Παρότι συχνά πολλοί αναφέρονται στην τάση τους για ψώνια και επικαλούνται το «shopping therapy», υπάρχει μια διάσταση αυτής της καταναλωτικής συμπεριφοράς που φτάνει στα όρια του εθισμού.

Ο καταναλωτικός εθισμός, η εμμονή με τις αγορές, γνωστή και ως «αγορομανία», δεν αποτελεί απλά μια υπερβολή, αλλά μια πραγματική ψυχολογική κατάσταση που μπορεί να επηρεάσει σοβαρά τη ζωή κάποιου.

Τι είναι ο καταναλωτικός εθισμός;

Ο καταναλωτικός εθισμός αφορά σε μια ψυχαναγκαστική συμπεριφορά που οδηγεί το άτομο σε ανεξέλεγκτες αγορές, συχνά χωρίς να υπάρχει ουσιαστική ανάγκη.

Σύμφωνα με έρευνα του 2016, περίπου το 5% των ενηλίκων παρουσιάζουν συμπτώματα καταναγκαστικών αγορών, ένα φαινόμενο που παραβλέπεται συχνά ή θεωρείται προσωπικό ελάττωμα.

Αιτίες του καταναλωτικού εθισμού

Ο καταναλωτικός εθισμός, όπως και άλλες καταναγκαστικές συμπεριφορές, έχει βιολογική βάση. Όταν αγοράζουμε κάτι, ο εγκέφαλός μας απελευθερώνει ντοπαμίνη και ενδορφίνες, προκαλώντας αίσθημα ευχαρίστησης.

Αυτό το συναίσθημα είναι προσωρινό και πολλοί άνθρωποι, προσπαθώντας να το ξαναζήσουν, εμπλέκονται σε συνεχείς αγορές.

Οι παράγοντες που ενδέχεται να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καταναλωτικού εθισμού περιλαμβάνουν:
  • Υπάρχουσες ψυχικές ασθένειες όπως το άγχος, η κατάθλιψη, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD) και το μετατραυματικό στρες (PTSD).
  • Προσωπικό ιστορικό εθισμού ή παρελθόν στερήσεων και ανέχειας.
  • Συνήθειες στα μέσα ενημέρωσης και κοινωνικά δίκτυα, που μας εκθέτουν συνεχώς σε διαφημίσεις.
  • Χαμηλή αυτοεκτίμηση και τάσεις τελειομανίας ή σύγκρισης με άλλους.

Πώς να αναγνωρίσετε τον καταναλωτικό εθισμό

Η κύρια διαφορά ανάμεσα στις υγιείς αγορές και τον καταναλωτικό εθισμό έγκειται στην πρόθεση και τις συνέπειες. Οι υγιείς αγορές γίνονται προγραμματισμένα και χωρίς συναισθηματικό βάρος, ενώ οι αγορές λόγω εθισμού γίνονται υπό πίεση και συνήθως προκαλούν συναισθήματα ενοχής ή οικονομική δυσχέρεια.

Μερικά από τα συμπτώματα που υποδηλώνουν καταναλωτικό εθισμό περιλαμβάνουν:

  • Τις αγορές που γίνονται μέσο διασκέδασης ή διαφυγής.
  • Συνεχής αγορά πραγμάτων που δεν χρειάζεστε ή δεν χρησιμοποιείτε ποτέ.
  • Επαναλαμβανόμενες επιστροφές αγορών για την ικανοποίηση της εμπειρίας της αγοράς.
  • Αγορές για να ξεφύγετε από αρνητικά συναισθήματα όπως άγχος ή θλίψη.
  • Το συναίσθημα ότι δεν μπορείτε να ελέγξετε τη συμπεριφορά σας.
  • Το οικονομικό βάρος που προκαλείται από την υπερβολική κατανάλωση, όπως υψηλό χρέος ή αδυναμία πληρωμής λογαριασμών.

Θεραπεία και διαχείριση του καταναλωτικού εθισμού

Αναγνωρίζοντας ότι το πρόβλημα είναι σοβαρό, έχετε κάνει ήδη ένα μεγάλο βήμα. Όπως αναφέρει το Cleveland Cinic, αν θεωρείτε ότι ο καταναλωτικός εθισμός σας έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, είναι σημαντικό να λάβετε τα κατάλληλα μέτρα:

1. Αυτοβοήθεια και Συμπεριφορικές Αλλαγές

  • Παύση και σκέψη: Πριν προχωρήσετε σε αγορά, αφιερώστε χρόνο για να σκεφτείτε αν πραγματικά χρειάζεστε το αντικείμενο.
  • Λίστες αγορών: Κρατήστε μια λίστα με τα αναγκαία και αποφύγετε τις αγορές εκτός λίστας.
  • Προϋπολογισμός: Δημιουργήστε έναν σαφή προϋπολογισμό για τις αγορές σας και αποφύγετε τις δαπάνες πέρα από αυτόν.
  • Απομάκρυνση από καταναλωτικά ερεθίσματα: Αφαιρέστε εφαρμογές αγορών από το κινητό σας και αποφύγετε χώρους όπου μπορεί να μπείτε στον πειρασμό να ξοδέψετε χρήματα.

2. Επαγγελματική Βοήθεια

Εάν νιώθετε ότι δεν μπορείτε να ελέγξετε τη συμπεριφορά σας, η επαγγελματική βοήθεια από κάποιον ειδικό της ψυχικής υγείας μπορεί να είναι απαραίτητη. Αυτός μπορεί να σας βοηθήσει να κατανοήσετε τα βαθύτερα αίτια του εθισμού σας και να αναπτύξετε υγιείς μηχανισμούς αντιμετώπισης.

3. Οικονομική Συμβουλευτική

Αν οι καταναγκαστικές σας αγορές έχουν οδηγήσει σε σοβαρές οικονομικές δυσκολίες, η συμβουλή ενός οικονομικού συμβούλου μπορεί να σας βοηθήσει να ανακτήσετε τον έλεγχο των οικονομικών σας.

Ο καταναλωτικός εθισμός μπορεί να φαίνεται ασήμαντος ή ακόμα και αστεία συμπεριφορά, όμως αποτελεί πραγματικό πρόβλημα για πολλούς ανθρώπους. Αναγνωρίζοντας τα συμπτώματα και ζητώντας βοήθεια, είτε αυτοβοήθεια είτε επαγγελματική, μπορείτε να βρείτε τη λύση και να αποκτήσετε έναν πιο υγιή και ελεγχόμενο τρόπο ζωής.