Ας φτιάξουμε ένα (όχι και τόσο) υποθετικό σενάριο: Το smartphone μας, ως προέκταση του χεριού μας, έχει μία κακή μέρα. Ναι και οι συσκευές τεχνολογίας δικαιούνται μιας κακής μέρας. Πέφτει από τα χέρια μας και προσγειώνεται με την οθόνη στο έδαφος. Το χαρακτηριστικό «κρακ» ενός τζαμιού που σπάει είναι μια μαχαιριά στην καρδιά. Σηκώνουμε το κινητό από το έδαφος και προσπαθούμε να κάνουμε εκτίμηση της ζημιάς. Η ετυμηγορία; Το κινητό θέλει αλλαγή οθόνης και πρακτικά δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί.
Εκεί που τα πράγματα γίνονται δύσκολα είναι αν (για τον οποιονδήποτε λόγο) δεν μπορούμε να προβούμε άμεσα σε αυτή την επισκευή ή στο να αποκτήσουμε μία άλλη συσκευή.
Η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που θα ζούσαν στην πραγματικότητα ένα τέτοιο σενάριο θα αγόραζαν (ή θα έφτιαχναν) την ίδια μέρα το smartphone τους. Τι γίνεται όμως που αυτό δεν είναι εφικτό; Εκεί μπαίνει η ερώτηση «Πώς είναι άραγε η ζωή χωρίς smartphone;». Και η απάντηση πηγαίνει σε παραλληλία με την ζωή μας: Είναι περίπλοκη.
Τα 60 κρίσιμα δευτερόλεπτα που μπορεί να οδηγήσουν στην τρέλα
Τα άτομα σήμερα πιθανότατα θα δυσκολεύονται να φανταστούν τη ζωή χωρίς κινητό τηλέφωνο. Ο «παραλογισμός» του να στέλνεις μια επιστολή και να μην λαμβάνεις απάντηση για μια εβδομάδα θα έστελνε πολλούς νέους στην πολυθρόνα του ψυχολόγου. Και αν αυτή είναι μια βαριά δήλωση ας κοιτάξουμε γύρω μας πόσο εξαρτημένοι είναι οι άνθρωποι κάτω των 25 ετών από τα έξυπνα κινητά, το διαδίκτυο και την επικοινωνία που αυτά έχουν δημιουργήσει.
Ζώντας σε μια κοινωνία όπου ένα μήνυμα μπορεί να σταλεί σε ένα δευτερόλεπτο, η επικοινωνία έχει γίνει στιγμιαία. Ειδικά για άτομα ηλικίας κάτω των είκοσι πέντε ετών – είναι δύσκολο να κατανοηθεί οποιαδήποτε μορφή άμεσων τρόπων αλληλεπίδρασης.
Ρωτήστε οποιονδήποτε δεκαοχτάχρονο σήμερα πώς μιλάει στους φίλους του και θα λάβετε μια σειρά από γλωσσικές φόρμες και μοτίβα τα οποία είναι όλα άμεσα και πραγματοποιούνται μέσω κινητού τηλεφώνου. Είτε πρόκειται για το iMessage, το Twitter, το Facebook, το Snapchat, το Whatsapp, το Viber ή το παλιομοδίτικο πλέον SMS, οι άνθρωποι δεν είναι πρόθυμοι να περιμένουν περισσότερα από 60 δευτερόλεπτα για να λάβουν απάντηση στις απαιτήσεις τους.
Συνεχώς δημοσιεύονται έρευνες για την εξάρτηση της κοινωνίας από τα κινητά τηλέφωνα, υποδηλώνοντας ότι σε έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι χάνονται μέσα στον ορυμαγδό της τεχνολογίας και της πληροφορίας, τελικά θα φτάσουν στο σημείο να ξεχάσουν πώς να μιλάνε πραγματικά.
