Η Frontex, ο οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων, φέρεται να είναι εξαιρετικά απογοητευμένη από τις επαναλαμβανόμενες επαναπροωθήσεις μεταναστών από την Ελλάδα και εξετάζει το ενδεχόμενο να ζητήσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή την έναρξη πειθαρχικών διαδικασιών κατά της Αθήνας, όπως δήλωσε αξιωματούχος της υπηρεσίας στο Politico και τη Welt.

Σύμφωνα με το Politico, ο Τζόνας Γκρίμχεντεν, υπεύθυνος Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex και σύμβουλος του διοικητικού συμβουλίου του οργανισμού, δήλωσε ότι «η στάση της Ελλάδας αφήνει δύο δρόμους: είτε την αναστολή της αποστολής της Frontex στη χώρα, είτε την επίσημη προσφυγή στην Κομισιόν για παραβίαση των ευρωπαϊκών κανόνων».

Ο ίδιος, ωστόσο, τόνισε πως η αποχώρηση της Frontex από την Ελλάδα δεν είναι ενδεδειγμένη, καθώς θα εμπόδιζε τη δυνατότητα παρακολούθησης της κατάστασης στα σύνορα.

«Αν η Frontex φύγει από την Ελλάδα, δεν θα υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε πώς οι Αρχές διαχειρίζονται τις αφίξεις. Η παρουσία μας εγγυάται διαφάνεια και έλεγχο», δήλωσε.

Ο Γκρίμχεντεν υπενθύμισε ότι η Κομισιόν έχει στα χέρια της το μεγαλύτερο μέρος της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης για τη φύλαξη των ελληνικών συνόρων και μπορεί να την αξιοποιήσει ως μέσο πίεσης.

«Πρέπει να υπάρξει κάποια μορφή τιμωρίας. Η Επιτροπή μπορεί να ξεκινήσει διαδικασία παράβασης κατά κράτους-μέλους. Η Frontex δεν μπορεί να επιλύσει το πρόβλημα από μόνη της», σημείωσε.

Πρότεινε, μάλιστα, η πρόσβαση της Ελλάδας στα ευρωπαϊκά κονδύλια να συνδεθεί με την πρόοδο στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σε ακραία περίπτωση, όπως είπε, η Επιτροπή μπορεί ακόμη και να προσφύγει κατά της Ελλάδας στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Οι δηλώσεις του Γκρίμχεντεν ακολουθούν προειδοποίηση της Frontex προς την Ελλάδα, ότι ενδέχεται να διακοπεί η συγχρηματοδότηση για τα πλωτά μέσα της ακτοφυλακής, εφόσον δεν υλοποιηθούν βασικές συστάσεις σε θέματα μεταναστευτικής πολιτικής.

Η Κομισιόν, από την πλευρά της, δεν απάντησε σε επανειλημμένα αιτήματα για σχολιασμό του θέματος.

Ανοιχτές υποθέσεις κατά της Ελλάδας για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Η πίεση προς την Ελλάδα αυξάνεται, με τη χώρα να βρίσκεται στο επίκεντρο διεθνών ερευνών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη ζητήσει από την ελληνική κυβέρνηση να διερευνήσει καταγγελίες για εγκατάλειψη μεταναστών στη θάλασσα και παράνομες απελάσεις.

Σήμερα, εκκρεμούν 13 υποθέσεις που σχετίζονται με παραβιάσεις δικαιωμάτων μεταναστών – οι περισσότερες σε ολόκληρη την ΕΕ. Το 2024, σχεδόν το ένα τρίτο των 56 ανοιχτών υποθέσεων της Frontex αφορούν την Ελλάδα.

«Η Ελλάδα είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα για εμάς στο ζήτημα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Γκρίμχεντεν, που κατέχει τη θέση του Υπεύθυνου Θεμελιωδών Δικαιωμάτων από το 2021.

Ήδη από το 2023 είχε εισηγηθεί την προσωρινή αναστολή της επιχειρησιακής παρουσίας της Frontex στην Ελλάδα, βάσει του Άρθρου 46 του οργανισμού, κάτι που θα σήμαινε απόσυρση σκαφών, συνοριοφυλάκων και αεροσκαφών από έναν από τους σημαντικότερους μεταναστευτικούς διαδρόμους της Ευρώπης.

Τραγωδία στη Λέσβο και νέες καταγγελίες

Το πιο πρόσφατο περιστατικό συνέβη στις 3 Απριλίου, όταν τουλάχιστον επτά μετανάστες, ανάμεσά τους δύο παιδιά, έχασαν τη ζωή τους μετά τη βύθιση σκάφους κοντά στη Λέσβο. Σύμφωνα με καταγγελία που εξετάζει η Frontex, η τραγωδία σημειώθηκε μετά από επέμβαση του Ελληνικού Λιμενικού.

Η Frontex έχει ξεκινήσει επίσημη έρευνα, συλλέγοντας μαρτυρίες επιζώντων και οπτικοακουστικό υλικό, ενώ έχει απευθυνθεί στις ελληνικές αρχές για διευκρινίσεις.

Αξιωματούχος του Λιμενικού υποστήριξε ότι η καταγγελία προήλθε από έναν από τους 23 διασωθέντες και πως το σκάφος ήταν υπερφορτωμένο, κάτι που οδήγησε στην ανατροπή του.

Επαναπροωθήσεις και ευθύνες

Οι περισσότερες ανοιχτές υποθέσεις αφορούν παράνομες «επαναπροωθήσεις» (pushbacks) μεταναστών από τις ελληνικές αρχές – πρακτική απαγορευμένη από το Διεθνές Δίκαιο και τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.

Τον Ιανουάριο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε την Ελλάδα ένοχη για συστηματικές επαναπροωθήσεις και παραβιάσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων, σύμφωνα με το Politico.

Η ίδια η Frontex έχει κατηγορηθεί στο παρελθόν για ανάλογες πρακτικές και κακή διαχείριση μεταναστών, γεγονός που το 2022 οδήγησε στην παραίτηση του επικεφαλής της.

Η απάντηση της Αθήνας

Το καλοκαίρι του 2023, εκατοντάδες μετανάστες πνίγηκαν, όταν αλιευτικό σκάφος βυθίστηκε νότια της Ελλάδας. Ο Συνήγορος του Πολίτη συνέστησε πειθαρχικά μέτρα για οκτώ λιμενικούς που εμπλέκονται στο περιστατικό.

Από την κορύφωση της μεταναστευτικής κρίσης το 2015, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υιοθετήσει σκληρότερη γραμμή στο μεταναστευτικό. Πρόσφατα, συνέταξε λίστα επτά «ασφαλών» χωρών, δυσχεραίνοντας τη διαδικασία ασύλου για πολίτες των χωρών αυτών.

Ο εκπρόσωπος Τύπου του Λιμενικού, Νικόλαος Αλεξίου, δήλωσε στο Politico: «Το ανθρωπιστικό έργο του Λιμενικού Σώματος είναι αδιαμφισβήτητο και για αυτό αναγνωρίζεται διαχρονικά».

«Σε περίπτωση ενδεχόμενων αποκλίσεων από την απαιτούμενη συμπεριφορά, ενεργοποιούνται εσωτερικοί μηχανισμοί ελέγχου, ανεξάρτητα ή παράλληλα με άλλες έρευνες. Το Λιμενικό συνεργάζεται πλήρως με τις αρμόδιες Αρχές».

Από την πλευρά του, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης, απαντώντας στο δημοσίευμα του Politico για πιθανή περικοπή ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, υποστήριξε:

«Η χώρα μας είναι εκείνη που προστατεύει τα θαλάσσια σύνορα της Ευρώπης στη συντριπτική πλειοψηφία των αφίξεων. Η Frontex, ωστόσο, διερευνά όλες τις καταγγελίες, ακόμα και αυτές που προέρχονται από μη επιβεβαιωμένες πηγές».

Μέχρι στιγμής, δεν έχει υπάρξει επίσημη αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης στα δημοσιεύματα.