Ανάμεσα στα αξιοθέατα που μπορεί να δει κανείς στη Χίο είναι και η Νέα Μονή, το μοναστήρι με το μακάβριο θέαμα που είναι συνδεδεμένο με την πιο μαύρη και φρικτή ιστορία, όχι μόνο του νησιού, αλλά της χώρας, τη Σφαγή της Χίου.
Η Νέα Μονή βρίσκεται στην ενδοχώρα της Χίου, σε απόσταση μόλις 12 χλμ. από τη Χώρα μέσα σε μια καταπράσινη έκταση. Πρόκειται για ένα ιστορικό μοναστήρι που από το 1990 αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, ενώ συγκαταλέγεται και ανάμεσα στα τρία σωζόμενα μέχρι σήμερα μοναστικά συγκροτήματα, δείγματα της αρχιτεκτονικής της Βυζαντινής περιόδου στην Ελλάδα.
Βρίσκεται σε υψόμετρο 670 μέτρων, χρονολογείται από το 1042 μ. Χ., ενώ είναι γνωστή και για τα εξαιρετικής τέχνης ψηφιδωτά της από τον 11ο αιώνα, τα οποία αποτελούν πραγματικά κειμήλια του μοναστηριού. Ένα μεγάλο τμήμα της επιφάνειάς τους μάλιστα, είναι από χρυσό, κάτι που σίγουρα προκαλεί δέος και θαυμασμό στον επισκέπτη.
Σύμφωνα με την παράδοση, η παλαιά μονή δημιουργήθηκε στο σημείο όπου τρεις μοναχοί ανακάλυψαν την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, ανάμεσα στα κλαδιά μιας άφλεκτης μυρτιάς, ενώ το σημερινό μοναστήρι ανεγέρθηκε μετά από εντολή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ’ Μονομάχου, της συζύγου του, Ζωής, και της αδερφής της Θεοδώρας.
Από τα αξιοσημείωτα μέρη της μονής είναι το καθολικό, αφιερωμένο στην Παναγία και στολισμένο με ψηφιδωτό του 11ου αιώνα. Στη Νέα Μονή λειτουργεί, επίσης, μουσειακός χώρος όπου φιλοξενούνται μεταβυζαντινές εικόνες, εκκλησιαστικά κεντήματα, έργα υφαντικής και αργυροχοΐας, αλλά και το οστεοφυλάκιο που βρίσκεται στο χώρο του κοιμητηρίου.
Λίγες μέρες μετά το Πάσχα τού 1822 οθωμανικά στρατεύματα κατέσφαξαν χιλιάδες αθώους άοπλους Χιώτες που είχαν καταφύγει στα κτίσματα της μονής. Το οστεοφυλάκιο συντηρεί μέχρι σήμερα τα οστά και τα κρανία τους.
