Η ματωμένη «ναυμαχία» μεταξύ Ούγγρων και Σοβιετικών στο πόλο

Αθλητισμός και πολιτική -υπό φυσιολογικές συνθήκες- είναι δυο διαφορετικοί κόσμοι. Η ιστορία, ωστόσο, έχει δείξει, και μάλιστα πολλές φορές με αιματηρό τρόπο, πως είναι δύο έννοιες αλληλένδετες.

Τα πάθη του πολιτικού στίβου, μεταφέρονται σε εκείνον του αθλητισμού και τότε η έννοια «ντέρμπι» λαμβάνει διαστάσεις μάχης καθώς οι αντίπαλες ομάδες έχουν πολλούς περισσότερους λόγους να μάχονται για τη νίκη.

Κάτι τέτοιο συνέβη και στο μακρινό 1956 όταν Ουγγαρία και Σοβιετική Ένωση βρέθηκαν αντιμέτωπες σε αγώνα πόλο στο πλαίσιο των Ολυμπιακών Αγώνων της Μελβούρνης. Θα μπορούσε να είναι ένας αγώνας μεταξύ δυο χωρών του «Συμφώνου της Βαρσοβίας».

Δεν ήταν, ωστόσο… Μόλις ένα μήνα νωρίτερα είχε ξεσπάσει η Ουγγρική Επανάσταση και αυτόματα ένας απλός αγώνας πόλο μετατράπηκε σε μάχη δίχως αύριο.

Το πολιτικό υπόβαθρο μιας «ναυμαχίας»

Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και το «μοίρασμα» της Ευρώπης από τους νικητές, η Ουγγαρία μπήκε στο «Σύμφωνο της Βαρσοβίας», δηλαδή υπό πλήρη Σοβιετική κυριαρχία.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 ο Ιωσήφ Στάλιν είχε πεθάνει και στην κυβέρνηση της Ουγγαρίας βρισκόταν το Εργατικό Κόμμα που ουσιαστικά… «συγκυβερνούσε» με τον Κόκκινο Στρατό. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα καθεστώτα του «σιδηρού παραπετάσματος» εκείνο της Ουγγαρίας δεν ήταν ιδιαίτερα καταπιεστικό αλλά η φτώχεια που είχε απλωθεί στον πληθυσμό το έφερνε σε δύσκολη θέση.

Μέσα σε αυτό το κλίμα, στις 23 Οκτωβρίου 1956 οι κάτοικοι της Βουδαπέστης με μπροστάρηδες τους φοιτητές του πολυτεχνείου, ξεκινούν να πραγματοποιούν μικρές κινητοποιήσεις με τα βασικά αιτήματα να είναι οικονομικά αλλά και πολιτικά (περισσότερες ελευθερίες, μεταρρυθμίσεις κλπ).

Μέσα σε λίγες ημέρες οι μικρές κινητοποιήσεις, γιγαντώνονται σε τέτοιο βαθμό που λαμβάνουν διαστάσεις εξέγερσης και αναγκάζουν το κυβερνών κόμμα να πάρει το μέρος των διαδηλωτών. Ο ίδιος ο πρόεδρος της χώρας Ίμρε Νάγκυ δήλωσε πως θα αποσύρει την Ουγγαρία από το «Σύμφωνο της Βαρσοβίας».

Στις 3 Νοεμβρίου, ωστόσο, έγινε πραξικόπημα μέσα στους κόλπους του Εργατικού Κόμματος, ο Νάγκυ ανατράπηκε και ο Γιάννος Καντάρ που ανέλαβε ζήτησε τη βοήθεια της ΕΣΣΔ για να καταστείλει την επανάσταση. Την επόμενη μέρα κιόλας 2.000 σοβιετικά τανκς εισέβαλαν στη Βουδαπέστη και τη βύθισαν στο αίμα.

