Ένας από τους καταλύτες στην εξέλιξη της σύγχρονης αρχιτεκτονικής, αλλά και του βιομηχανικού σχεδιασμού, ο σπουδαίος εισηγητής της σχεδιαστικής σχολής του Μπαουχάους άφησε βαριά κληρονομιά στη σύγχρονη τέχνη.

Αναμφίβολα ένας από τους κορυφαίους αρχιτέκτονες του 20ού αιώνα, ο χαρισματικός θεωρητικός Γκρόπιους γέννησε τη σχολή σκέψης και τέχνης «Bauhaus» με μια διακήρυξη του 1919, όταν ο 35χρονος αρχιτέκτονας προανήγγειλε στη Βαϊμάρη την ίδρυση ενός νέου κινήματος, σκοπός του οποίου ήταν «να καταρρίψει το αλαζονικό όριο που χωρίζει τον χειροτέχνη από τον καλλιτέχνη, να επιτύχει μια νέα ενότητα μεταξύ τέχνης και τεχνολογίας και να συλλάβει και να δημιουργήσει το νέο κτίριο του μέλλοντος».

Ο Γκρόπιους επιχείρησε να καταρρίψει το όριο μεταξύ καλλιτεχνών και βιομηχανικών σχεδιαστών, συγκεράζοντας καλές και εφαρμοσμένες τέχνες σε ένα ενιαίο στιλ, το οποίο αποτέλεσε φυσικά την επιτομή της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας της εποχής του!

Στο μανιφέστο του 1919, ο Γκρόπιους ξεκινά με τη φράση «Απώτατος στόχος κάθε δημιουργικής δραστηριότητας είναι το κτίριο», βάζοντας σκοπό να αλλάξει όχι μόνο την αρχιτεκτονική δόμηση, αλλά και την κοινωνία που την υποβαστάζει, στα ταραγμένα χρόνια μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αναζητώντας ταυτοχρόνως έναν νέο τρόπο ζωής.

Με πρόταγμα την απλότητα, τη λειτουργικότητα και τη χρηστικότητα και δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις γεωμετρικές φόρμες και το χρώμα, το Μπαουχάους απέρριπτε κάθε περιττό και διακοσμητικό στοιχείο, τόσο στην αρχιτεκτονική εξωτερικού όσο και εσωτερικού χώρου, θεωρώντας πως τα ίδια τα υλικά εμπεριέχουν ένα είδος φυσικής και εγγενούς διακοσμητικής αξίας και ικανότητας: «Δεν υπάρχει διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στις εφαρμοσμένες τέχνες, τη γλυπτική και τη ζωγραφική, είναι όλα τμήματα του οικοδομείν»…

Όταν η τέχνη συνάντησε λοιπόν την πρακτικότητα, εκεί μπορεί να αναζητηθεί με ασφάλεια η συνεισφορά του κορυφαίου γερμανού αρχιτέκτονα, δείγμα δουλειάς των «κουτιών» του οποίου έχουμε την ευκαιρία να απολαμβάνουμε στην Αθήνα, καθώς η Αμερικανική Πρεσβεία αποτελεί ιδανική ενσάρκωση των κελευσμάτων του κινήματός του…

Πρώτα χρόνια

Ο Βάλτερ Άντολφ Γκέοργκ Γκρόπιους γεννιέται στις 18 Μαΐου 1883 στο Βερολίνο ως ο τρίτος γιος του επίσης γνωστού και πετυχημένου εμπορικά αρχιτέκτονα πατέρα του. Αφού πάρει το πτυχίο του στην αρχιτεκτονική από το Πανεπιστήμιο του Μονάχου και περάσει από τα έδρανα του Βερολίνου, ο Γκρόπιους θα περάσει έναν χρόνο ταξιδεύοντας στο εξωτερικό, κυρίως στην Ισπανία και την Ιταλία, πριν πιάσει δουλειά ως μαθητευόμενος στο αρχιτεκτονικό γραφείο του Πέτερ Μπέρενς στο Βερολίνο, περίφημου επίσης αρχιτέκτονα και καθηγητή αρχιτεκτονικής.

Το 1910, ο Γκρόπιους εγκατέλειψε το γραφείο του δασκάλου και μέντορά του για να συνεργαστεί με τον Άντολφ Μέγιερ, ιδρύοντας το δικό τους γραφείο και παραμένοντας μαζί μέχρι το 1924-25. Η περίοδος αυτή ήταν η πιο παραγωγική στην καριέρα του σπουδαίου αρχιτέκτονα, ο οποίος είχε ήδη συλλάβει τις βασικές αρχές του Μπαουχάους και βάλθηκε να τις κάνει πράξη σε αναρίθμητες -και μνημειώδεις σήμερα- δουλειές ανά τον κόσμο…

Καινοτομία και προσωπική ζωή

Το εργοστάσιο Fagus που σήκωσε το 1911 συνόψιζε τις αρχιτεκτονικές ιδέες του Μπαουχάους του και τον εγκαθίδρυσε μονομιάς στην πρωτοπορία της εποχής, εξασφαλίζοντάς του φήμη ζηλευτή.

