Ο παγκρεατικός καρκίνος είναι ο 12ος συχνότερος καρκίνος στον κόσμο, αλλά αναμένεται να γίνει ακόμη πιο συχνός στις επόμενες δεκαετίες. Πρόκειται για έναν από τους πιο θανατηφόρους καρκίνους με φτωχή πρόγνωση, λόγω των ασαφών ή σιωπηλών συμπτωμάτων του και της μεταστατικής συμπεριφοράς του.
Σύμφωνα με Ισπανούς και Γερμανούς επιστήμονες, ένα διακριτό «προφίλ» των μικροβίων του εντέρου μπορεί να αποκαλύψει την ύπαρξη καρκίνου του παγκρέατος, άσχετα με το πόσο προχωρημένη είναι η νόσος. Η διαπίστωση αυτή ανοίγει τον δρόμο για ένα νέου τύπου γρήγορο και φθηνό μη επεμβατικό τεστ κοπράνων για την έγκαιρη διάγνωση αυτής της μορφής καρκίνου, η ανίχνευση της οποίας μέχρι σήμερα βασίζεται συνήθως σε επεμβατικές διαδικασίες.
Η νέα μέθοδος προτείνει την ανάλυση των μικροοργανισμών στα κόπρανα και διαπίστωσε ότι η γονιδιακή «υπογραφή» 27 εντερικών μικροβίων (κυρίως βακτηρίων) δείχνει ποιος άνθρωπος είναι υψηλού κινδύνου για παγκρεατικό αδενοκαρκίνωμα ή ποιος βρίσκεται στο αρχικό στάδιο της νόσου.
Τι έδειξε η μελέτη
Οι ερευνητές του Ισπανικού Εθνικού Κέντρου Ερευνών για τον Καρκίνο (CNIO) στη Μαδρίτη και του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Μοριακής Βιολογίας (EMBL) στη Χαϊδελβέργη, με επικεφαλής τους Νούρια Μάλατς και Πέερ Μπορκ αντίστοιχα, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό γαστρεντερολογίας Gut (Έντερο), μελέτησαν στην Ισπανία 136 ανθρώπους, από τους οποίους οι 57 με πρόσφατα διαγνωσμένο καρκίνο του παγκρέατος (25 αρχικού σταδίου και 32 προχωρημένου), οι 50 υγιείς (η ομάδα ελέγχου) και οι 27 με χρόνια παγκρεατίτιδα (αποτελεί παράγοντα κινδύνου για καρκίνο στο πάγκρεας). Ακολούθησε μια παρόμοια μελέτη στη Γερμανία σε 76 άτομα (44 με καρκίνο παγκρέατος και 32 χωρίς), με ανάλογα αποτελέσματα.
Η μελέτη φαίνεται να επιβεβαιώνει ότι τα τρισεκατομμύρια των μικροοργανισμών – βακτηρίων, μυκήτων κ.α. – που συνυπάρχουν με τα ανθρώπινα κύτταρα στο σώμα μας (το λεγόμενο μικροβίωμα) μπορεί να παίζουν ρόλο στην πυροδότηση και στη συνέχεια στην εξέλιξη του παγκρεατικού αδενοκαρκινώματος. Αντίθετα με την επικρατούσα αντίληψη, το στοματικό μικροβίωμα δεν βρέθηκε να σχετίζεται με τον παγκρεατικό καρκίνο, αλλά το εντερικό σχετίζεται.
Ο εν λόγω καρκίνος είναι μια νόσος με πολύπλοκη αιτιολογία και πολλαπλούς παράγοντες κινδύνου, όπως ηλικία, παχυσαρκία, διαβήτη, χρόνια παγκρεατίτιδα, κάπνισμα, μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ, ομάδα αίματος, οικογενειακό ιστορικό κ.α.
Στον μακρύ αυτό κατάλογο πρέπει να προστεθούν και τα εντερικά μικρόβια, τα οποία επίσης μπορούν να αποτελέσουν στο μέλλον έναν χρήσιμο βιοδείκτη για τον εντοπισμό του πληθυσμού υψηλού κινδύνου και για διάγνωση της νόσου.
Με αφορμή τη δημοσίευση της εν λόγω μελέτης απευθυνθήκαμε στον εγνωσμένου κύρους χειρουργό, Επίκουρο Καθηγητή Χειρουργικής, Mayo Clinic και Διευθυντή Α’ Χειρουργικής Κλινικής Νοσοκομείου Μητέρα-Υγεία, κ. Γρηγόρη Τσιώτο, ο οποίος μας εξηγεί τι ακριβώς είναι το μικροβίωμα του εντέρου, τη σημασία του στην ιατρική έρευνα, αλλά και πώς θα μπορούσε η συσχέτιση που καταγράφεται στην πρωτοποριακή αυτή μελέτη να ανοίξει νέους δρόμους στις προσπάθειες της ιατρικής κοινότητας για έγκαιρη ανίχνευση και θεραπεία του παγκρεατικού καρκίνου.
Το σχόλιο του ειδικού:
«Μικροβίωμα είναι το πλήθος, το είδος και το σχετικό ποσοστό των μικροβίων που βρίσκεται στο έντερο. Μέχρι πριν περίπου 10 χρόνια δεν δινόταν απολύτως καμία σημασία στα μικρόβια του εντέρου εκτός από περιπτώσεις λοιμώξεων που αντιμετωπίζονταν με αντιβιοτικά. Όμως, οι επιστήμονες που ασχολούμαστε με το πεπτικό σύστημα, αρχίσαμε να κατανοούμε ότι τα μικρόβια του εντέρου παίζουν και πάρα πολλούς άλλους ρόλους σε ασθένειες που δεν είναι λοιμώξεις, αλλά δυσλειτουργίες, φλεγμονές και μάλιστα όχι μόνο του εντέρου, αλλά και άλλων οργάνων του σώματος.
Έτσι, για παράδειγμα, παρατηρήθηκε ότι εάν σε κάποιους ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα (φλεγμονώδης αλλά όχι μικροβιακή νόσος) αλλάξουν τα σχετικά ποσοστά των διαφόρων ειδών εντερικών μικροβίων, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε βελτίωση των συμπτωμάτων. Είναι χαρακτηριστικό, όσο παράξενο και αν μπορεί να ακούγεται, ότι αρκετοί ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα βελτιώνονται εάν «μεταμοσχευθούν» στο έντερό τους μικρόβια ενός φυσιολογικού ατόμου. Τέτοιες παρατηρήσεις πιστοποιούν την σημασία του μικροβιώματος και αποτελούν την βάση για περαιτέρω έρευνα των εφαρμογών του. Σήμερα η μελέτη του μικροβιώματος αποτελεί έναν ταχύτατα επεκτεινόμενο τομέα της ιατρικής έρευνας με ολοένα και περισσότερους επιστήμονες να αφιερώνουν την ζωή τους σε αυτό και σε ολοένα και περισσότερες ασθένειες.
Η παρούσα μελέτη είναι η πρώτη που ερευνά την συσχέτιση μεταξύ καρκίνου παγκρέατος και μικροβιώματος. Πράγματι, οι ερευνητές διεπίστωσαν ότι ασθενείς με καρκίνο παγκρέατος φαίνεται να έχουν ένα ιδιαίτερο «μίγμα» (προφίλ) εντερικών μικροβίων που είναι διαφορετικό από ανθρώπους χωρίς την νόσο αυτή. Είναι πάρα πολύ σημαντική δημοσίευση και πρωτοποριακή χωρίς καμία αμφιβολία, όχι γιατί μπορούν τα πρώτα αυτά συμπεράσματα να βοηθήσουν σήμερα στην διάγνωση ή την θεραπεία του καρκίνου του παγκρέατος, αλλά γιατί ακριβώς αποδεικνύουν μία συσχέτιση. Αυτή ακριβώς η απόδειξη της κάποιας σχέσης αποτελεί από εδώ και πέρα ασφαλή βάση για περισσότερη και βαθύτερη έρευνα από περισσότερους ερευνητές, ώστε προοδευτικά να αποκρυσταλλωθεί στο μέλλον κάποια στέρεη γνώση που να μπορεί τότε να βοηθήσει διαγνωστικά και θεραπευτικά τους ασθενείς με την τόσο δύσκολη αυτή νόσο.
Εμείς, σαν ειδικοί στον καρκίνο του παγκρέατος, παρακολουθούμε πάρα πολύ στενά την παγκόσμια έρευνα, ώστε να χρησιμοποιήσουμε αυτόματα στους ασθενείς μας οποιοδήποτε αποδεδειγμένο (όχι υποθετικό) διαγνωστικό και θεραπευτικό «όπλο». Είναι επίσης σημαντικό να μην δημιουργούνται επιστημονικά αβάσιμες προσδοκίες για «μαγικές λύσεις» λόγω μιας σημαντικότατης, πρωτοποριακής, αλλά πολύ πρώιμης ακόμα δημοσίευσης. Έχουμε την πεποίθηση ότι στο εγγύς μέλλον, μετά από πολλή παγκόσμια ερευνητική δουλειά, θα μπορέσουμε να ορίσουμε με ακρίβεια την σχέση μικροβιώματος και καρκίνου παγκρέατος και θα μπορέσουμε να χρησιμοποιήσουμε το μικροβίωμα για έγκαιρη διάγνωση της νόσου σε θεραπεύσιμο στάδιο».