Συνολικά 2.500 Ούγγροι σκοτώθηκαν. Από αυτούς οι 450 εκτελέσθηκαν στις δίκες που ακολούθησαν. Ανάμεσά τους και ο πρωθυπουργός Ίμρε Νάγκυ που δικάστηκε και καταδικάστηκε για «αντεπαναστική συμπεριφορά». Οι απώλειες του Κόκκινου Στρατού ανήλθαν σε 700 άνδρες. Επίσημα 12.000 Ούγγροι φυλακίστηκαν από το κομμουνιστικό καθεστώς, ενώ άλλοι 200.000 εξορίστηκαν.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Μελβούρνης

Το 1956 ήταν μια ιδιαίτερη χρονιά για το Ολυμπιακό Κίνημα. Για πρώτη φορά οι αγώνες διεξήχθησαν στην Ωκεανία. Η Μελβούρνη ήταν η πόλη που τους φιλοξένησε αφού κέρδισε στην τέταρτη ψηφοφορία το Μπουένος Άιρες με ψήφους 21 έναντι 20.

Συμμετείχαν 3.314 αθλητές (2.938 αθλητές και 376 αθλήτριες) από 72 χώρες και όλα έδειχναν πως θα ήταν μια επιτυχημένη διοργάνωση.

Το πολιτικό κλίμα εκείνης της εποχής, ωστόσο, «μύριζε μπαρούτι» εξαιτίας τριών διαφορετικών μετώπων. Του αραβοϊσραηλινού πολέμου, της σύρραξης του Σουέζ και της διαμάχης Κίνας – Ταϊβάν. Αίγυπτος, Λίβανος, Ιράκ, Ολλανδία, Ισπανία, Ελβετία και Κίνα μποϊκόταραν τους αγώνες.

Αντίθετα Δυτική και Ανατολική Γερμανία «κατεβαίνουν» στους αγώνες με κοινή ομάδα και όλα δείχνουν πως τουλάχιστον από αυτό το μέτωπο όλα θα κυλήσουν ομαλά… Η τελετή έναρξης έγινε στις 22 Νοεμβρίου. Ένα μήνα ακριβώς, δηλαδή, μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης στην Ουγγαρία και μόλις 18 ημέρες μετά την αιματηρή καταστολή της.

Η ματωμένη «ναυμαχία» μεταξύ Ούγγρων και Σοβιετικών

Στις 6 Δεκεμβρίου και με τις μνήμες των όσων είχαν προηγηθεί στη Βουδαπέστη ακόμα νωπές, Ουγγαρία και Σοβιετική Ένωση θα δώσουν έναν αγώνα πόλο ο οποίος θα μείνει στην ιστορία ως ο πιο αιματοβαμμένος του συγκεκριμένου αθλήματος.

Η ένταση είναι εμφανής από το πρωί της ημέρας που θα γινόταν ο αγώνας. Οι Ούγγροι με δηλώσεις τους είχαν καταστήσει σαφές πως για εκείνους είναι κάτι παραπάνω από ένας αγώνας και πως θέλουν τη νίκη για να την αφιερώσουν στο λαό τους.

Αρκετή ώρα πριν την έναρξη του αγώνα, το κολυμβητήριο ήταν κατάμεστο από Ούγγρους εξόριστους, Αυστραλούς που είχαν πάρει ξεκάθαρα το μέρος της Ουγγαρίας και Αμερικανούς για τους οποίους οτιδήποτε Σοβιετικό αποτελούσε κόκκινο πανί.

Από το πρώτο λεπτό της αναμέτρησης όλοι κατάλαβαν πως τα πάντα μπορεί να συμβούν εκτός από το να παιχτεί πόλο. Μπουνιές, κλωτσιές και βρισιές ανάμεσα στους παίκτες των δυο ομάδων σχεδόν σε κάθε φάση. Οι διαιτητές αδυνατούσαν να ελέγξουν την κατάσταση, ενώ από την κερκίδα εκτός από κατάρες και βρισιές προς τους Σοβιετικούς εκτοξεύονται και πολλά αντικείμενα.

Στο αγωνιστικό κομμάτι (αν μπορούμε να πούμε πως υπήρχε κάτι τέτοιο) οι Ούγγροι, είναι ανώτεροι των Σοβιετικών και αυτό αποτυπώνεται και στο σκορ καθώς λίγο πριν την λήξη του αγώνα προηγούνται με 4-0 έχοντας ως κορυφαίο τον Έρβιν Ζάντορ.

