Ο βρετανός θριαμβευτής του Β’ Παγκοσμίου, Μπέρναρντ Μοντγκόμερι

Όταν έληξε η διαβόητη μάχη του Ελ Αλαμέιν, έμελλε να είναι η πρώτη αποφασιστική νίκη των Βρετανών στον πόλεμο και μια προσωπική επιτυχία του Μοντγκόμερι, ο οποίος κατατρόπωσε επιτέλους την «Αλεπού της Ερήμου» Έρβιν Ρόμελ. Ο βρετανός αρχιστράτηγος οδήγησε τη βρετανική επιχείρηση στη Βόρεια Αφρική και επέβλεψε τη συμμετοχή των δυνάμεών του στην ιταλική εισβολή αλλά και κατά την Απόβαση στη Νορμανδία, αναλαμβάνοντας τελικά τη διοίκηση των επίγειων συμμαχικών στρατευμάτων κατά τις πρώτες στιγμές της εισβολής που θα έγερνε την πλάστιγγα του πολέμου. Βετεράνος του Α’ Παγκοσμίου και παρασημοφορημένος για την ανδρεία του, ο «Μόντι», όπως τον έλεγαν χαϊδευτικά, ήταν ένας άνθρωπος με όραμα αλλά και πάθη. Αλαζόνας και διψασμένος για τιμές από τη μία, εγκρατής και «ανθρώπινος» από την άλλη, ακόμα και στις λυσσαλέες συνθήκες του πολέμου. Ο απόλυτος σεβασμός του στην ανθρώπινη ζωή τον έφερε μάλιστα απέναντι στον αμερικανό στρατηγό Τζορτζ Πάτον, που θεωρούσε τους άντρες του αναλώσιμους και δεν λογάριαζε απώλειες. Ο χαρακτήρας του ήταν πάντως περίπλοκος: την ώρα που ήταν αναμφίβολα στρατιωτική διάνοια και μέγας τακτικιστής, το αυταρχικό της προσωπικότητάς του («Σπαρτιάτη Στρατηγό» τον έλεγαν) και η πρόδηλη αλαζονεία του έφεραν συχνά τριβές με τους συναδέλφους του. Αν και για τους άντρες του παρέμενε διαχρονικά ο «Μόντι», ένας ζωντανός θρύλος που ενέπνεε κύρος και σεβασμό, καθώς οι ζωές των στρατιωτών του ήταν πάντα το πρώτο του μέλημα. Δηλωτικό του χαρακτήρα του ήταν η απάντηση που έδωσε στην ερώτηση ποιους τρεις στρατηγούς θεωρούσε τους κορυφαίους που έχουν περάσει ποτέ από την Ιστορία: «Οι άλλοι δύο θα ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος και ο Ναπολέων» απάντησε με στόμφο! Ο Μοντγκόμερι παραμένει ένας από τους κορυφαίους στρατηγούς του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και αυτός που χάρισε στους Συμμάχους μια από τις πρώτες εμφατικές νίκες τους, αποδεικνύοντας ότι η ναζιστική πολεμική μηχανή μπορούσε πράγματι να νικηθεί. Η έκβαση του πολέμου που έκρινε τις τύχες της οικουμένης ενδέχεται να ήταν διαφορετική χωρίς τη συνεισφορά του…

Πρώτα χρόνια

Ο υποκόμης Μπέρναρντ Λο Μοντγκόμερι γεννιέται στις 17 Νοεμβρίου 1887 στο Λονδίνο ως το τέταρτο από τα εννιά παιδιά ενός αγγλικανού πάστορα και της συζύγου της, κόρη ιερωμένου. Η ευγενικής καταγωγής οικογένεια, αν και κάπως ξεπεσμένη πια, ήταν βαθύτατα θρησκευόμενη και μεγάλωνε τα παιδιά της με αυστηρό και πειθαρχημένο τρόπο, κατά τα κλασικά πρότυπα της ανώτερης τάξης στη Βικτοριανή Εποχή. Το 1889 ο ιερωμένος πατέρας γίνεται επίσκοπος Τασμανίας και μεταφέρει εκεί την πολυπληθή του φαμίλια, με τον νεαρό Μπέρναρντ να διακρίνεται στα αθλήματα και να αποδεικνύει το ηγετικό του προφίλ. Το 1897 επέστρεψαν στην Αγγλία και ο Μπέρναρντ αποφάσισε να ενδιαφερθεί ο ίδιος για τη μόρφωσή του, καθώς ο πατέρας του ήταν απασχολημένος με τα υψηλόβαθμα εκκλησιαστικά του καθήκοντα και η μητέρα του δεν είχε άλλο χρόνο, καθώς περνούσε τη μέρα της ξυλοφορτώνοντας τα παιδιά της. Αφού πέρασε λοιπόν από μια σειρά από σχολεία, φοίτησε τελικά σε στρατιωτική ακαδημία και ανέλαβε καθήκοντα στο αποικιοκρατικό τάγμα στην Ινδία (1913). Εκεί αποκόμισε πολλές εμπειρίες, κυρίως διπλωματίας και ευγλωττίας, αν και το μητρώο του αμαυρώθηκε συχνά από περιστατικά οινοποσίας και καυγάδων με ανωτέρους…

Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος

Με το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου το 1914, ο Μοντγκόμερι μετατίθεται στη Γαλλία και θα βρεθεί να μάχεται στα χαρακώματα της Πρώτης Μάχης του Ιπρ (13 Οκτωβρίου). Εκεί πολέμησε με γενναιότητα και λίγο έλειψε να σκοτωθεί όντας στην πρώτη γραμμή του πυρός. Αφού τραυματίστηκε δύο φορές και ανέλαβε τελικά διοικητικές θέσεις, το τέλος του πολέμου θα βρει τον χαμηλόβαθμο αξιωματικό στον βαθμό του αντισυνταγματάρχη, εντυπωσιακό κατόρθωμα για έναν στρατιωτικό 30 Μαΐων! Ο ίδιος έγινε μάλιστα ακόμα πιο γνωστός όταν άσκησε κριτική στους βρετανούς στρατηγούς του Α’ Παγκοσμίου για τη φαινομενική αδιαφορία τους σχετικά με τον αριθμό των απωλειών: «Οι τρομακτικές απώλειες με συγκλόνισαν. Οι λεγόμενοι ‘‘καλοί στρατηγοί μάχης’’ του πολέμου μου φαινόταν ότι ήταν αυτοί που έδειχναν πλήρη περιφρόνηση για την ανθρώπινη ζωή». Μετά το τέλος του πολέμου, συνέχισε τη στρατιωτική του καριέρα και το 1927 παντρεύτηκε μια χήρα, την Betty Carver, με την οποία απέκτησε και τον μοναχογιό του. Με τον γάμο και το παιδί η αυταρχικότητά του μαλάκωσε, αν και όταν έχασε τη σύζυγό του το 1937 από τσίμπημα μολυσμένου εντόμου, ήταν πια ένας άλλος άνθρωπος. Πλέον όμως ήταν υποστράτηγος, καθώς είχε φοιτήσει σε πολλά σχολεία πολέμου και είχε αναλάβει επιτελικές θέσεις στα αποικιακά στρατεύματα της Βρετανίας στη Μέση Ανατολή και την Ινδία. Χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του ήταν το γεγονός ότι απ’ όπου πέρασε ως διοικητής, οι άντρες του τον λάτρευαν και τον σέβονταν όπως κανέναν άλλον…

Β’ Παγκόσμιος

Το 1942 θα βρει από σπόντα τον Μοντγκόμερι επικεφαλής της 8ης Στρατιάς στην Αίγυπτο (ο εντεταλμένος διοικητής σκοτώθηκε άδοξα σε αεροπορικό δυστύχημα). Από την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι Βρετανοί δεν είχαν εξάλλου και τίποτα φοβερό να επιδείξουν σε επίπεδο μάχης, αν και ο Μοντγκόμερι ήταν σαφώς ο πλέον πετυχημένος, καθώς είχε στο μητρώο του την επιτυχημένη υποχώρηση των συμμαχικών δυνάμεων στη Δουνκέρκη (1940), αλλά και μια σειρά από υπερασπίσεις θέσεων, όπως στη διαβόητη Μάχη της Βρετανίας. Πραγματικές νίκες δεν είχαν λοιπόν οι Βρετανοί στις πλάτες τους και όταν αποβιβάστηκε ο «Μόντι» στη Βόρεια Αφρική, ο αντίπαλός του Ρόμελ είχε ήδη αποκτήσει καθεστώς μύθου μοιάζοντας ανίκητος. Οι Βρετανοί τον έτρεμαν και εδώ έριξε αρχικά το βάρος ο νέος διοικητής: «Θέλω να περάσω σε όλους το μήνυμα ότι οι δύσκολοι καιροί έχουν περάσει, ο εχθρός ξόφλησε! Η εντολή μας από τον πρωθυπουργό είναι να διαλύσουμε τις δυνάμεις του Άξονα στη Βόρεια Αφρική … Μπορεί να γίνει και θα γίνει», είπε ο νέος διοικητής στους άντρες του για να τους εμψυχώσει.