Το 2021, ακόμη και η τηλεφωνική κλήση θεωρείται αρχαϊκή. Για να μην μιλήσουμε για τις κλήσεις στα σταθερά. Οι συσκευές σταθερής τηλεφωνίας υπάρχουν μόνο για να μη μένει άδεια η θέση στο έπιπλο δίπλα στο router μας. Δυστυχώς, το να μιλάς πρόσωπο με πρόσωπο ή να ακούς τη φωνή κάποιου άλλου στο τηλέφωνο έχει γίνει αναμφισβήτητα ξένο για πολλούς ανθρώπους, ειδικά τη νεότερη γενιά.
Πώς τη βγάζει πέρα όμως κάποιος που δεν έχει smartphone;
Για να μην θεωρηθούμε τεχνοφοβικοί, κάθε ανθρώπινη ανακάλυψη που γίνεται προς όφελός μας και για να μας διευκολύνει τη ζωή, είναι θεμιτή. Τα προβλήματα ξεκινούν αν δεν μπορούμε να συμμετέχουμε στην κοινωνία επειδή δεν χρησιμοποιούμε την εκάστοτε τεχνολογία.
Και ας μην πάμε πολύ μακριά. Στην μετά-Covid εποχή η χρήση όλων των ειδών των πιστοποιητικών κρίνεται απαραίτητη. Όχι από εμάς, αλλά από τους κρατικούς φορείς που αποφάσισαν ότι για μία σειρά κοινωνικών σχέσεων χρειάζεται η επίδειξη επίσημων εγγράφων. Εάν κάποιος θέλει να πάει στην τράπεζα, στα μαγαζιά ή να πιει ένα καφέ, δεν έχει smartphone και δεν έχει άμεση πρόσβαση σε εκτυπωτή και υπολογιστή τότε απλά… δεν μπορεί να πάει.
Ο Jen Wasserstein μεταναστευτικός δικηγόρος που αρθρογράφησε στον Guardian περιγράφει γλαφυρά τη ζωή χωρίς smartphone.
«Δεν ζω στην εποχή της γραφομηχανής. Έχω υπολογιστή και χρησιμοποιώ το ίντερνετ. Ο κορονοϊός ωστόσο έχει κάνει σχεδόν άχρηστο το ήδη απαρχαιωμένο κινητό τηλέφωνο Nokia που έχει σχεδιαστεί από τη δεκαετία του ’90. Ξαφνικά με περιβάλλουν κωδικοί QR. Τώρα υπάρχουν πόρτες Airbnb που δεν μπορώ να ανοίξω, αυτοκίνητα που δεν μπορώ να ξεκινήσω, μενού που δεν μπορώ να διαβάσω. Τα χάρτινα μενού έχουν εξαφανιστεί. η παραγγελία φαγητού έχει γίνει μια δύσκολη δοκιμασία», αναφέρει ο Wasserstein.
Και συνέχισε ο αρθρογράφος περιγράφοντας την εμπειρία του χωρίς έξυπνο κινητό σε εστιατόρια: «Σε ένα πρόσφατο δείπνο με φίλους, μετά από κάποια αρχική κουβέντα, όλοι κοίταξαν τα μενού στα τηλέφωνά τους. Κάθισα εκεί για ένα λεπτό κοιτάζοντας γύρω από το τραπέζι και μετά ψιθύρισα στον γείτονά μου, ζητώντας διακριτικά να το κοιτάξω. Όταν τρώω έξω μόνος ζητάω ένα τυπωμένο μενού από τον σερβιτόρο. Μετά από μια περίεργη ματιά, είτε θα βγάλουν ένα χάρτινο μενού από κάποιο θησαυροφυλάκιο στο πίσω μέρος είτε θα μου δώσουν το δικό τους τηλέφωνο για να το χρησιμοποιήσω».
«Οι Αμερικάνοι ελέγχουν τα smartphone τους κατά μέσο όρο 96 φορές την ημέρα, κάτι που επιτυγχάνεται μία φορά κάθε 15 λεπτά. Τα δύο τρίτα των Αμερικανών ελέγχουν τα τηλέφωνά τους 160 φορές κάθε μέρα. Οι εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης παραδέχονται ότι εκμεταλλεύονται τους υποδοχείς ντοπαμίνης μας, σχεδιάζοντας προϊόντα για να μας κάνουν να κολλήσουμε, όπως ανταμοιβές με ακανόνιστη χρονική διάρκεια», καταλήγει.
Μία κουλτούρα εξάρτησης και κάποιες εναλλακτικές
Αρκετοί επιστήμονες έχουν μιλήσει για την «γενιά του αυχενικού» μιας και όλο και περισσότεροι (κυρίως νέοι) άνθρωποι κοιτούν προς τα κάτω τις οθόνες των κινητών τους τηλεφώνων πάρα πολλές ώρες της μέρας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα προβλήματα στην στάση του σώματος, στον αυχένα και συνεχείς πόνους στην πλάτη.
Η δίψα για πληροφορία είναι τέτοια που οι περισσότεροι νέοι χρήστες πάσχουν από το «σύνδρομο FOMO» (Fear Of Missing Out ή αλλιώς το συναίσθημα μη συμπερίληψης).
Αυτή η προσβασιμότητα δημιουργεί έντονη εξάρτηση. Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν αυτές τις τεχνολογίες φαίνεται να θεωρούν ότι είναι δύσκολο να ακόμα και να φανταστούν σκεφτούν τη ζωή χωρίς αυτές τις τεχνολογικές προσθήκες.
Ειδικά οι νέοι θα είχαν μπροστά τους ένα βουνό να ανέβουν: Ανίκανοι να επικοινωνήσουν μέσα σε δευτερόλεπτα θα πάθουν στερητικό σύνδρομο καθώς θα πιστεύουν ότι «έχουν χάσει κάτι». Αφήνοντας το τηλέφωνό σας χωρίς επίβλεψη για 5 λεπτά έχει ως αποτέλεσμα μια πληθώρα χαμένων επαφών και ενημερώσεων κοινωνικής δικτύωσης. Αυτή η εξάρτηση από τα smartphones σημαίνει ότι η κοινωνία κυβερνάται για πάντα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την παρουσία των κινητών τηλεφώνων.
Σε περίπτωση λοιπόν που χρειαστεί όντως να ζήσουμε για ένα διάστημα χωρίς το έξυπνο κινητό μας μπορούμε να έρθουμε σε επαφή με κάποια πράγματα που έχουμε ξεχάσει:
- Ας πάρουμε μικρές δόσεις αποτοξίνωσης από το smartphone βάζοντάς το σε λειτουργία πτήσης για μία μέρα αρχικά (και όπου τον βγάλει τον καθένα).
- Ας καλέσουμε κάποιον από το σταθερό και ας δώσουμε ραντεβού για μία επόμενη μέρα σε ένα συγκεκριμένο μέρος και ώρα. Και να πάμε εκεί χωρίς να τσεκάρουμε αν ισχύει το ραντεβού μας.
- Ας διαβάσουμε εκείνο το βιβλίο που έχει αραχνιάσει στο κομοδίνο δίπλα στο κρεβάτι μας.
- Ας κάνουμε μία βόλτα μέχρι το κοντινότερο πάρκο ή στα μαγαζιά.
- Ας γράψουμε τις σκέψεις μας σε ένα χαρτί. Έστω στον υπολογιστή (αν και δεν συνίσταται γιατί μπορεί να παίξει τον ίδιο ρόλο με το κινητό). Ένα γράμμα σε ένα κοντινό μας πρόσωπο συχνά πυκνά μπορεί να αποβεί λυτρωτικό.
- Ας πάμε σε ένα μέρος που εμείς και οι κοντινοί μας θεωρούμε στέκι. Όλο και κάποιον θα πετύχουμε χωρίς να το έχουμε κανονίσει.
- Ας κάνουμε μία γύρα στο σπίτι μας να παρατηρήσουμε τι επιδιορθώσεις χρειάζεται και τι θα μπορούσαμε να αλλάξουμε.
- Ας κάνουμε φασίνα.
- Και στην τελική ας αποδιοργανωθούμε μία μέρα.
