Τη μορφή καταιγίδας έχουν πάρει στα social media φωτογραφίες που συγκλονίζουν με το ρεαλισμό τους, όμως έχουν δημιουργηθεί από τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ). Μια μητέρα και το παιδί της να κλαίνε την εποχή του Μεγάλου Κραχ, ένας εξουθενωμένος στρατιώτης στη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ… είναι μερικά από τα παραδείγματα εικόνων που κάνουν τον γύρο του διαδικτύου.
Συνήθως ασπρόμαυρα, αυτά τα δήθεν ιστορικά στιγμιότυπα αναπαράγονται σε αφθονία σε πολιτιστικού περιεχομένου ιστοσελίδες, αλλά και από χρήστες στους προσωπικούς λογαριασμούς τους, με κίνδυνο να παραποιηθεί η Ιστορία.
Εκτός από τις ανώνυμες φιγούρες, εμφανίζουν μερικές φορές ιστορικές προσωπικότητες, όπως ο Θεόδωρος Ρούζβελτ το 1898 τη στιγμή της αναχώρησής του για την Κούβα εν μέσω του ισπανοαμερικανικού πολέμου. Ή ακόμα οι αδελφοί Ράιτ, πρωτοπόροι της αεροπορίας, μετά την πρώτη μηχανοκίνητη πτήση τους το 1903.
Στην περίπτωση των δύο αμερικανών μηχανικών, μια εικόνα, η οποία δημιουργήθηκε από μια ΤΝ και κυκλοφόρησε στο Facebook, τους αναπαριστά να ποζάρουν χαμογελαστοί μπροστά από το αεροπλάνο τους. Ωστόσο οι αληθινές εικόνες αρχείου των δύο αδελφών τούς δείχνουν είτε σοβαρούς σε ένα λιτό πλαίσιο είτε από μακριά ως ανώνυμες σιλουέτες να ασχολούνται με το πρωτότυπό τους.
Γιατί να παραχθεί αυτή η ψεύτικη φωτογραφία; Το Γαλλικό Πρακτορείο δεν πήρε απάντηση από το πρόσωπο που τη διένειμε, όμως σύμφωνα με μία από τις οδηγίες, τις οποίες είχε απευθύνει στην ΤΝ που χρησιμοποίησε και η οποία είναι ορατή πάνω από την εικόνα, ο στόχος ήταν να προκύψει μια «εορταστική» ατμόσφαιρα.
«Η ΤΝ έχει προκαλέσει ένα τσουνάμι ψεύτικης ιστορίας, κυρίως στον τομέα της εικόνας», λέει εκφράζοντας τη λύπη της η ολλανδή ιστορικός Τζο Χέντγουικ Τέουις, η οποία παρακολουθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με το ψευδώνυμο «Fake history hunter» (Κυνηγός ψεύτικης ιστορίας), τους ψευδείς ισχυρισμούς, τις κοινοτοπίες ή τις προκαταλήψεις σχετικά με την Ιστορία.
«Σε ορισμένες περιπτώσεις, πρόκειται για αναπαραγωγές με ΤΝ φωτογραφιών που υπάρχουν πράγματι στα αρχεία. Είναι αληθινά παράξενο, κυρίως όταν οι πρωτότυπες είναι πολύ γνωστές», εκφράζει την έκπληξή της η πανεπιστημιακός.
Ανάμεσα στις δημιουργίες που πραγματοποιήθηκαν με την τεχνητή νοημοσύνη Midjourney, μια σειρά ψεύτικων φωτογραφιών αναπαράγει για παράδειγμα, τροποποιώντας τις, τις περίφημες εικόνες της δολοφονίας του Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ, του ανθρώπου που φέρεται ότι σκότωσε τον Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι, από τον Τζακ Ρούμπι στις 24 Νοεμβρίου 1963 στο Ντάλας των ΗΠΑ.
Στη Midjourney βρίσκει κανείς επίσης φωτογραφίες που υποτίθεται ότι δείχνουν την έκρηξη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα στις 6 Αυγούστου 1945, την εισβολή στην Πράγα των στρατευμάτων του Συμφώνου της Βαρσοβίας τον Αύγουστο του 1968 ή ακόμα μια αναπαράσταση του Κολοσσαίου την εποχή της αρχαίας Ρώμης.
«Ο κίνδυνος είναι οι ψεύτικες εικόνες να θεωρηθούν αληθινές και αυτό να αλλάξει με το πέρασμα του χρόνου την κατανόηση της ιστορίας»
Η Μαρίνα Αμαράλ, καλλιτέχνιδα που ειδικεύεται στο χρωματισμό παλιών φωτογραφιών, εκφράζει επίσης την ανησυχία της γι’ αυτό το φαινόμενο της σκηνοθεσίας «γεγονότων υπερβολικά παλαιών για να έχουν φωτογραφηθεί» ή «λίγο τεκμηριωμένων» στιγμών της ιστορίας.
«Ο κίνδυνος είναι αυτές οι ψεύτικες εικόνες να θεωρηθούν αληθινές και αυτό να αλλάξει με το πέρασμα του χρόνου την κατανόηση της ιστορίας και να μειώσει την εμπιστοσύνη του κοινού στην εικόνα ως αξιόπιστη πηγή για τη μελέτη του παρελθόντος», εκτιμά.
Προς το παρόν, η Μαρίνα Αμαράλ και η Τζο Χέντγουικ Τέουις εκτιμούν ότι είναι ακόμα σε θέση να ξεχωρίζουν το αληθινό από το ψεύτικο, χάρη στην εμπειρία τους και σε μερικές αποτυχίες της ΤΝ: δάχτυλα περισσότερα από το κανονικό, λεπτομέρειες που λείπουν ή, αντίθετα, υπερβολικά τέλειες συνθέσεις.
Στο Facebook, σχόλια χρηστών επισημαίνουν έτσι με σαρκασμό την απουσία έλικα στο αεροπλάνο των αδελφών Ράιτ, στην εικόνα που δημιουργήθηκε με ΤΝ και τους δείχνει μπροστά στο αεροπλάνο τους.
Οι δημιουργίες αυτές δεν είναι εξάλλου δυνατό να έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά των αληθινών φωτογραφιών, στιγμιότυπων μιας στιγμής αποτελούμενης από συναισθήματα και ιδιαίτερους ανθρώπους, λέει η Μαρίνα Αμαράλ.
«Τους λείπουν το ανθρώπινο στοιχείο, η πρόθεση, ο λόγος που στηρίζει τις επιλογές του φωτογράφου. Μολονότι είναι οπτικά αξιόπιστες, οι εικόνες αυτές παραμένουν κενές», υπογραμμίζει η καλλιτέχνιδα.
Η Τζο Χέντγουικ Τέουις υπογραμμίζει επίσης ότι «τις αληθινές φωτογραφίες τραβούν πραγματικοί άνθρωποι και εν γένει πάντα βρίσκουμε σ’ αυτές ένα στοιχείο που δεν είναι νεταρισμένο, (…) μια χαρακτηριστική κακή σύνθεση».
Όμως η ιστορικός θεωρεί πως δεν είναι παρά «ζήτημα χρόνου» πριν οι ιστορικές εικόνες, οι οποίες έχουν δημιουργηθεί από την ΤΝ, ενωθούν με τη μάζα των αληθινών, χάρη στον αυξανόμενο ρεαλισμό αυτών των τεχνητών εικόνων. Πρόκειται για ένα σενάριο το οποίο θεωρεί «επικίνδυνο», επειδή θα πολλαπλασίαζε την παραπληροφόρηση στο Ίντερνετ, στην οποία είναι ήδη εκτεθειμένοι οι χρήστες του.
Πηγή: ΑΠΕ