Αφού απέκρουσε επιτυχώς τη γερμανική επίθεση τον Αύγουστο, μέχρι τον Οκτώβριο είχε καθηλώσει τον Ρόμελ, τον οποίο υπέταξε τελικά στη Μάχη του Ελ Αλαμέιν, την πρώτη αποφασιστικής σημασίας νίκη των Βρετανών έναντι της ναζιστικής λαίλαπας: «Έλεγαν ότι πριν το Ελ Αλαμέιν δεν είχαμε ποτέ νίκη, αλλά μετά το Ελ Αλαμέιν δεν είχαμε ποτέ ήττα», θα πει εμφατικά ο θριαμβευτής Μοντγκόμερι για την εκστρατεία του στη Βόρεια Αφρική, η οποία σε κάθε περίπτωση αποτέλεσε ένα από τα μεγάλα σημεία καμπής του Β’ Παγκοσμίου. Έπεται ότι η νίκη του κατά του θρύλου Ρόμελ εκτόξευσε τη φήμη του όχι μόνο μεταξύ των στρατιωτών, που πλέον έπιναν νερό στο όνομά του, αλλά και στις τάξεις των επιτελαρχών του Λονδίνου. Πλέον οι εκκεντρικές και ανορθόδοξες συνήθειές του αποτελούσαν αντικείμενο θαυμασμού: ο «Μόντι» απεχθανόταν το στρατιωτικό πρωτόκολλο και τις βαρετές διαδικασίες, δείχνοντας ταυτόχρονα περιφρόνηση για την «προβλεπόμενη» εμφάνιση των φαντάρων. Ταυτοχρόνως, ήταν φανατικός αντικαπνιστής και γι’ αυτό σιχαινόταν πραγματικά τον μανιώδη καπνιστή, αμερικανό στρατηγό Αϊζενχάουερ! Μετά το Ελ Αλαμέιν, ο Μοντγκόμερι ανήλθε σε καθεστώς λαϊκού ήρωα και ο κόσμος έτρεχε να του σφίξει το χέρι. Επόμενος σταθμός στην πολεμική του καριέρα το 1943 και η συμμαχική απόβαση στη Σικελία, όπου έπειτα από σκληρές μάχες κατάφεραν να αναγκάσουν τον Άξονα σε υπαναχώρηση. Η φήμη του ως απελευθερωτή της Τυνησίας εξέθρεψε περαιτέρω την υπέρμετρη φιλοδοξία του και οι κόντρες με τους αμερικανούς στρατηγούς, τους οποίους θεωρούσε κατώτερους και περιφρονούσε, ήταν τώρα σε ημερήσια διάταξη. Το γεγονός ότι ήταν πάντα υφιστάμενος των αμερικανών στρατηγών και κυρίως του Αϊζενχάουερ ήταν αυτό που δεν μπορούσε να χωνέψει με τίποτα ο παθιασμένος Βρετανός. Το 1944, έπειτα από μήνες προετοιμασίας, οι συμμαχικές δυνάμεις αποβιβάστηκαν στη Νορμανδία για την τελική επίθεση. Ο Μοντγκόμερι στέφθηκε μάλιστα επικεφαλής στρατηγός όλων των χερσαίων συμμαχικών δυνάμεων κατά τις πρώτες φάσεις της ενορχηστρωμένης επίθεσης, αν και με πολιτική απόφαση η διοίκηση πέρασε τελικά στον Αϊζενχάουερ, αφήνοντας τον Μοντγκόμερι υποδιοικητή (η αναλογία των αμερικανικών δυνάμεων σε σχέση με τις βρετανικές ήταν εξάλλου στο 2:1). Κι έτσι την ώρα που όλοι πολεμούσαν λυσσαλέα τους Ναζί, στο περιθώριο δινόταν μια ακήρυχτη μάχη μεταξύ Μοντγκόμερι και Αϊζενχάουερ, καθώς οι δύο άντρες απεχθάνονταν σφόδρα ο ένας τον άλλον! Ο «Άικ» πολεμούσε καθημερινά με τον «Μόντι» μέχρι να περάσει το δικό του, αν και σε όρους δικαιοσύνης και αβρότητας αναφορικά με τον υφιστάμενό του αποδείχθηκε σαφώς πιο γενναιόδωρος από τον Πάτον: «Ο στρατηγός Μοντγκόμερι είναι ένας πολύ ικανός και δυναμικός τύπος στρατιωτικού διοικητή. Πιστεύω προσωπικά ότι το μόνο που χρειάζεται είναι έναν δυνατό επικεφαλής διοικητή», είπε γ’ αυτόν με νόημα ο Αϊζενχάουερ στις 11 Ιουνίου 1943. Ο Μοντγκόμερι είχε τη δική του ευκαιρία να λάμψει και πάλι στρατιωτικά με την επιχείρηση «Market Garden», μια ριψοκίνδυνη πτώση αλεξιπτωτιστών βαθιά στην εχθρική περιοχή. Με αυτή υπολόγιζαν οι Σύμμαχοι να καταλάβουν πρόωρα στρατηγικές θέσεις στον Ρήνο και να επιταχύνουν το τέλος του πολέμου, αν και η υπερφιλόδοξη επιχείρηση στέφθηκε τελικά από αποτυχία. Ο Μοντγκόμερι κατηγόρησε τους Αμερικανούς για ανετοιμότητα και καθυστερημένη υποστήριξη, φέρνοντας για άλλη μια φορά αναταραχή στα υψηλόβαθμα κλιμάκια των Συμμάχων που λίγο έλειψε να του στερήσει τη θέση του.

