Για τις δυνατότητες που παρέχουν οι νέες τεχνολογίες στην χειρουργική αντιμετώπιση των παθήσεων του ήπατος, των χοληφόρων και του παγκρέατος, αλλά και για τις νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις μίλησε στο ΑΠΕ – ΜΠΕ, στο περιθώριο του 2ου Πανελλήνιου Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρείας Ήπατος Παγκρέατος Χοληφόρων, ο καθηγητής Χειρουργικής και διευθυντής της Δ’ Χειρουργικής Κλινικής του ΑΠΘ στο νοσοκομείο Παπανικολάου, Κωνσταντίνος Τσαλής.
Οι χειρουργικές παθήσεις του ήπατος των χοληφόρων και του παγκρέατος βαίνουν αυξανόμενες σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τις προβλέψεις των ειδικών στα επόμενα 20 χρόνια ενδεχομένως το ηπακυτταρικό καρκίνωμα να είναι πρώτο σε συχνότητα, ενώ την ίδια αλματώδη αύξηση παρουσιάζει και το καρκίνωμα του παγκρέατος. Ελάχιστοι ασθενείς ζούν περισσότερο από δύο χρόνια, ενώ μόνο το 10%, ή και λιγότερο επιβιώνει μια δεκαετία. Ωστόσο, οι νέες τεχνολογίες έχουν φέρει την επανάσταση στην χειρουργική των αυτών των παθήσεων, καθώς οι χειρουργοί μπορούν πλέον να κάνουν ελάχιστα επεμβατικά χειρουργεία, λαπαραροσκοπικά με τη χρήση βίντεο που αντικαθιστά τον προσοφθάλμιο φακό και τους δίνει τη δυνατότητα να βλέπουν μέσα από μια οθόνη την πορεία της επέμβασης.
Οι χειρουργοί έχουν πλέον τη δυνατότητα να σχεδιάσουν την επέμβαση σε τρισδιάστατη απεικόνιση και κατά τη διάρκεια του χειρουργείου να την χρησιμοποιήσουν σε συνδυασμό με μια χρωστική, ενώ θεραπευτικά μπορούν να «κάψουν» τους όγκους με τη χρήση ραδιοσυχνοτήτων, μικροκυμάτων ή με τη δημιουργία μη αναστρέψιμων πόρων στην κυτταρική μεμβράνη από τους οποίους μπορεί να «μπει» το χημειοθεραπευτικό και να καταστρέψει τους όγκους.
«Δεν είναι γνωστοί όλοι οι παράγοντες που ενοχοποιούνται γι αυτές τις παθήσες. Ωστόσο, έχει παρατηρηθεί ότι κάποιοι σχετίζονται με το περιβάλλον, αλλά κυρίως με τις διατροφικές συνήθειες και το κάπνισμα. Για παράδειγμα, η κατανάλωση κόκκινου κρέτος ευθύνεται για την μεγάλη αύξηση των όγκων στο παχύ έντερο, το 2/3 των οποίων θα δώσουν ηπατικές μεταστάσεις και ο ασθενής δεν θα πεθάνει από τον καρκίνο στο παχύ έντερο (γιατί αυτός μπορεί εύκολα να αφαιρεθεί) αλλά από την μετάσταση στο ήπαρ. Το ίδιο ισχύει και για τις παθήσεις του παγκρέατος όπου ενοχοποιούνται διάφοροι παράγοντες. Δεν είναι τελείως ξεκαθαρισμένα τα πράγματα. Σίγουρα φταίει το κάπνισμα ενοχοποιείται όμως πολύ και το αλκοόλ γιατί αυτό οδηγεί στην ανάπτυξη μιας χρόνιας παγκρεατίτιδας η οποία με τη σειρά της, λόγω χρόνιου ερεθισμού, θα δώσει κάποια στιγμή ένα νεοπλάσματα παγκρέατος» αναφέρει ο κ. Τσαλής.
Οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν φέρει επανάσταση
Όπως επισημαίνει ο κ. Τσαλής, οι τεχνολογικές εξελίξεις και η ανάπτυξη ειδικών εργαλείων έχουν φέρει την επανάσταση στην αντιμετώπιση αυτών των παθήσεων. Ως παράδειγμα αναφέρει τη χρήση βίντεο στη λαπαροσκοπική χειρουργική το οποίο έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο χειρουργούν οι γιατροί. «Με δεδομένο ότι ακόμη και αν θέλαμε να κάνουμε λαπαροσκοπικά χειρουργική αν δεν είχαμε το βιντεοπροβολέα να μας δείχνει στην οθόνη για να μπορούμε να συνεργαστούμε, η δυνατότητα να συμμετέχουν πολλοί συνάδελφοι στο χειρουργείο και να χειρουργήσουν ήταν πολύ περιορισμένη διότι θα έπρεπε να βλέπουν από ένα προσοφθάλμιο φακό, ενώ έτσι βλέπουμε όλη την οθόνη» εξηγεί ο κ. Τσαλής. Παράλληλα, επισημαίνει, ότι επειδή δεν γίνονται μεγάλες τομές η ταλαιπωρία του ασθενή είναι μικρότερη, καθώς κινητοποιείται γρηγορότερα, έχει ελάχιστο πόνο μετεγχειρητικά και λιγότερες επιπλοκές.
