Με τη λέπρα να γίνεται ενδημική στη Φλόριντα, την απειλή δεκάδων χιλιάδων κρουσμάτων ιλαράς στο Λονδίνο και τη σύφιλη να αυξάνεται κατά 50% ή και περισσότερο στην Ιρλανδία και την Πορτογαλία, ο δυτικός κόσμος του 2023 θυμίζει έντονα απόσπασμα βιβλίου της βικτωριανής εποχής.
Τα χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού στα παιδιά, οι αλλαγές στις συμπεριφορές και τις διατροφικές συνήθειες και, φυσικά, η κλιματική αλλαγή, όλα μαζί συνέβαλαν στο να δημιουργηθούν οι καταλληλότερες συνθήκες, όπου επικίνδυνες ασθένειες, που θεωρούνταν ότι είχαν περάσει στην ιστορία, επέστρεψαν σε χώρες που προηγουμένως τις είχαν σχεδόν εξαλείψει. Επιπλέον, το γεγονός πως τα βακτήρια γίνονται όλο και πιο ανθεκτικά στα αντιβιοτικά, σημαίνει ότι ένα από τα πιο αποτελεσματικά φάρμακα των τελευταίων 100 ετών, τώρα απειλείται.
Ενώ τα πλούσια έθνη μπόρεσαν να εξαλείψουν πολλές από τις επιδημίες των προηγούμενων αιώνων μέσω συντονισμένων εκστρατειών εμβολιασμού, έξυπνων μηνυμάτων δημόσιας υγείας και της εξάπλωσης αποτελεσματικών σύγχρονων φαρμάκων, τον 21ο αιώνα η τύχη αντιστράφηκε. Με την πανδημία COVID-19, τα συστήματα υγείας έχουν μείνει πίσω, όσον αφορά την αντιμετώπιση ορισμένων από τις παλαιότερες ασθένειες, σύμφωνα με το politico.eu.
Ακολουθούν πέντε ασθένειες που έκαναν την επιστροφή τους:
Ιλαρά
Η ιλαρά είναι μια από τις πιο μεταδοτικές ανθρώπινες ασθένειες και συνήθιζε να εμφανίζεται επιδημικά κάθε δύο με τρία χρόνια, προκαλώντας περισσότερους από 2 εκατομμύρια θανάτους. Όλα αυτά, όμως, άλλαξαν όταν ο αποκαλούμενος πατέρας των σύγχρονων εμβολίων, ο Τζον Φράνκλιν Έντερς, ανέπτυξε ένα εμβόλιο. Το πρώτο εμβόλιο έλαβε άδεια χρήσης το 1963 και έτσι, ακολούθησε η ευρεία διάδοση του εμβολιασμού. Επειδή, όμως, η ασθένεια είναι τόσο μεταδοτική, η ανοσία στις κοινότητες πρέπει να είναι πραγματικά υψηλή – στο 95% – για να σταματήσει η εξάπλωση της νόσου.
Σήμερα, αυτά τα ποσοστά δεν επιτυγχάνονται, με αποτέλεσμα να έχουν ξεσπάσει επιδημίες σε όλη την Ευρώπη. Τα τελευταία χρόνια, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ελλάδα, η Τσεχική Δημοκρατία και η Αλβανία έχουν χάσει το καθεστώς τους ως «ελεύθερες από ιλαρά». Μόλις δύο μήνες μετά την έναρξη του 2023 υπήρχαν ήδη 900 κρούσματα ιλαράς στην Ευρώπη – υπερβαίνοντας τον συνολικό αριθμό του 2022.
Η Ολλανδία έχει προειδοποιήσει ότι η μείωση της εμβολιαστικής κάλυψης στη χώρα σημαίνει ότι η ιλαρά είναι πιθανό να επανεμφανιστεί. Στο Λονδίνο, ο Οργανισμός Ασφαλείας Υγείας δήλωσε τον Ιούλιο ότι η πρωτεύουσα είναι έτοιμη για δεκάδες χιλιάδες κρούσματα λόγω των χαμηλότερων επιπέδων εμβολιασμού επί σειράς ετών, τα οποία μειώθηκαν κι άλλο, λόγω της πανδημία.
Τα στοιχεία από το Λονδίνο δίνουν «μια θλιβερή εικόνα», δήλωσε ο Andrew Pollard, διευθυντής της Ομάδας Εμβολίων της Οξφόρδης. «Δεν πρέπει να υποτιμήσουμε τη σοβαρότητα αυτού του μηνύματος», δήλωσε τότε.
Σύφιλη
Η σύφιλη, γνωστή και ως αφροδίσια νόσος (VD) ή ευλογιά, είναι μια σεξουαλικά μεταδιδόμενη βακτηριακή νόσος που μπορεί να αντιμετωπιστεί με πενικιλίνη, αν εντοπιστεί έγκαιρα. Εάν όχι, εξελίσσεται σε στάδια. Το πρώτο είναι μια ανώδυνη πληγή, το δεύτερο ένα εξάνθημα με άλλα συμπτώματα, όπως πυρετός ή κόπωση, και το τρίτο ένα λανθάνον στάδιο, όπου τα βακτήρια παραμένουν στο σώμα αλλά δεν προκαλούν προβλήματα. Το τελικό στάδιο μπορεί να συμβεί δεκαετίες μετά την πρώτη λοίμωξη και μπορεί να προκαλέσει βλάβη στα όργανα και να οδηγήσει στο θάνατο.