Πλέον, με εντολή Τσόρτσιλ, ήταν στρατάρχης των βρετανικών δυνάμεων και κατάφερε να εξασφαλίσει και πάλι την καλή του φήμη επιβλέποντας τη χειμερινή αντεπίθεση κατά των Γερμανών το 1944-1945. Ο ίδιος απελευθέρωσε το Παρίσι, ανέκοψε την προέλαση των Ναζί στη Μάχη των Αρδεννών (Δεκέμβριος του 1944), απελευθέρωσε τις Κάτω Χώρες και υποδέχτηκε την παράδοση των γερμανικών στρατευμάτων τον Μάιο του 1945. Για τις κόντρες του με τους αμερικανούς στρατηγούς, ο Τσόρτσιλ σχολίασε για τον στρατάρχη του: «Ατρόμητος στην υποχώρηση, ανίκητος στην προέλαση, ανυπόφορος στη νίκη»!

Κατοπινά χρόνια

Μετά τον πόλεμο, ο δαφνοστεφανωμένος αρχιστράτηγος παρέμεινε ενεργός στο βρετανικό επιτελείο ενόπλων δυνάμεων και το 1951 τον περίμενε μια νέα θέση ως ανώτατος διοικητής του ΝΑΤΟ, και πάλι κάτω από τον Αϊζενχάουερ! Στο ΝΑΤΟ θα παραμείνει μέχρι και το 1958, ως ζωντανός θρύλος πια, όταν και αποστρατεύτηκε με τίτλους ευγενείας (υποκόμης του Αλαμέιν) και τιμές πρωτόγνωρες για στρατιωτικό. Η διαχρονική κόντρα του με τον «Άικ» δινόταν τώρα σε νέο έδαφος: όταν ο Αϊζενχάουερ δημοσίευσε τα πολεμικά του απομνημονεύματα, πήρε έγγραφη απάντηση από τον Μοντγκόμερι με την έκδοση των δικών του! Ταυτοχρόνως, ο «Μόντι» περιόδευσε ανά τον κόσμο δίνοντας ομιλίες και μεταφέροντας τα συχνά εκκεντρικά, συχνά χοντροκομμένα μηνύματά του, αν και απολάμβανε μια πρωτοφανή κοινωνική ασυλία ως νικητής του πολέμου που θα μπορούσε να είχε φέρει τα πάνω-κάτω στον πλανήτη. Κάτι που κανείς δεν ξέχασε στην κριτική του για τον Μοντγκόμερι. Ο ιππότης και στρατάρχης Μπέρναρντ Μοντγκόμερι άφησε την τελευταία του πνοή στις 24 Μαρτίου 1976, σε ηλικία 88 ετών… Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr