Αντίγραφο του «Μηχανισμού των Αντικυθήρων» στο πανεπιστήμιο της Σονόρα στο Μεξικό

Ένα αντίγραφο του περίφημου Μηχανισμού των Αντικυθήρων κοσμεί, εδώ και λίγο καιρό μια πλατεία του πανεπιστημίου της Σονόρα, στο Μεξικό. Ένα μοναδικό αντίγραφο που ζυγίζει περί τους τρεις τόνους και στο οποίο για πρώτη φορά συμπεριλήφθηκε και η λειτουργία των πλανητών! Ένα αντίγραφο που προβάλλει τον ελληνικό πολιτισμό αλλά και ευρύτερα τον πολιτισμό των ανθρώπων.

Εμπνευστής της όλης ιδέας, ο «φύλακας» θα έλεγα εγώ, αλλά και ο μελετητής του Μηχανισμού, κατά τα νεότερα χρόνια, συνταξιούχος πλέον Καθηγητής της Φυσικής του Διαστήματος, του τομέα Αστροφυσικής, Αστρονομίας και Μηχανικής του τμήματος Φυσικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Ξενοφών Μουσάς. Ο διαπρεπής Έλληνας μιλά στο Newsbeast για την όλη προσπάθεια που στέφθηκε με επιτυχία, χάριν στα βαθιά φιλελληνικά αισθήματα που τρέφει ο λαός του Μεξικού τόσο για τον ελληνικό πολιτισμό αλλά και για τους ίδιους τους Έλληνες. 

Κύριε Καθηγητά θα θέλαμε να μας πείτε πως ξεκίνησε η πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός αντιγράφου του Μηχανισμού των Αντικυθήρων στο πανεπιστήμιο της Σονόρας στο Μεξικό.

Θα ξεκινήσω λέγοντας σας πως πολλά  χρόνια πιο πριν, τότε που ήμουν μαθητής, και πάντα ήθελα να μελετήσω τον μηχανισμό των Αντικυθήρων και όταν ήρθε η κατάλληλη στιγμή στο 2003 κάναμε μια ομάδα (ΕΚΠΑ, ΑΠΘ και πανεπιστήμιο Κάρντιφ Ουαλίας) και το 2005 πήραμε τις μετρήσεις. Απο τότε που δημοσιεύσαμε τα πρώτα αποτελέσματα, ήταν 30 Νοεμβρίου του 2006, άρχισα προσπαθώντας να φτιάξω μαζί με την ομάδα μου διαφορά μοντέλα του μηχανισμού, κάτι που ήθελα από παιδί.

Και είχαν γίνει πολλά  μοντέλα και πιο πριν, όπως του Διονυσίου Κριάρη, που ήταν ένας απο τους ανθρώπους που κράτησε, ας μου επιτρέπει ο όρος, τη «σημαία» του μηχανισμού των Αντικυθήρων ψηλά για χρόνια. Έχω κάνει παρά πολλές εκθέσεις του μηχανισμού των Αντικυθήρων σε όλο τον κόσμο, χρησιμοποιώντας μοντέλα του κ. Κριάρη. Προβάλλοντας τον Μηχανισμό! Προβάλλοντας δηλαδή διάφορες όψεις του. Η μια είναι ο ελληνικός πολιτισμός, που είναι η σημαντικότερη συνιστώσα του παγκόσμιου πολιτισμού. Δεύτερη όψη είναι αυτή των επιστημών. Για πρώτη φορά στον Μηχανισμό χρησιμοποιούνται οι επιστήμες στην τεχνολογία για να κάνουν καλύτερη τεχνολογία. Δηλαδή, ο μηχανισμός είναι βασισμένος στους νόμους της φυσικής, όπως αυτή του Αρχιμήδη, φερ ειπείν. Κατά κύριο λόγο θα έλεγα. Και διδάσκει τα παιδιά, αλλά και όλους μας διαφορά πράγματα, μεταξύ αυτών την αξία των επιστημών, την αξία της έρευνας. Και το σημαντικότερο αποδεικνύει, σε αντίθεση με ό,τι πιστευόταν, ότι  οι ύλες δεν είχαν τεχνολογία. Ήταν τελείως λανθασμένο και ευτυχώς και κυρίως με αυτό τον τρόπο διαγράφεται αυτή η λανθασμένη αντίληψη από τα βιβλία παγκοσμίως. Την έκθεση  αυτή την έχω κάνει σε δεκαπέντε γλώσσες και στην Ελλάδα σε εκατό μεριές και άλλες τόσες στο εξωτερικό. Το 2018 επιχείρησα να κάνω δυο εκθέσεις του μηχανισμού στο Μεξικό. Το Μεξικό, όπως όλες οι λατινοαμερικανικές χώρες, και στη Βόρεια Αμερική που είναι  το Μεξικό, και στη νότια που είναι  όλες οι υπόλοιπες μαθαίνουν στο σχολείο τους ότι ο πολιτισμός τους είναι ελληνικός. Με αποτέλεσμα η διείσδυση εκεί να είναι εύκολη. Το 2018 λοιπόν έκανα δυο εκθέσεις στο Μεξικό. Η μια ήταν στο Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού και η άλλη ήταν στο Πανεπιστήμιο της Σονόρας. Και ήδη τότε στο Πανεπιστήμιο της Σονόρας, όπως είχα ήδη προτείνει σε πολλά άλλα μέρη, οφείλω να πω, κατορθώσαμε ναι φτιάξουμε μια σωστή ομάδα, κατάλληλα φτιαγμένη, που είναι πολύ σημαντικό.

