Το πιο διάσημο και πετυχημένο ποδοσφαιρικό πείραμα από τον… τρελογιατρό Σόκρατες

Αυτή δεν είναι μια απλή ποδοσφαιρική ιστορία. Αυτή είναι η ιστορία μιας επανάστασης…

Στα σκοτεινά και σιωπηλά χρόνια της μακράς βραζιλιάνικης στρατιωτικής δικτατορίας, μια ποδοσφαιρική ομάδα ενέπνευσε ένα ολόκληρο έθνος και συνέβαλε στην επιστροφή της δημοκρατίας και της ελευθερίας στη χώρα.

Είμαστε, λοιπόν, στην Βραζιλία, στη δεκαετία του ’80 και η δικτατορία, η οποία κάνει εκκίνηση το 1964 δια χειρός του Ουμπέρτο ντε Αλενκάρ Καστέλο Μπράνκο, αρχίζει να χάνει έδαφος. Οι πρώτες εθνικές ελεύθερες εκλογές θα γίνουν το 1989, αλλά σε τοπικό επίπεδο οι κάτοικοι της χώρας ξεκινούν να εξωτερικεύονται εναντίον του καθεστώτος νωρίτερα.

Το 1982 με αφορμή τις επερχόμενες εκλογές -δημοτικές και ανά πολιτεία- στην ασπρόμαυρη φανέλα της πιο δημοφιλούς ομάδας του Σάο Πάουλο εμφανίζεται η επιγραφή: «Στις 15 πηγαίνετε να ψηφίσετε».

Ο λόγος για την Κορίνθιανς, ιδρυθείσα το 1910 από προλεταρίους της πόλης, στην οποία η μοίρα κατάφερε στα τέλη της δεκαετίας του 1970 να ενώσει έναν τεχνικό διευθυντή, τον Αντίλσον Μοντέιρο Αλβες, που από ποδόσφαιρο ήξερε ελάχιστα καθότι κοινωνιολόγος, ένα μπακ συνδικαλιστή, έναν μέσο-επιθετικό επαναστάτη και έναν επιθετικό φιλόσοφο με πτυχίο στην ιατρική, γνωστό σε όλο τον κόσμο απλώς ως Σόκρατες. Η ομάδα αυτή παρήγαγε το πιο διάσημο και πετυχημένο κοινωνικό-ποδοσφαιρικό πείραμα της ιστορίας.

Η φανέλα και το μήνυμα

Η φανέλα της Κορίνθιανς στην θέση του χορηγού ανέγραφε την πολιτική της προπαγάνδα, η οποία συνήθως συμπυκνωνόταν σε μια μονάχα λέξη: Δημοκρατία. Γραμμένη συχνά και αντίστροφα για να εκφραστεί η δυσαρέσκεια απέναντι στην κυβέρνηση του στρατηγού Φιγκεϊρέντο.

Οι σχέσεις στο εσωτερικό του συλλόγου επανεξετάστηκαν, οι αποφάσεις λαμβάνονταν με διαδικασία συλλογική. Ο κανόνας ήθελε όλα να γίνονται με τρόπο δημοκρατικό. Ετσι έγραφε και το πανό που έφεραν στο γήπεδο για να υπενθυμίζουν σε όλους ότι επρόκειτο κυρίως για ένα παιχνίδι, στο οποίο δεν έπαιζαν είδωλα και ημίθεοι, αλλά άνθρωποι με σάρκα και οστά. Οπως άνθρωποι με σάρκα και οστά είναι και αυτοί που γράφουν την ιστορία.

Η Δημοκρατία της Κορίνθιανς -περί ου ο λόγος- ήθελε όλους τους εμπλεκόμενους του συλλόγου να είναι ίσοι μεταξύ τους. Ηταν η προσπάθεια να μετατραπεί ο αυταρχισμός, με τον οποίο λάμβανε χώρα η διαχείριση στις ποδοσφαιρικές ομάδες, σε ένα σύστημα, όπου άπαντες -από τους μασέρ μέχρι τους αναπληρωματικούς- συναποφάσιζαν διά μέσου της ψήφου για τα πάντα: μισθοί, συμβόλαια, πωλήσεις, αγορές νέων παικτών, όλα ήταν υπό ψηφοφορία.

Ο Σόκρατες -με τον συμπαίκτη του Βλαντιμίρ (ο λόγος για τον πατέρα του Γκαμπριέλ που έπαιξε στον Παναθηναϊκό)- οργάνωσαν τους ποδοσφαιριστές σαν ουτοπικό σοσιαλιστικό πυρήνα και η Δημοκρατία της Κορίνθιανς ανέλαβε να ελέγχει κάθε απόφαση που τους αφορούσε.

Η απόφαση της πλειοψηφίας

«Αποφασίζαμε πάντα από κοινού» έχει πει σχετικά ο Σόκρατες. «Ας πούμε, τα απλά πράγματα, όπως «τί ώρα θα φάμε το μεσημέρι». Προτείναμε τρεις εκδοχές και στη συνέχεια ψηφίζαμε. Στο τέλος δεχόμασταν την απόφαση της πλειοψηφίας. Σπάνια είχαμε προβλήματα. Τα προβλήματα δημιουργούνται μόνο όταν κάποιοι δεν μπορούν να εκφράσουν γνώμη και εναντιώνονται. Σε εμάς όχι. Ψηφίζαμε για τα πάντα».