«Ενας άλλος τομέας που έχει αναπτυχθεί είναι η καλύτερη απεικόνιση. Έχουμε φτάσει στη τρισδιάστατη απεικόνιση αφού μετά την αξονική τομογραφία και τη μαγνητική τομογραφία γίνεται ανασύνθεση και μπορούμε να δούμε καλύτερα, πχ. ποια είναι τα όρια της εκτομής ενός όγκου στο ήπαρ το οποίο είναι ένα εξαιρετικά μεγάλο και πολύ αγγειοβριθές όργανο (άρα χάνουμε πολύ αίμα). Επομένως με την τρισδιάστατη απεικόνιση προγραμματίζουμε και σχεδιάζουμε την επέμβαση που θα κάνουμε. Ένας άλλος τομέας μετά την τρισδιάστατη απεικόνιση είναι η απεικόνιση με διάφορες ουσίες. Μετά το 2015 άρχισε η χρήση του πράσινου της ινδοκυανίνης για την απεικόνιση των διαφόρων δομών ή και όγκων στο ήπαρ, στο πάγκρεας, στα χοληφόρα, για την απεικόνιση της ανατομίας κυρίως των χολαγγείων και των αιμοφόρων αγγείων, έτσι ώστε να μπορούμε να οδηγηθούμε στο χειρουργείο. Γιατί ναι μεν έχουμε μία 3D απεικόνιση αλλά πρέπει να έχουμε τη δυνατότητα και στο χειρουργείο να βεβαιώσουμε ότι έχουμε πραγματικά, πχ. την πυλαία φλέβα. Δηλαδή γίνεται ένας συνδυασμός της 3D απεικόνισης και της χρήσης του πράσινου της ινδοκυανίνης και σε αυτό στο νοσοκομείο Παπανικολάου είμαστε πρωτοπόροι στην Ελλάδα» προσθέτει ο κ. Τσαλής.
Οι νέες θεραπευτικές τεχνικές
Οι ραδιοσυχνότητες, τα μικροκύματα, οι υψηλής συχνότητας υπέρηχοι και η δημιουργία μη αναστρέψιμων πόρων στην κυτταρική μεμβράνη είναι εξελίξεις στον τομέα της θεραπείας. «Οι ραδιοσυχνότητες είναι απλώς ηλεκτρικό ρεύμα το οποίο έχει υψηλή συχνότητα. Έχουμε μία γεννήτρια την οποία βάζουμε στην πρίζα, παίρνει το ρεύμα της πρίζας που είναι περίπου 45 Hertz και το ανεβάζει στην συχνότητα των ραδιοκυμάτων, δηλαδή στις 500.000 Hertz. Με αυτό τον τρόπο επειδή το ρεύμα που χρησιμοποιούμε είναι εναλλασσόμενο, μπαίνει στον όγκο. Ο όγκος έχει τα κύτταρα και το κάθε κύτταρο έχει μέσα το “νερό” του με τους ηλεκτρολύτες. Οι ηλεκτρολύτες έχουν πολικότητα και όταν αλλάζει η συχνότητα του ρεύματος αναγκάζονται και τα ιόντα που είναι μέσα στα κύτταρα να δονούνται. Επειδή αλλάζει η πολικότητα σε αυτή την περίπτωση αναπτύσσεται υψηλή θερμοκρασία και καταστρέφεται ο όγκος. Τα ίδιο περίπου ισχύει και για τα μικροκύματα. Με τον ίδιο μηχανισμό ακριβώς καταστρέφονται οι όγκοι γιατί αναπτύσσεται υψηλή θερμοκρασία στον όγκο με ορισμένες προϋποθέσεις. Όλες αυτές οι μέθοδοι έχουν και κάποιες προϋποθέσεις που πρέπει να εφαρμόζονται για να μην κάνουμε κακό. Γιατί στο τέλος αν δεν ξέρουμε πώς να τα χρησιμοποιήσουμε μπορούμε να κάνουμε κακό» εξηγεί ο κ. Τσαλής.
Μία τελευταία εξέλιξη, όπως αναφέρει ο κ. Τσαλής, είναι η δημιουργία μη αναστρέψιμων πόρων στην κυτταρική μεμβράνη. Το χημειοθεραπευτικό που θα χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια θα βρει ανοιχτούς τους πόρους και θα πάει μέσα στο κύτταρο και θα καταστρέψει τον όγκο.