Δεύτερον καταφέραμε να βρούμε μια βιομηχανία που κατασκευάζει ρολόγια, να χρηματοδοτήσει και να κατασκευάσει τον Μηχανισμό, που δεν προβάλει μόνο τον ελληνικό πολιτισμό, αλλά,  εν γενεί τον πολιτισμό. Έτσι ξεκινήσαμε το 2018, αλλά από το 2000 και μετά δουλέψαμε για τέσσερα χρόνια πολύ εντατικά πάνω σε αυτό. Οι άνθρωποι αυτοί εκεί είναι ενθουσιασμένοι, γιατί όπως και προείπα υπάρχει ένας εμποτισμένος φιλελληνισμός. Θα πρέπει να σας πω εδώ πως οι περισσότεροι Λατινοαμερικάνοι είναι Ινδιάνοι. Επειδή διδάχτηκαν τον ελληνικό πολιτισμό, τον δέχτηκαν. Και οι επαναστάσεις τους εναντίον των Ισπανών, οι οποίες ξεκίνησαν το 1810, έχουν στηριχτεί στα ελληνικά ιδεώδη και ειδικά στα ιδεώδη της Δημοκρατίας.

Θα σας αναφέρω ένα  παράδειγμα ώστε να καταλάβετε αυτό που προείπα. Εγώ έτυχα να έχω τον πρώτο μου συνεργάτη και φοιτητή στο Imperial Gollege που ήταν Μεξικανός. Αυτός σήμερα είναι καθηγητής στο Εθνικό Πανεπιστήμιο που σας ανέφερα πιο πριν, στη πόλη του Μεξικού. Έτσι λοιπόν είχα την ευκαιρία, να με καλέσει το 1980, και μετά άλλες δυο φορές, να επισκεφτώ για επιστημονικές μελέτες  το Εθνικό Αυτόνομο πανεπιστήμιο του Μεξικού και να γνωρίσω καλύτερα τον πολιτισμό τους. Πρέπει δε να υπογραμμίσω εδώ πως η συμπεριφορά τους, η ψυχολογία τους, η φιλοσοφία τους η καθημερινή είναι παρά πολύ κοντά στην ελληνική. Μάλιστα ο πρώτος που γνώρισα μετά τον φοιτητή μου, ήταν ένας Ινδιάνος φίλος ο οποίος με κάλεσε σπίτι του, την πρώτη Κυριακή που ήμουν στο Μεξικό. Μου γνωρίζει λοιπόν  την οικογένεια του, μου κάνει το τραπέζι, και εκεί μου συστήνει τον γιο του, που του είχε δώσει το όνομα Άρης. Ο οποίος  μου απαντά όταν τον ρώτησα «μα από που και ως που έδωσες ελληνικό όνομα στο παιδί σου;!» πως «εμείς είμαστε Έλληνες!». Και συνέχισε λέγοντας μου «πήραμε τον ελληνικό πολιτισμό από τους Ισπανούς”. Η φράση του ήταν ακριβώς έτσι!»

Έτσι λοιπόν φτιάξαμε και εγκαινιάσαμε πέρυσι τον Φεβρουάριο, στις 9 του μήνα, που είναι  η ημέρα της ελληνικής γλώσσας, τον μηχανισμό των Αντικυθήρων στο Μεξικό. Σε μια πλατεία η οποία είναι μια από τις πλατείες του Πανεπιστημίου της Σονόρας. Και εκεί καθημερινά έχουν πλέον μια σειρά διαλέξεων που οργάνωσε ο καθηγητής κύριος Σαουσέδο με τους συνεργάτες του. Είτε οργανωμένα, είτε τυχαία όταν συγκεντρώνονται τουρίστες. Μάλιστα το τουριστικό λεωφορείο έχει εντάξει στην διαδρομή του πλέον την πλατεία με τον μηχανισμό των Ακτικυθήρων.

Θα ήθελα κύριε Καθηγητά  να μας αναφέρετε τις διαστάσεις του αντιγράφου του μηχανισμού στην πλατεία του πανεπιστημίου της Σοννόρας και να μας πείτε  πως προέκυψε η συνεργασία με την εταιρεία ρολογιών αλλά και τους χρηματοδότες του έργου.

Η κατασκευή βασίστηκε στα όσα βγάλαμε στη διάρκεια της μελέτης του μηχανισμού των Αντικυθήρων η οποία να σημειωθεί εδώ πως συνεχίζετε. Και το φτιάξαμε δέκα φορές μεγαλύτερο από το αρχικό. Είναι ένα «ελληνικό πόδι», δηλαδή όπως λέμε το «αγγλικό πόδι» ή το «αυτοκρατορικό». Υπήρχαν στην Ελλάδα δύο «πόδια». Αν πάτε στο εξαιρετικό μουσείο του Πειραιά θα δείτε αυτά τα δυο «πόδια». Το ένα είναι το «βασιλικό» όπως το ονόμαζαν από την εποχή του Αλεξάνδρου υποθέτω που είναι 31 και μισό εκατοστά και το άλλο είναι 29 και μισό, εκατοστά. Το τελευταίο μάλιστα βρέθηκε στο λιμάνι της Σαλαμίνας. Εκεί πιθανότατα το χρησιμοποιούσαν για να μετρούν τα προϊόντα που έρχονταν με τα πλοία. Το ύψος λοιπόν είναι 31 εκατοστά και κάτι, ένα «ελληνικό πόδι». Το πλάτος του περίπου το μισό. Και η τρίτη διάσταση, δηλαδή το βάθος του που μέσα  είναι τα γρανάζια ήταν περίπου πέντε εκατοστά. Σήμερα το κάνουμε πιο πολύ, για να μπορούμε να το δείχνουμε στους μαθητές και σε όλους όσους ενδιαφέρονται, πιο ευκρινέστατα.

Ειδικά στο Μεξικό φτιάξαμε για πρώτη φορά και τη λειτουργία των πλανητών και μάλιστα με συνεχή κίνηση, δηλαδή ο Μηχανισμός ήταν και ρολόι όπως μας λέει ο Πρόκλος. Πρώτα φτιάξαμε με την εταιρεία ρολογιών Relojes Olvera III Generacion, ένα, σε μέγεθος ένα προς ένα, δηλαδή 31 εκατοστά και μισό, και στη συνέχεια κάναμε το δεκαπλάσιο. Δηλαδή δέκα προς ένα. Ο Μηχανισμός είναι τοποθετημένος σε μια βάση που αντέχει τους τρεις τόνους που ζυγίζει. Το υλικό κατασκευής για τα γρανάζια είναι μπρούτζος, ένα υλικό που χρησιμοποιήθηκε και για την δημιουργία του αυθεντικού μηχανισμού. Χρησιμοποιήσαμε όμως άξονες από χάλυβα ανοξείδωτο που εξασφαλίζουν την ακριβή λειτουργία του μηχανισμού. Η κατασκευή του μηχανισμού έγινε από την εταιρεία «Relojes Olvera III Generacion» του Sr. Jesus Clemente Olvera Trejo με τον αρχιμηχανικό Ing. Sr. Alfredo Carmona Martinez. Επίσης η καθηγήτρια Maria Rita Plancarte Martinez, Πρύτανις του πανεπιστημίου της Σονόρας, συνέβαλε και συμβάλλει επίσης τα μέγιστα.

Ο Κυβερνήτης της πολιτείας Dr. Francisco Alfonso Durazo Montano Gobernador del Estado de Sonora, χρηματοδότησε το προγράμμα και οι Ld. Sr. Carlos Ernesto Zatarain González και Adolfo Cabral Porchas του προγράμματος περιβαλλοντικής προστασίας.

Πάνω από όλους  οι καθηγητές Julio Cesar Saucedo Morales, Dr Raul Ruben Perez Enriquez που απεβίωσε το 2024.  Εργαστήκαμε σκληρά τέσσερα χρόνια για τη δημιουργία του Μηχανισμού Αστρονομικού ρολογιού- πλανητάριου βασισμένοι στις μελέτες μας για τον μηχανισμό των Αντικυθήρων, όπως και οι καθηγητές Ezequiel Rodriguez Jauregui, και η αρχιτέκτων Dr. Armando Ayala Corona.

Ο Μηχανισμός έχει γίνει πλέον τουριστικό σημείο της πόλης του Ερμοσίγιο και όλου του Μεξικού.

Πραγματοποιήθηκε  κύριε Καθηγητά και κάποιος κύκλος εκδηλώσεων με την παρουσίαση του μηχανισμού;

Έγιναν σε δυο ημέρες δυο σειρές από ομιλίες, γιατί το οργάνωσαν έτσι ώστε να συμπίπτει και με τα σαράντα πέντε χρόνια ίδρυσης του τμήματος Φυσικής και τρεις παρατηρήσεις με τηλεσκόπια γύρω από τον Μηχανισμό. Και πιο συγκεκριμένα του ερευνητικού τμήματος Φυσικής που δεν ασχολείται μόνο με τη διδασκαλία. Είχαμε μια μεγάλη γιορτή! Στην οποία συμμετείχαν όχι μόνο  οι Αρχές του Πανεπιστημίου , οι πρυτάνεις, αλλά και η Κυβέρνηση με τον Κυβερνήτη, της Σοννόρας που πραγματοποίησε ιδιαίτερη εκδήλωση για να μας τιμήσει.