Και στο σημείο εκείνο ήρθε η… καταστροφή. Λίγο πριν το τελευταίο σφύριγμα του διαιτητή και ενώ τα πάντα πλέον είχαν κριθεί, οι Σοβιετικοί βρίσκονται στην επίθεση. Ο Ζάντορ έχει προσωπικό αντίπαλο τον θηριώδη σοβιετικό Βαλεντίν Προκόποφ με τον οποίο σε όλη τη διάρκεια του αγώνα ανταλλάσσουν κλωτσιές, μπουνιές και βέβαια διάφορα… γαλλικά!

Σε εκείνη τη φάση ο Ζάντορ κάτι είπε στον Προκόποφ ο οποίος άφησε στην άκρη τις «ευγένειες» και με μια κίνηση που θα ταίριαζε καλύτερα σε αγώνα μποξ, χτύπησε τον αντίπαλο του προκαλώντας του ένα μεγάλο σκίσιμο στο δεξί του φρύδι. Με τη «βοήθεια» του νερού το αίμα απλώθηκε σε όλο το πρόσωπο του Ζάντορ και μετέτρεψε σε κόκκινο το νερό σ’ εκείνο το σημείο της πισίνας.

Η εικόνα αυτή εξαγρίωσε τους οπαδούς που εγκατέλειψαν τις κερκίδες έφτασαν περιμετρικά της πισίνας, έβριζαν, έφτυναν και πετούσαν αντικείμενα στους Σοβιετικούς παίκτες και απειλούσαν να τους λιντσάρουν.

Η κατάσταση ξέφυγε από κάθε έλεγχο, οι διαιτητές διέκοψαν το ματς και χρειάστηκε η παρέμβαση ισχυρών αστυνομικών δυνάμεων για να φυγαδευτούν τελικά οι Σοβιετικοί παίκτες.

Το ματς δεν ξεκίνησε ποτέ ξανά. Η Ουγγαρία το κέρδισε με το σκορ που υπήρχε πριν την διακοπή (4-0) και την επόμενη ημέρα κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο νικώντας τη Γιουγκοσλαβία με 2-1 αν και το μεγάλο τους αστέρι, Έρβιν Ζάντορ, δεν είχε καταφέρει να αγωνιστεί.

Η επόμενη ημέρα του «ματωμένου αγώνα»

Όπως είναι απόλυτα φυσιολογικό τα γεγονότα στο κολυμβητήριο έγιναν πρωτοσέλιδο με τη φωτογραφία του Ζάντορ μέσα στα αίματα να κάνει το γύρο του κόσμου. Οι δημοσιογράφοι, ίσως με μια δόση υπερβολής, μετέδιδαν πως από το πολύ ξύλο το νερό της πισίνας έγινε κόκκινο από το αίμα των Ούγγρων. Όλοι απέδιδαν τη «σφαγή» στη «βαρβαρότητα» των Σοβιετικών.

Για κάποιους, ωστόσο, ο συγκεκριμένος αγώνας άλλαξε για πάντα τη ζωή τους. Ένας από αυτούς ήταν και ο πρωταγωνιστής των γεγονότων, Έρβιν Ζάντορ, ο οποίος μετά το τέλος των Ολυμπιακών Αγώνων ζήτησε πολιτικό άσυλο στις ΗΠΑ. Το ίδιο έκαναν και αρκετά ακόμα μέλη εκείνης της ομάδας που αρνήθηκαν να επιστρέψουν στην Ουγγαρία φοβούμενοι αντίποινα.

Ο Ζάντορ εγκαταστάθηκε στην Καλιφόρνια και έγινε προπονητής. Ένας από τους αθλητές του ήταν και το μετέπειτα «ιερό τέρας» της αμερικάνικης κολύμβησης Μαρκ Σπιτς, ο οποίος κατέκτησε επτά χρυσά μετάλλια στους Αγώνες του Μονάχου!

Το 2006, όταν συμπληρώθηκαν 50 χρόνια από τον «αιματηρό αγώνα» αλλά και την επανάσταση στην Ουγγαρία γυρίστηκε το ντοκιμαντέρ «Freedom’s Fury» που είχε σαν κεντρικό του ήρωα τον Ζάντορ. Παραγωγοί του ντοκιμαντέρ ήταν ο διάσημος σκηνοθέτης Κουέντιν Ταραντίνο και η ηθοποιός Λούσι Λιου ενώ ο Σπιτς είχε τον ρόλο του αφηγητή.