Το Ισραήλ έστειλε τελεσίγραφο 24ωρών για να εγκαταλείψουν πάνω από 1 εκατ. Παλαιστίνιοι, ο μισός πληθυσμός της Λωρίδας της Γάζας, το βόρειο τμήμα του παλαιστινιακού θύλακα, δηλαδή την πόλη της Γάζας. Ο ΟΗΕ χαρακτήρισε αδιανόητη τη μετακίνηση τόσο μεγάλου πληθυσμού μέσα σε ένα 24ωρο, ενώ η Χαμάς κάλεσε τους πολίτες να αγνοήσουν το τελεσίγραφο που, όπως λέει, «εντάσσεται στο πλαίσιο ψυχολογικού πολέμου». Όμως το τελεσίγραφο της ισραηλινής ηγεσίας, όπως και η ρητορική περί «αλλαγής της Μέσης Ανατολης», ενδεχομένως να «μαρτυρούν» και μια ευρύτερη επιδίωξη για το μέλλον του Ισραήλ και των Παλαιστινίων.
Εδώ και ημέρες η Λωρίδα της Γάζας έχει τεθεί υπό ασφυκτική πολιορκία χωρίς νερό, ηλεκτρικό και τρόφιμα. Το Ισραήλ, ως εκδίκηση για την επίθεση της Χαμάς, τη φονικότερη στο εβραϊκό κράτος από τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, το 1973, σφυροκοπά από αέρα, ξηρά και θάλασσα. Μέχρι την Πέμπτη, ο ισραηλινός στρατός είχε ρίξει περίπου 6.000 βόμβες, που περιείχαν συνολικά 4.000 τόνους εκρηκτικών, με τους νεκρούς και τους τραυματίες να ξεπερνούν τους 1.400 και 6.000 αντίστοιχα.
Αλλά οι κάτοικοι της Γάζας γνωρίζουν ότι τα χειρότερα δεν έχουν έρθει ακόμη, καθώς το Ισραήλ φαίνεται να ετοιμάζεται και για μια χερσαία εισβολή. Περισσότεροι από 360.000 έφεδροι έχουν επιστρατευτεί και τα στρατεύματα καταλαμβάνουν θέσεις στα σύνορα με τον παλαιστινιακό θύλακα περιμένοντας το «πράσινο φως» από την ηγεσία για μια εισβολή. «Πρέπει να μπούμε στη Γάζα», φέρεται να είπε ο Μπενιαμίν Νετανιάχου σε επικοινωνία που είχε με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν.
Αναλυτές υπογραμμίζουν πως μια χερσαία επιχείρηση ενέχει μεγάλους κινδύνους για τις ισραηλινές δυνάμεις. Ωστόσο, παρά τις εκτιμήσεις για τις δυσκολίες και τις πιθανές σημαντικές απώλειες, η ισραηλινή ηγεσία με την Επιχείρηση Σιδερένιο Σπαθί «ποντάρει» στο συντριπτικό στρατιωτικό πλεονέκτημα που έχει για να υλοποιήσει τη δέσμευση του Μπενιαμίν Νετανιάχου: Να καταστρέψει ολοκληρωτικά τη Χαμάς. Και ενδεχομένως ο πόλεμος να μην αφορά μόνο αυτό. «Η απάντηση θα είναι τόσο ισχυρή που θα αλλάξει τη Μέση Ανατολή», διεμήνυσε κατά την έναρξη των επιχειρήσεων μετά την επίθεση της Χαμάς και σύμφωνα με εμπειρογνώμονες της Μέσης Ανατολής στο μυαλό του Νετανιάχου υπάρχει ένα σχέδιο να αλλάξει ο χάρτης της περιοχής.
Οι δυσκολίες της χερσαίας εισβολής
Σε αντίθεση με τη βεβαιότητα που εκφράζουν πολλοί στο Ισραήλ για την επιτυχία μιας χερσαίας επιχείρησης για την κατάληψη της Γάζας και την εξόντωση της Χαμάς, εμπειρογνώμονες στη Δύση εκφράζουν επιφυλάξεις. Ακόμη κι αν το Ισραήλ πετύχει στην επίθεσή του, η εξάλειψη της Χαμάς είναι μια εξαιρετικά περίπλοκη υπόθεση, ενώ ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος να πυροδοτηθεί και μια γενικευμένη σύρραξη στην περιοχή. Η Χαμάς προειδοποιεί πως οι σύμμαχοι της παλαιστινιακής οργάνωσης «θα εμπλακούν στην μάχη εάν η Γάζα δεχτεί έναν πόλεμο αφανισμού». «Το Ισραήλ γνωρίζει πως θα ανοίξουν οι πύλες της κολάσεως αν δοκιμάσει να καταστρέψει τη Γάζα», ανέφερε πρόσφατα αξιωματούχος της οργάνωσης.
Βάσει της εμπειρίας του παρελθόντος, μέχρι και πριν από την επίθεση της Χαμάς, το Ισραήλ εμφανιζόταν εξαιρετικά απρόθυμο για χερσαία εισβολή στη Γάζα. Σε στρατιωτικό υπόμνημα του 2014, το οποίο διέρρευσε στον Τύπο, αναφερόταν πως μια τέτοια επιχείρηση «θα διαρκέσει πέντε χρόνια, θα οδηγήσει σε καταστροφικές ανθρώπινες απώλειες και θα έθετε σε κίνδυνο τις ειρηνευτικές συμφωνίες με την Αίγυπτο και τις άλλες αραβικές χώρες στην περιοχή».
Φαίνεται όμως πως αυτή η αντιληψη έχει πλέον ανατραπεί. Το σοκ και η ταπείνωση που ένιωσαν οι Ισραηλινοί από την επίθεση της Χαμάς και την αποτυχία των υπηρεσιών ασφαλείας να αποτρέψουν τις σφαγές σε εβραϊκό έδαφος, είναι τόσο ισχυρά που καθιστούν επιτακτική την εισβολή και την εκδίκηση, αν και δεν υπάρχει καμία εγγύηση για την επίτευξη του κύριου στόχου. Ακόμη και μια απομάκρυνση της Χαμάς από την εξουσία θα απαιτούσε την κατάληψη της Γάζας, ενώ οι αντάρτικες παλαιστινιακές ομάδες θα μπορούσαν να συνεχίσουν τα χτυπήματα σε όποιες περιοχές έχει τον έλεγχο το Ισράηλ. Αυτοί οι κίνδυνοι εκφράστηκαν έμμεσα και από τη δήλωση του Νετανιάχου, ο οποίος ζήτησε από τους Ισραηλινούς να προετοιμαστούν για έναν «μακρύ και δύσκολο πόλεμο».
Η περιοχή είναι μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες στον κόσμο, με σχεδόν 5.500 κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο. Είναι ασφυκτικά γεμάτη και ο αστικός ιστός θα οδηγήσει σε μια σύγκρουση σώμα με σώμα, μια κατάσταση που περιορίζει τα στρατιωτικά πλεονεκτήματα του Ισραήλ και αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο απωλειών.
Ένα ακόμη στοιχείο που περιπλέκει το σχεδιασμό της επιχείρησης είναι το αποκαλούμενο «μετρό της Γάζας». Πρόκειται για ένα εκτεταμένο δίκτυο υπόγειων σηράγγων, βάθους 30 και 40 μέτρων, που επιτρέπει στους μαχητές της Χαμάς, να κινούνται από άκρη σε άκρη και κάτω από τις βόμβες και τα ραντάρ των Ισραηλινών. Οι υπηρεσίες ασφαλείας του Ισραήλ είναι βέβαιο πως γνωρίζουν ένα μέρος του δικτύου, όμως πολλά τμήματά του παραμένουν μυστικά.
Και τέλος υπάρχει και το ζήτημα των ομήρων. Η Χαμάς κατά την επίθεσή της στο Ισραήλ απήγαγε πλήθος ανθρώπων. Αν και ο ακριβής αριθμός δεν έχει ανακοινωθεί, εκτιμάται πως πρόκειται για περίπου 150 ανθρώπους, διαφόρων εθνικοτήτων. Πληροφορίες μυστικών υπηρεσιών αναφέρουν πως οι απαχθέντες έχουν απλωθεί σε όλο τον θύλακα και κάποιοι κρατούνταν σε ιδιωτικές κατοικίες. ενδεχομένως και μεγάλος αριθμός ομήρων θα θυσιαστεί. «Η άμεση δράση σημαίνει πως θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι ένας μεγάλος αριθμός ομήρων θα θυσιαστεί πιθανώς», σχολιάζει στο Γαλλικό Πρακτορείο ο Ντομινίκ Τρινκουάντ, πρώην επικεφαλής της γαλλικής στρατιωτικής αποστολής στον ΟΗΕ και το ΝΑΤΟ.
Τα τρία σενάρια για τη χερσαία εισβολή στη Γάζα
Υπενθυμίζεται πως το Ισραήλ είχε εισβάλει σε περιοχές στη Λωρίδα της Γάζας δύο φορές στο παρελθόν, η πρώτη ήταν τον Ιανουάριο του 2009 και η δεύτερη ήταν το 2014. Η δεύτερη ήταν και η πιο επώδυνη για τους ισραηλινούς, καθώς αρκετοί στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους στις μάχες.
Εμπειρογνώμονες και ερευνητικά κέντρα, συνοψίζοντας, καταλήγουν σε τρία σενάρια για την ενδεχόμενη χερσαία εισβολή που αυτή τη φορά αναμένεται να είναι μεγαλύτερη και πολύ πιο βίαιη σε σχέση με τις δύο προηγούμενες:
► Το πρώτο είναι η κατάληψη της Γάζας. Πρόκειται για ένα σενάριο που θεωρητικά είναι δυνατό, λόγω της στρατιωτικής υπεροχής του Ισραήλ. Όμως πρακτικά θεωρείται εξαιρετικά δύσκολο λόγω της κοινωνικής και γεωγραφικής πολυπλοκότητας.
