Ο Νικολό Αμάτι κληρονόμησε από την οικογένειά του το βαρύ όνομα στην κατασκευή βιολιών, το οποίο ωστόσο αποθέωσε και το έφτασε σε νέα ιστορικά επίπεδα.
Γόνος της φαμίλιας των Αμάτι, που έκαναν την ιταλική Κρεμόνα κέντρο του ευρωπαϊκού βιολιού τον 16ο και 17ο αιώνα, φιλοτέχνησε μοναδικά στο είδος τους βιολιά, τσέλο και βιόλες, αποκρυσταλλώνοντας νέα στάνταρ για τα μουσικά όργανα, τα οποία θα παρέμεναν εν πολλοίς άφταστα!
Εγγονός του Αντρέα Αμάτι (1511-1580) της Κρεμόνα, πατριάρχη της οικογένειας των Αμάτι και ο οργανοποιός που πρόσθεσε την τέταρτη χορδή στα βιολιά και καθόρισε τις βέλτιστες διαστάσεις του τσέλο, της βιόλας και του βιολιού, δίνοντάς τους το σύγχρονο μέγεθός τους, και γιος του Τζιρόλαμο Αμάτι, που συνέχισε την κατασκευαστική δυναστεία με τον αδερφό του Αντόνιο, ο Νικολό έμελλε να γίνει ο κορυφαίος των Αμάτι, με τις δημιουργίες του να μένουν λαμπρά δείγματα της κατασκευαστικής τελειότητας.
Ο μεγάλος δάσκαλος της οργανοποιίας, πέρα από το γεγονός ότι απογείωσε τη φήμη των Αμάτι στα πέρατα της Ευρώπης και έκανε την Κρεμόνα το αδιαφιλονίκητο κέντρο του βιολιού, λειτούργησε ως δάσκαλος για τις κατοπινές γενιές των κρεμονέζων οργανοποιών, αφήνοντας γερή παρακαταθήκη αλλά και σχολή φυσικά: κοντά του μαθήτευσαν οι λαμπροί Andrea Guarneri και Antonio Stradivari, που θα άφηναν τη δική τους σφραγίδα στο βιολί!
Οι δημιουργίες του Αμάτι όμως, με την απαράμιλλη κομψότητά τους και τον κρυστάλλινο ήχο τους, παραμένουν αξεπέραστες, με τα εξαιρετικά σπάνια δείγματα της δουλειάς του που επιβίωσαν ως τις μέρες μας να αξίζουν πια εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ…
Πρώτα χρόνια
Μέχρι το 1600, ο παππούς Αμάτι και οι δύο του γιοι είχαν μετατρέψει την Κρεμόνα στο αδιαμφισβήτητο ευρωπαϊκό κέντρο βιολιού, συντελώντας καθοριστικά στα νέα μουσικά ήθη που αναδύονταν δειλά-δειλά στη Δυτική Ευρώπη: η έμφαση δινόταν πλέον στην ικανότητα του σολίστα να εκφράζει συναίσθημα με τη μουσική του και να περιβάλει με δεξιοτεχνία το όργανο που υπηρετούσε. Η ολοένα και αυξανόμενη χρήση και επίδραση του βιολιού διαδραμάτισε κεφαλαιώδη ρόλο στη στροφή αυτή της μουσικής, τόσο ως σόλο όργανο όσο και ως αναπόσπαστο μέλος της εκκολαπτόμενης ορχήστρας εγχόρδων.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν γεννιέται ο Νικολό (ή Νικόλα) Αμάτι στις 3 Δεκεμβρίου 1596, το πέμπτο παιδί του Τζιρόλαμο Αμάτι και του άκληρου αδερφού του. Αποφασισμένοι να κρατήσουν την τέχνη της κατασκευής βιολιού που κληρονόμησαν από τον πατέρα τους αποκλειστικά μέσα στην οικογένεια, οι Τζιρόλαμο και Αντόνιο επιλέγουν προσεκτικά τον Νικολό από τα αδέρφια του για να του διδάξουν τα μυστικά της οργανοποιίας.
Ο Νικολό εκπαιδεύεται λοιπόν από νωρίς στην οικογενειακή υπόθεση και περνά την παιδική του ηλικία μέσα στο εργαστήριο των Αμάτι. Σύντομα βέβαια άρχισε να επιδεικνύει πρωτοφανείς ικανότητες στην κατασκευή βιολιών, αφήνοντας πατέρα και θείο με το στόμα ανοιχτό! Ήταν σαφές ότι ο μικρός είχε βαλθεί να τους ξεπεράσει…
Ο Νικολό ξεπερνά τους προγόνους του
Στην πανούκλα που ξέσπασε στην Κρεμόνα περί το 1630, ο Νικολό θα χάσει τον πατέρα του, τη μητέρα του και δύο από τις αδερφές του, σε μια επιδημία που λίγο έλειψε να ξεκληρίσει τους Αμάτι και να αφανίσει την κληρονομιά τους. Κατόπιν ακολούθησε λιμός στην Κρεμόνα, που άφησε την πόλη βουτηγμένη στον όλεθρο και την καταστροφή: ο Νικολό ήταν πια ο μόνος διάδοχος της βαριάς κρεμονέζικης παράδοσης των Αμάτι και ευτυχώς που είχε προλάβει να διδαχθεί τα μυστικά της από πρώτο χέρι.
Μόνος λοιπόν στο φημισμένο εργαστήριο των Αμάτι, έπρεπε πια αυτός να διαχειριστεί τον καταιγισμό των παραγγελιών για βιολιά που έφταναν από τις τέσσερις γωνιές της Ευρώπης, απότοκο της φήμης που είχαν αποκτήσει οι Αμάτι. Δεν είχε όμως χέρια να τον βοηθήσουν, καθώς η οικογένεια ξεκληρίστηκε στην επιδημία, έπρεπε λοιπόν να προσλάβει μαθητευόμενους οργανοποιούς για πρώτη φορά στα χρονικά της κλειστής οικογένειας, σε μια απόφαση που έμελλε να μεταδώσει την απαράμιλλη τέχνη των Αμάτι σε όλη την Κρεμόνα!
Κι έτσι οι παραγγελίες που κατέφταναν από τις βασιλικές αυλές τόσο της Ιταλίας όσο και της υπόλοιπης Ευρώπης εκτελούνταν πια από τους μαθητές του Αμάτι, κάτω από την υψηλή επίβλεψη του ίδιου του Νικολό. Αυτό εξάπλωσε την κατασκευαστική βιολιών στα πέρατα της Κρεμόνα, με τους «πατριάρχες» των κατοπινών δυναστειών των Rugeri, Guarneri και Stradivari να έχουν πράγματι περάσει από το εργαστήριο του Αμάτι! Η διάδοση της τέχνης του Αμάτι στην Κρεμόνα θα την έκανε πια το λαμπρότερο κέντρο κατασκευής εγχόρδων της Ευρώπης στους αιώνες που θα έρχονταν…
Ο πρώτος μαθητής, για παράδειγμα, που δέχτηκε ποτέ ο Νικολό ήταν ο Francesco Ruggieri (γεννημένος το 1620), ηγήτορας της επίσης περίφημης οικογένειας των οργανοποιών Ruggieri, που παραμένουν από τους πιο αξιοσέβαστους κατασκευαστές βιολιών του κόσμου. Μετά τον Francesco, ο Νικολό εκπαίδευσε τον Andrea Guarneri, το πρώτο βιολί του οποίου εμφανίστηκε το 1638, όταν το παιδί-θαύμα ήταν μόλις 12 ετών, στέλνοντάς τον έτσι σε παγκόσμια φήμη στα χρόνια που θα ακολουθούσαν. Ο Guarneri παρέμεινε στο πλευρό του δασκάλου του μέχρι το 1654, όταν τον εγκατέλειψε για να ιδρύσει τη δική του ανάρπαστη φίρμα.
Αν και ο γνωστότερος και πλέον χιλιοτραγουδισμένος μαθητής του Νικολό έμελλε να είναι άλλος ένας Κρεμονέζος πιτσιρικάς, κάποιος Antoni Stradivari! Το πρώτο βιολί που κατασκεύασε ο κατοπινός μετρ της κατασκευαστικής μουσικών οργάνων στο εργαστήριο του Αμάτι γράφει επάνω του: «Antonius Stradivarius Cremonensis Alumnus Nicolaij Amati, Faciebat Anno 1666».
Κι έτσι ο Αμάτι, πέρα από τρομερός κατασκευαστής βιολιών, ήταν και αποκλειστικά υπεύθυνος για την εκπαίδευση όλων των κατοπινών κορυφαίων οργανοκατασκευαστών της Ιστορίας, περνώντας την τέχνη του σε άλλες κρεμονέζικες οικογένειες και αλλάζοντας το πρόσωπο της ευρωπαϊκής μουσικής…
Τελευταία χρόνια
Οι καινοτομίες που εισήγαγε η οικογένεια των Αμάτι στα έγχορδα και αποθέωσε ο Νικολό επηρέασαν βαθιά τόσο την εκκλησιαστική όσο και την κοσμική μουσική, χαρίζοντάς μας ταυτοχρόνως μια σειρά από τα πλέον τιμημένα και σπάνια μουσικά όργανα όλων των εποχών…
Τα βιολιά, οι βιόλες και τα τσέλο του Αμάτι (Amatus στα λατινικά, κατά την προσφιλή συνήθεια της εποχής να χαράζουν οι ιταλοί κατασκευαστές τα ονόματά τους στα λατινικά πάνω στα μουσικά όργανα) έλυσαν δύσκολα προβλήματα της κατασκευαστικής και έβγαζαν απαράμιλλο ήχο, μένοντας μάλιστα θρυλικά ήδη από την εποχή τους (αλλά και μέχρι σήμερα φυσικά). Στην Ιταλία συνήθιζαν να λένε: «Ποιος είναι τόσο παγερός και αναίσθητος στις χάρες της ομορφιάς και της κομψότητας που να μη συγκινείται από τα πολυποίκιλα θέλγητρα ενός Αμάτι»;
Πέρα από τους πολλούς μαθητές που συνέχισαν και απογείωσαν την τέχνη του, ο γιος του Νικολό, Τζιρόλαμο Β’ (1649-1740), συνέχισε την κληρονομιά του ονόματός του ως ο τελευταίος οργανοποιός των Αμάτι. Τα βιολιά του πάντως δεν είχαν τίποτα το κοινό με τα κομψοτεχνήματα του πατέρα του, εκτός από το λογότυπο με τη φίρμα τους…
Ο Νικολό Αμάτι έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών στις 12 Απριλίου 1684. Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς ότι καθώς κάθε κρεμονέζος κατασκευαστής βιολιών της εποχής είχε περάσει από το εργαστήριο και μαθητεύσει δίπλα του, ο Αμάτι γέννησε από μόνος του την κατασκευαστική σχολή μιας ολόκληρης πόλης…
Το Πανεπιστήμιο του Saskatchewan φιλοξενεί το Κουαρτέτο Αμάτι, ένα κουαρτέτο εγχόρδων αποκλειστικά με όργανα του κορυφαίου οργανοποιού…
Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr
