Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας, που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου, αποτελεί μία υπενθύμιση για τη σημασία της ψυχικής υγείας σε κάθε τομέα της ζωής μας. Ένας από τους πιο κρίσιμους χώρους όπου η ψυχική υγεία παίζει ζωτικό ρόλο είναι ο εργασιακός χώρος.

Καθώς οι σύγχρονες εργασιακές συνθήκες γίνονται όλο και πιο απαιτητικές, η ανάγκη για τη φροντίδα της ψυχικής ευεξίας των εργαζομένων είναι πιο επίκαιρη από ποτέ.

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Ομοσπονδία Ψυχικής Υγείας, «τα ζητήματα ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη και το άγχος, είναι διάχυτα στους χώρους εργασίας παγκοσμίως, επηρεάζοντας την παραγωγικότητα, τη συμμετοχή και τη συνολική απόδοση».

Για αυτό τον λόγο το μήνυμα για τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας είναι «Προτεραιότητα η ψυχική υγεία στον χώρο εργασίας» (It is Time to Prioritize Mental Health in the Workplace).

Τα στατιστικά στοιχεία στην Ελλάδα

Στοιχεία του 2023, από έρευνα που πραγματοποίησε η Ernst & Young Ελλάδας, η Hellas EAP και το Εργαστήριο Πειραματικής Ψυχολογίας του Τμήματος Ψυχολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, δείχνουν ότι 40% των εργαζομένων στην Ελλάδα αισθάνονται μελαγχολία και 41% απαισιοδοξία για το μέλλον. Μόλις το 52% δηλώνουν ότι μπορούν να διαχειριστούν τα επίπεδα του στρες και το 64% αισθάνονται ότι το στρες από την εργασία τους επηρεάζει την προσωπική τους ζωή.

Επίσης, τρεις στους τέσσερις (75%) αισθάνονται νευρικότητα ή εσωτερική ταραχή, 44% δηλώνουν πως βρίσκονται σε υπερένταση, 16% βιώνουν έντονη και συνεχή ανησυχία, και 10% έρχονται αντιμέτωποι με κρίσεις πανικού.

Σε υψηλά επίπεδα βρίσκονται και οι εκδηλώσεις θυμού, καθώς 75% των ερωτώμενων αισθάνονται εκνευρισμό, και τρεις στους δέκα δηλώνουν πως έχουν ξεσπάσματα θυμού που δεν μπορούν να ελέγξουν. Αξίζει να σημειωθεί ότι υψηλότερες τιμές άγχους και θυμού εμφανίζουν οι γυναίκες και οι νεότεροι εργαζόμενοι. Το 46% δήλωσαν ότι αισθάνονται από λίγη έως πάρα πολλή μοναξιά, ενώ το 14% δηλώνουν ότι αισθάνονται απομονωμένοι.

Τα φαινόμενα σωματοποίησης, όπως η κεφαλαλγία κατά το έντονο στρες, εξακολουθούν να είναι έντονα. Συνολικά, δύο στους δέκα σωματοποιούν το άγχος, με το φαινόμενο να καταγράφεται, και πάλι, πιο έντονα ανάμεσα στις γυναίκες και τις νεότερες ηλικίες.

Από το σύνολο των ευρημάτων της έρευνας, γίνεται σαφές ότι τα ζητήματα της ψυχικής υγείας βρίσκονται, πλέον, στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των εργαζόμενων. Συνολικά, τρεις στους τέσσερις (75%) δηλώνουν ότι νοιάζονται, πλέον, περισσότερο για την ψυχική υγεία, τόσο τη δική τους, όσο και των άλλων, ενώ η ψυχική υγεία είναι βασική προτεραιότητα για το 64% των εργαζόμενων.

Το ζήτημα της ψυχικής υγείας στον εργασιακό χώρο

Όπως επιβεβαιώνεται και από την παραπάνω έρευνα, τα τελευταία χρόνια το θέμα της ψυχικής υγείας στον χώρο εργασίας έχει αναδειχθεί ως ένα από τα πιο καυτά ζητήματα της σύγχρονης εργασιακής κουλτούρας. Πολλοί εργαζόμενοι αντιμετωπίζουν άγχος, επαγγελματική εξουθένωση (burnout), και αυξανόμενα επίπεδα στρες, που συχνά παραμένουν αδιάγνωστα ή αγνοούνται.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμά ότι οι ψυχικές διαταραχές είναι μία από τις κυριότερες αιτίες χαμηλής παραγωγικότητας και απουσίας από την εργασία, ενώ το κόστος της ψυχικής υγείας για τις επιχειρήσεις εκτιμάται σε πολλά δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως λόγω μειωμένης παραγωγικότητας και ιατρικών εξόδων.

Αίτια ψυχικής επιβάρυνσης στον εργασιακό χώρο

Η ψυχική υγεία των εργαζομένων μπορεί να επιβαρυνθεί από πολλούς παράγοντες που σχετίζονται με το περιβάλλον εργασίας, τη φύση της εργασίας και τις διαπροσωπικές σχέσεις. Ακολουθούν μερικά από τα βασικότερα αίτια που οδηγούν στην ψυχική εξουθένωση:

  1. Υψηλές απαιτήσεις και πίεση χρόνου: Στον σύγχρονο εργασιακό κόσμο, οι προθεσμίες και οι υψηλές προσδοκίες συχνά πιέζουν τους εργαζομένους να εργάζονται υπερβολικές ώρες ή να ανταποκρίνονται σε δυσβάσταχτα επίπεδα απόδοσης.
  2. Έλλειψη ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής: Η δυσκολία να διαχωριστούν οι επαγγελματικές υποχρεώσεις από την προσωπική ζωή μπορεί να οδηγήσει σε συνεχή κόπωση και άγχος, ειδικά όταν οι εργαζόμενοι δεν διαθέτουν τον κατάλληλο χρόνο για να χαλαρώσουν ή να αφιερώσουν χρόνο στην οικογένειά τους.
  3. Ανασφάλεια για το μέλλον της εργασίας: Σε μία εποχή οικονομικής αστάθειας και αβεβαιότητας, η ανασφάλεια για την απώλεια της εργασίας, την ανεργία ή τις αλλαγές στο εργασιακό περιβάλλον είναι βασική πηγή άγχους.
  4. Ανεπαρκής υποστήριξη από τη διοίκηση: Όταν οι εργαζόμενοι δεν λαμβάνουν την απαραίτητη αναγνώριση ή δεν νιώθουν ότι έχουν τη στήριξη της διεύθυνσης, αυτό συμβάλλει στην ψυχική τους καταπόνηση.
  5. Επαγγελματική εξουθένωση (burnout): Το burnout αποτελεί μια μορφή εξάντλησης που οφείλεται σε μακροχρόνιο στρες. Οι εργαζόμενοι που υποφέρουν από burnout μπορεί να νιώθουν διαρκή κόπωση, αποστασιοποίηση από τη δουλειά τους και μείωση της επαγγελματικής τους απόδοσης.

Οι συνέπειες της κακής ψυχικής υγείας στον εργασιακό χώρο

Οι επιπτώσεις της κακής ψυχικής υγείας στον εργασιακό χώρο δεν αφορούν μόνο το άτομο, αλλά επηρεάζουν συνολικά την απόδοση της επιχείρησης. Συγκεκριμένα:

  • Μείωση παραγωγικότητας: Οι εργαζόμενοι που υποφέρουν από ψυχικές διαταραχές συχνά δυσκολεύονται να παραμείνουν συγκεντρωμένοι, να ολοκληρώνουν εργασίες ή να καινοτομήσουν στον χώρο εργασίας τους.
  • Αύξηση των αδειών ασθενείας: Τα άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας συχνά χρειάζονται περισσότερο χρόνο άδεια λόγω εξουθένωσης, άγχους ή κατάθλιψης.
  • Προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις: Το στρες και η κατάθλιψη μπορεί να επιδεινώσουν τις σχέσεις μεταξύ των εργαζομένων, οδηγώντας σε αυξημένες συγκρούσεις και χαμηλό ηθικό στον εργασιακό χώρο.
  • Υψηλότερο ποσοστό παραιτήσεων: Οι επιχειρήσεις που δεν λαμβάνουν μέτρα για να διατηρήσουν την ψυχική υγεία των εργαζομένων τους συχνά βλέπουν τους εργαζομένους να παραιτούνται λόγω της πίεσης και της έλλειψης υποστήριξης.

Τρόποι ενίσχυσης της ψυχικής υγείας στον εργασιακό χώρο

Η βελτίωση της ψυχικής υγείας στον εργασιακό χώρο απαιτεί στρατηγικές παρεμβάσεις από τις επιχειρήσεις, ώστε να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον που προάγει την ψυχική ευεξία και την ισορροπία. Ακολουθούν μερικά μέτρα που μπορούν να ληφθούν:

  1. Ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση: Η ευαισθητοποίηση σχετικά με τα ζητήματα ψυχικής υγείας μπορεί να βοηθήσει τους εργαζομένους να αναγνωρίζουν τα σημάδια των ψυχικών διαταραχών τόσο στον εαυτό τους όσο και στους συναδέλφους τους. Ταυτόχρονα με την κατάλληλη εκπαίδευση (τεχνικές χαλάρωσης) μπορεί να επιτευχθεί η διαχείριση του άγχους.
  2. Ευέλικτες συνθήκες εργασίας: Οι επιχειρήσεις μπορούν να προσφέρουν πιο ευέλικτες συνθήκες εργασίας (ωράριο, τηλεργασία κ.ά.), γεγονός που μπορεί να μειώσει το άγχος και να βελτιώσει την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, αυξάνοντας την απόδοση και την παραγωγικότητα των εργαζομένων.
  3. Παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας: Ειδικοί συνιστούν την παροχή πρόσβασης σε συμβούλους ψυχικής υγείας ή προγράμματα υποστήριξης, δίνοντας τη δυνατότητα στους εργαζομένους να λάβουν βοήθεια όταν τη χρειάζονται.
  4. Δημιουργία κουλτούρας ανοιχτής επικοινωνίας: Οι υπεύθυνοι στον εργασιακό χώρο πρέπει να προωθούν ένα περιβάλλον όπου οι εργαζόμενοι αισθάνονται άνετα να μιλούν για την ψυχική τους υγεία χωρίς φόβο για στιγματισμό ή αντίποινα.

Μια «επένδυση» που τους ωφελεί όλους

Η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας προσφέρει μια ευκαιρία για τις επιχειρήσεις και τους εργαζομένους να αναλογιστούν τη σημασία της ψυχικής υγείας στο εργασιακό περιβάλλον. Είναι ένα θέμα που δεν πρέπει και δεν μπορεί να αγνοηθεί.

Η βελτίωση της ψυχικής υγείας στον χώρο εργασίας δεν είναι απλώς μια ηθική υποχρέωση ή μια πράξη συμπόνοιας, αλλά ένας στρατηγικός στόχος που μπορεί να συμβάλει στην αύξηση της παραγωγικότητας, τη μείωση του άγχους και τη δημιουργία μιας υγιούς και βιώσιμης εργασιακής κουλτούρας. Όπως υπογραμμίζει ο Gabriel Ivbijaro, γενικός γραμματέας της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Ψυχικής Υγείας (WFMH), «η επένδυση στην ψυχική υγεία είναι μια στρατηγική επιχειρηματική απόφαση που τους ωφελεί όλους».