Στα τέλη του 18ου αιώνα, υπολογίζεται ότι πάνω από ένας στους πέντε Λονδρέζους είχε σύφιλη μέχρι τα μέσα της δεκαετίας των 30. Τώρα, ο Οργανισμός Υγείας της χώρας βλέπει και πάλι μαζικές εξάρσεις, με τον αριθμό των κρουσμάτων το 2022, με 8.692 κρούσματα, να είναι ο μεγαλύτερος ετήσιος αριθμός από το 1948. Και δεν είναι μόνο το Ηνωμένο Βασίλειο.
Η πιο πρόσφατη ετήσια επιδημιολογική έρευνα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων δείχνει ότι τα κρούσματα σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση και τον ΕΟΧ βρίσκονται σε ανοδική πορεία. Το υψηλότερο ποσοστό καταγράφηκε το 2019 στη Μάλτα, ακολουθούμενη από την Ιρλανδία.
Ουρική αρθρίτιδα
Η ουρική αρθρίτιδα είναι ένας επώδυνος τύπος αρθρίτιδας, όπου σχηματίζονται μικροί κρύσταλλοι γύρω από τις αρθρώσεις, συχνά στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού. Τα κρούσματα αυξάνονται σε όλο τον κόσμο, με τις ΗΠΑ και τον Καναδά να έχουν τις μεγαλύτερες αυξήσεις στις εκτιμήσεις επιπολασμού της ουρικής αρθρίτιδας μεταξύ 1990 και 2017.
Οι παράγοντες κινδύνου για ουρική αρθρίτιδα περιλαμβάνουν το να είναι κανείς άνδρας, παχύσαρκος, να έχει προβλήματα υγείας, όπως υψηλή αρτηριακή πίεση και διαβήτη, και να τρώει τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε φρουκτόζη. Αυξάνεται, επίσης, σε συνάρτηση με την κατανάλωση αλκοόλ.
Με τα ποσοστά της παχυσαρκίας στην Ευρώπη να μην δείχνουν σημάδια επιβράδυνσης, φαίνεται ότι η «ασθένεια των βασιλιάδων» μπορεί να μην εξαφανιστεί σύντομα.
Λέπρα
Η σοβαρή δερματική ασθένεια που προκαλείται από ένα βακτήριο και οδηγεί σε νευρική βλάβη και απώλεια αισθήσεων στο δέρμα, τα μάτια και τη μύτη είναι κάτι που λίγοι άνθρωποι στις δυτικές χώρες θα έχουν δει ποτέ, μέχρι τώρα. Μια νέα αναφορά περιστατικών δείχνει ότι η λέπρα μπορεί να έχει γίνει ενδημική στη Φλόριντα των Η.Π.Α. Ο αριθμός των αναφερόμενων κρουσμάτων έχει υπερδιπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία στις νοτιοανατολικές πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών. Ενώ ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής έχει κατηγορηθεί για αυτή την αύξηση, οι ερευνητές έχουν, επίσης, επισημάνει την κακή διαχείριση της πάθησης.
Ιστορικά, η πολιτική ήταν να στέλνουν τους ανθρώπους με την ασθένεια σε απομακρυσμένα νησιά καραντίνας, γνωστά ως αποικίες λεπρών, όπως η Σπιναλόγκα. Τώρα, μπορεί να θεραπευτεί με πολύμηνη θεραπεία με πολλαπλά φάρμακα, ενώ η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να αποτρέψει την αναπηρία.
Ελονοσία
Η ελονοσία δεν ήταν πάντα μια ασθένεια που εμφανιζόταν μόνο στις τροπικές περιοχές της Αφρικής, της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής. Κρούσματα παρατηρήθηκαν στις ελώδεις περιοχές του Παρισιού και κατά μήκος του ποταμού Τάμεση του Λονδίνου, ενώ στην ιταλική Σαρδηνία παρατηρήθηκαν 300 θάνατοι ανά 100.000 κατοίκους στα τέλη του 1800. Όμως, η Ευρώπη κατάφερε να εξαλείψει την ελονοσία μέσω ενός τεράστιου μεταπολεμικού προγράμματος ψεκασμών με εντομοκτόνα, αποξήρανσης βάλτων και φαρμακευτικής θεραπείας.
Ενώ η ελονοσία δεν έχει ακόμη επιστρέψει πλήρως στην ήπειρο, εκτός από μερικές τοπικές περιπτώσεις, η αύξηση άλλων ασθενειών που μεταδίδονται από κουνούπια, όπως ο δάγκειος πυρετός και ο ιός του Δυτικού Νείλου, θα πρέπει να θεωρηθεί ως ένα προειδοποιητικό σήμα. Στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, τον Ιούνιο τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ εξέδωσαν συναγερμό για αρκετά τοπικά κρούσματα ελονοσίας.
Όσον αφορά την τύχη της Ευρώπης, ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Ταμείου για την καταπολέμηση του AIDS, της φυματίωσης και της ελονοσίας, Peter Sands, δήλωσε ότι με την αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων στην περιοχή, η Ευρώπη «μπορεί κάλλιστα να δει την ελονοσία να επιστρέφει».