Κατάργησαν έτσι και τον κανονισμό της υποχρεωτικής συγκέντρωσης των ποδοσφαιριστών στο ξενοδοχείο πριν από έναν αγώνα. Χρειάστηκαν έξι μήνες, αλλά ο κανονισμός άλλαξε.

Η ομάδα έπαιζε ένα ορθολογικό ποδόσφαιρο, το γκολ ήταν αποτέλεσμα συνεργασίας και από τους οπαδούς απαιτούνταν μεγάλη υπομονή. Τα αποτελέσματα ήρθαν, αλλά όχι χωρίς πολεμικές. Ύστερα από μια ήττα, οι ποδοσφαιριστές έρχονταν αντιμέτωποι με τον θυμό της εξέδρας. Στο επόμενο παιχνίδι, ο Σόκρατες μπορεί για παράδειγμα να σημείωνε ένα χατ-τρικ, το οποίο, ωστόσο, δεν θα πανηγύριζε. Ολοι έπρεπε να εκπαιδευτούν στην εγκαρτέρηση και το βήμα γινόταν ένα κάθε φορά.

Η Κορίνθιανς των Σόκρατες, Καζαγκράντες, Βλαντιμίρ, Ζένον, Μπίρο-Μπίρο κέρδισε το πολιτειακό πρωτάθλημα του Σάο Πάουλο για δυο σερί χρονιές (1982, 1983) και την τρίτη έχασε στον τελικό από τη Σάντος. Ηθελε να δώσει στον κόσμο να καταλάβει ότι θα ήταν ενδιαφέρουσα μια αλλαγή. Μια αλλαγή στην φόρμα του ποδοσφαίρου, στην οργάνωση αυτού του μικρού αθλητικού γκρουπ, στον τρόπο κατανόησης του ποδοσφαίρου και των ανθρώπινων σχέσεων και τέλος να προωθήσει μια γενικότερη αλλαγή.

Η κίνηση που έγινε κίνημα με επιρροή

Το κίνημα του Σόκρατες γνώρισε όντως μεγάλη δημοσιότητα, με αποτέλεσμα να διαχυθεί και στην πολιτική σκηνή της χώρας. Ο κόσμος άρχισε να ζητάει εντόνως την διεξαγωγή προεδρικών εκλογών. Η Δημοκρατία της Κορίνθιανς αποτέλεσε σημείο αναφοράς στη διαμάχη σχετικά με τον εκδημοκρατισμό του καθεστώτος.

Το 1984 ο Σόκρατες μίλησε σε μια συγκέντρωση όπου συμμετείχαν ενάμισι εκατομμύριο διαδηλωτές. Υποσχέθηκε ότι αν το κογκρέσο ενέκρινε τη συνταγματική τροπολογία (λίγες μέρες αργότερα) και καθιέρωνε πάλι τη διεξαγωγή προεδρικών εκλογών, ο ίδιος θα απέρριπτε την πρόταση να αγωνιστεί στην Ιταλία.

Η ψηφοφορία εκείνη δεν είχε το επιθυμητό αποτέλεσμα, ο Σόκρατες πήγε στην Φιορεντίνα, ο σύλλογος απέκτησε νέο πρόεδρο, τον Ρομπέρτο Πασκουάλ και η εποχή της Δημοκρατίας της Κορίνθιανς έσβησε.

Ομως το ρεύμα που απαιτούσε πολιτικές αλλαγές ήταν ασυγκράτητο. Ενα χρόνο μετά έγινε Πρόεδρος ένας πολίτης, ο Ζοσέ Σάρνεϊ και άρχισε η μεταβατική περίοδος που θα οδηγούσε το 1988 στην επάνοδο της δημοκρατίας στη χώρα και το 1989 στην διεξαγωγή των πρώτων προεδρικών εκλογών με καθολική λαϊκή ψήφο μετά το πραξικόπημα του 1964.

Η Κορίνθιανς κέρδισε τον πρώτο της εθνικό τίτλο το 1990, το δεύτερο το 2011, τη χρονιά θανάτου του Σόκρατες. Το 1983 ο ίδιος είχε εκδηλώσει αυτή την επιθυμία: «Θέλω να πεθάνω την ημέρα που η Κορίνθιανς θα χριστεί πρωταθλήτρια». Οπερ και εγένετο. Οι οπαδοί έκλαψαν και πανηγύρισαν ταυτόχρονα.

Κάθε ένας και μια ψήφος, είμαστε όλοι άνθρωποι, είμαστε όλοι ίσοι. Αυτό ήταν το μότο του, στα σύνορα ανάμεσα στην ειδυλλιακή ισορροπία και το χάος. Το πιο όμορφο πράγμα στον κόσμο, κατά την άποψή του.