► Το δεύτερο σενάριο είναι η διαίρεση της Γάζας σε καντόνια με απομάκρυνση και μετακίνηση πληθυσμών για τον επί μέρους έλεγχό τους
► Και το τρίτο σενάριο είναι η κατάληψη κυρίως πιο ανοιχτών, αγροτικών περιοχών για την ανάπτυξη στρατευμάτων εντός του θύλακα, που θα έδινε στο Ισραήλ ισχυρότερη θέση, και στρατιωτικά και διαπραγματευτικά, για την απελευθέρωση των αιχμαλώτων.
Τώρα η Λωρίδα της Γάζας, μετά η Δυτική Όχθη;
Παρά τις όποιες επιφυλάξεις για τη εισβολή στη Γάζα, η ισραηλινή ηγεσία φαίνεται αποφασισμένη να μην υπάρξει επιστροφή στο status quo της σποραδικής βίας, των ρουκετών και των βραχύβιων συγκρούσεων σε Γάζα και Δυτική Όχθη. Το Ισραήλ θέλει να τερματίσει αυτή τη «ρουτίνα» και για την ώρα έχει εξασφαλίσει και τη συναίνεση των ισχυρών συμμάχων του.
Ο πρώην πρωθυπουργός της χώρας, Εχούντ Μπαράκ, δήλωσε στο CNBC πως σε λίγες ημέρες οι χερσαίες δυνάμεις θα εισβάλουν στη Λωρίδα της Γάζας, ωστόσο αναγνώρισε πως ο πλήρης έλεγχος του θύλακα είναι μια πιο περίπλοκη υπόθεση και θα μπορούσε να διαρκέσει αρκετό χρόνο. Σημειώνοντας πως είναι αβέβαιο τι θα συμβεί στη Γάζα μετά την επιχείρηση, ανέφερε πως ο κύριος στόχος είναι η στρατιωτική παράλυση της Χαμάς.
Όμως εμπειρογνώμονες και αναλυτές στη Μέση Ανατολή εκτιμούν πως ο στόχος του Μπενιαμίν Νετανιάχου είναι πολύ μεγαλύτερος. Ο Σουλταν Μπαράκατ, καθηγητής και διευθυντής του Παγκόσμιου Ινστιτούτου Στρατηγικής Έρευνας στο Πανεπιστήμιο Χαμάντ Μπιν Χαλίφα στο Κατάρ, σημειώνει πως στο μυαλό του ισραηλινού πρωθυπουργού δεν βρίσκεται μόνο η Λωρίδα της Γάζας αλλά και η Δυτική Όχθη.
Η ισραηλινή ηγεσία θα μπορούσε εκμεταλλευόμενη τις εξελίξεις να επιδιώξει την προσάρτηση και των δύο περιοχών, απομακρύνοντας οριστικά τους Παλαιστίνιους από τα εν λόγω εδάφη. Είναι πολύ πιθανό, σε αυτό το πλαίσιο, να δημιουργηθούν στρατόπεδα συγκέντρωσης αμάχων πέρα από τα σύνορα, στην πλευρά της Αιγύπτου, γεγονός που θα εξυπηρετούσε τον στόχο για απώθηση του παλαιστινιακού πληθυσμού εκτός της Λωρίδας της Γάζας. Αυτή φαίνεται να είναι μια κοινή εκτίμηση στον αραβικό κόσμο και τους εμπειρογνώμονες στη Μέση Ανατολή. Ο στρατιωτικός και στρατηγικός εμπειρογνώμονας, υποστράτηγος Fayez Al-Duwairi, σύμφωνα με το Al Jazeera, συμφωνεί με τον ισχυρισμό πως «η επιδίωξη του Ισραήλ είναι να εκκενώσει τη Λωρίδα της Γάζας προς την αιγυπτιακή έρημο του Σινά και αργότερα να εκκενώσει τη Δυτική Όχθη».
Στους παλαιστίνιους έχουν ξυπνήσει μνήμες της «Νάκμπα», της «καταστροφής», η οποία αναφέρεται στον πόλεμο του 1948 για τη δημιουργία του Ισραήλ που οδήγησε στον μαζικό εκτοπισμό τους και σε τεράστια απώλεια εδαφών (βλ. χάρτη). «Όπως έκαναν το 1948, όταν έδιωξαν τον κόσμο από την ιστορική Παλαιστίνη ρίχνοντας βαρέλια με εκρηκτικά στα κεφάλια τους, σήμερα το Ισραήλ το επαναλαμβάνει αυτό μπροστά στα μάτια του κόσμου και σε ζωντανή μετάδοση από τις κάμερες», δήλωσε στο Reuters, o Talal Okal, αναλυτής της Γάζας.