Ταυτοχρόνως, ο Γκρόπιους θα παντρευτεί το 1915 τη χήρα του συνθέτη Γκούσταφ Μάλερ, Άλμα, και την επόμενη χρονιά το ζευγάρι θα υποδεχτεί την κόρη τους. Όταν ωστόσο η 18χρονη κόρη πέθανε το 1935, οι σχέσεις των δυο τους άλλαξαν ριζικά και το διαζύγιο ήρθε 2 χρόνια αργότερα (1920). Ο Γκρόπιους θα παντρευτεί τη δεύτερα γυναίκα του, Ιlse Frank, το 1923, με την οποία θα παραμείνει μέχρι τον θάνατό του, υιοθετώντας κάποια στιγμή μια κόρη…

Η επόμενη μεγάλη δουλειά του ήταν το Κτίριο Διοίκησης της Έκθεσης της Κολονίας (1914), με τα μεγάλα γυάλινα ανοίγματα να γίνονται έτσι το σήμα κατατεθέν της τεχνικής του.

Επόμενος σταθμός η συμμετοχή του στον διαγωνισμό για τη Chicago Tribune το 1922, όταν εφάρμοσε τις βασικές αρχές του Μπαουχάους σε ουρανοξύστη, γεγονός που του εξασφάλισε φυσικά το πρώτο βραβείο!

Η έμφαση στη λειτουργικότητα και η απαλλαγή από τις περιττές διακοσμητικές φιοριτούρες, φέρνοντας πια κοντά τέχνη και βιομηχανία, έγινε ο μοχλός της εκπαιδευτικής του δραστηριότητας, όταν ίδρυσε την Ακαδημία του Μπαουχάους στη Βαϊμάρη.

Η ιδιαίτερη εκπαιδευτική και φιλοσοφική προσέγγιση της σχολής του Γκρόπιους μεγάλωσε γενιές και γενιές πρωτοπόρων αρχιτεκτόνων και ζωγράφων, διαμορφώνοντας παράλληλα τον σχεδιασμό του 20ού αιώνα: η παρουσία του κινήματος στα καθημερινά χρηστικά αντικείμενα είναι καθοριστική και εντυπωσιακή.

Πολλά πράγματα γύρω μας, από τον σχεδιασμό των διαμερισμάτων μέχρι τα έπιπλα και τα αξεσουάρ σπιτιού, φέρουν την υπογραφή του, καθώς τόσο ο ίδιος ο Γκρόπιους όσο και οι επίγονοί του άφησαν την ετικέτα τους σε συσκευές Hi-Fi, καφετιέρες, ραδιόφωνα, εντοιχισμένες οικιακές συσκευές, αλλά και στην τυπογραφία και τη φωτογραφία. Ακόμη και σε ταπετσαρίες και υφάσματα βρίσκεις πινελιές Μπαουχάους, όπως βεβαίως και στις διάσημες μεταλλικές πολυθρόνες του κινήματος.

Το 1925, το Μπαουχάους αναγκάστηκε να μετακομίσει στο Ντεσάου, όπου κατασκευάστηκε το κτίριο-σύμβολο του κινήματος! Επί 14 συναπτά έτη, η Βαϊμάρη, το Ντεσάου και το Βερολίνο φιλοξένησαν διαδοχικά τη σχολή του Γκρόπιους, αλλάζοντας άρδην τον χάρτη της αρχιτεκτονικής εκπαίδευσης στην Ευρώπη.

Όταν ο Χίτλερ ανήλθε στην εξουσία το 1933, ο ανατρεπτικός καλλιτέχνης κατέφυγε αυτομάτως στη Βρετανία, πριν μετακομίσει την επόμενη χρονιά στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, εξασφαλίζοντας θέση καθηγητή στο Χάρβαρντ.

Στις ΗΠΑ θα σχηματίσει το 1946 την κολεκτίβα «Architects Collaborative», η οποία ανέλαβε πολλά σημαντικά έργα μεταμορφώνοντας το σχεδιαστικό τοπίο και της Αμερικής.

Ιδιαίτερη στιγμή για το έργο και την καριέρα του Γκρόπιους ήταν το 1960, όταν του ανατέθηκε η ανέγερση της Αμερικανικής Πρεσβείας στην Αθήνα, αφήνοντας το στίγμα του και στην πρωτεύουσα της Ελλάδας με ένα έργο αντιπροσωπευτικό της σχεδιαστικής του φιλοσοφίας.

Ο κορυφαίος αρχιτέκτονας και δάσκαλος συνέχισε να δουλεύει πυρετωδώς μέχρι το τέλος, σχεδιάζοντας σπίτια προϊόντα, σπίτια, εργοστάσια, νοσοκομεία, παιδικούς σταθμούς, πανεπιστήμια, ουρανοξύστες, αλλά και μια ολόκληρη πόλη στη Γερμανία! Όλα στη σχεδιαστική φιλοσοφία που ο ίδιος οραματίστηκε, το Μπαουχάους.

Ο Βάλτερ Γκρόπιους έφυγε από τη ζωή στις 5 Ιουλίου 1969 στη Βοστόνη, σε ηλικία 86 ετών, γνωρίζοντας δόξα και τιμή που σπάνια είχε λάβει ποτέ αρχιτέκτονας της εποχής του. Ήταν ένας από τους πρώτους σουπερστάρ της αρχιτεκτονικής…

Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr