σενάριο της Παλαιστινιακής Αρχής, δηλαδή του αναγνωρισμένου από τη διεθνή κοινότητα εκπροσώπου των Παλαιστινιών, με χρηματοδότηση από κάποια άλλη αραβική χώρα, όπως για παράδειγμα τη Σαουδική Αραβία.

Αυτό το σενάριο φαντάζει «ιδανικό» για τις ΗΠΑ λόγω και της εμπλοκής του Ριάντ, το οποίο επιθυμούν να επαναφέρουν στο άρμα τους. Δεν είναι όμως τόσο απλό. Η Παλαιστινιακή Αρχή, δηλαδή η Φατάχ, εδώ και χρόνια έχει χάσει την αξιοπιστία της μεταξύ των Παλαιστινίων και αυτό το γεγονός ήταν κομβικό για να πάρει η Χαμάς τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας.

Η Παλαιστινιακή Αρχή κινδυνεύει να απαξιωθεί πλήρως και θα έχει σοβαρό πρόβλημα νομιμοποίησης εάν επανεμφανιστεί στον θύλακα ως «επιτετραμμένος» από το Ισραήλ. Το κλίμα θα είναι ακόμη πιο βαρύ μετά από μια χερσαία εισβολή που αναπόφευκτα θα προκαλέσει πολλά περισσότερα θύματα και με αυτά τα δεδομένα δεν αναμένεται να έχει την υποστήριξη αραβικών κρατών, υπογραμμίζουν αναλυτές.  

«Υπάρχουν ελάχιστες ελπίδες η ήδη βαθιά αντιδημοφιλής Παλαιστινιακή Αρχή να μπορεί να επιστρέψει στη Γάζα μετά από μια ισραηλινή εισβολή και να μην αντιμετωπιστεί ως εχθρός», αναφέρεται σε έκθεση των ειδικών του διεθνούς think tank «Crisis Group». «Επιπλέον, δεν είναι ξεκάθαρο ότι το Ισραήλ θα ήθελε τη Δυτική Όχθη και τη Γάζα υπό μια ενιαία αρχή» καθώς αυτό ενδεχομένως θα ενίσχυε το αίτημα για ένα παλαιστινιακό κράτος.

Το σενάριο της Αιγύπτου ή κάποιου άλλου αραβικού κράτους;

Το Ισραήλ θα μπορούσε να επιδιώξει την παράδοση της διοίκησης του παλαιστινιακού θύλακα σε κάποιο άλλο αραβικό κράτος. Ενδεχομένως, λένε κάποιοι, στην Αίγυπτο. Η πραγματικότητα όμως είναι, σύμφωνα με πηγή του ισραηλινού υπουργείου Εξωτερικών που μίλησε στο Γαλλικό Πρακτορείο, πως δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι το Κάιρο θα ενδιαφερόταν για κάτι τέτοιο. Πόσο μάλλον όταν η ηγεσία της Αιγύπτου ανησυχεί για τους δεσμούς της Χαμάς με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα.

Εξάλλου το Κάιρο έχει απορρίψει πολλές φορές στο παρελθόν τις προτάσεις για να αναλάβει πιο σημαντικό ρόλο στην περιοχή. Επίσης κανένα άλλο αραβικό ή μουσουλμανικό κράτος δεν φαίνεται αυτή τη στιγμή πρόθυμο να αναλάβει τη διαχείριση του θύλακα.

Το σενάριο του ΟΗΕ και ο λόγος στις ΗΠΑ

Ο Στίβεν Σίμον, καθηγητής σπουδών Μέσης Ανατολής στο Jackson School of International Studies στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, σε άρθρο του στο Foreign Affairs παρουσιάζει μια εναλλακτική λύση, η οποία απαιτεί τον ενεργό ρόλο των ΗΠΑ.

Η αμερικανική κυβέρνηση, αναφέρει, θα μπορούσε να ηγηθεί μιας ομάδας επαφής γειτονικών κρατών και επιλεγμένων εξωτερικών δυνάμεων, για παράδειγμα του Ισραήλ, της Αιγύπτου, της Ιορδανίας, της Σαουδικής Αραβίας, της ΕΕ, του ΟΗΕ και της Παλαιστινιακής Αρχής. Η εν λόγω ομάδα θα αναπτύξει ένα σχέδιο για τη μεταφορά του ελέγχου της Γάζας από το Ισραήλ στον ΟΗΕ μόλις σταματήσουν οι πολεμικές επιχειρήσεις.

Σε κάθε περίπτωση, όπως επισημαίνει στο Γαλλικό Πρακτορείο και ο Εϊτάν Σαμίρ, πρώην ειδικός σε θέματα ασφάλειας της ισραηλινής κυβέρνησης και νυν διευθυντή του Κέντρου Στρατηγικών Μελετών Begin-Sadat της Ιερουσαλήμ, η Ουάσιγκτον θα έχει αποφασιστικό λόγο για το μέλλον της Γάζας.

Το σχέδιο των ΗΠΑ για απεγκλωβισμό από τη Μέση Ανατολή, μέσω οικοδόμησης διπλωματικών και οικονομικών δεσμών του Ισραήλ με αραβικά κράτα, και κυρίως με τη Σαουδική Αραβία, κατέρρευσε εν μια νυκτί, όταν η Χαμάς, εξαπατώντας τις υπηρεσίες ασφαλείας, κατάφερε να σπάσει τα «τείχη» του Ισραήλ και να εξαπολύσει την πρωτοφανή επίθεση της στο εσωτερικό του εβραϊκού κράτους.

Η κυβέρνηση Μπάιντεν εκτιμούσε πως η απεμπλοκή από τη Μέση Ανατολή θα μπορούσε να απελευθερώσει σημαντικό στρατιωτικό, οικονομικό και πολιτικό κεφάλαιο για πιο κρίσιμα μέτωπα, όπως ο ανταγωνισμός με την Κίνα και ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία. Όμως με τις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί, η επιστροφή στην πυριτιδαποθήκη της Μέσης Ανατολής κρίνεται πλέον επιβεβλημένη από την Ουάσιγκτον για την εξυπηρέτηση των αμερικανικών συμφερόντων.