H επιστήμη προχωράει με γοργούς ρυθμούς. Δεν κοιτάει πίσω της, παρά μόνο μπροστά της και μέρα με την ημέρα ανακοινώνονται ολοένα και περισσότερες τεχνικές ή συσκευές που θα κάνουν την ζωή και την καθημερινότητα πολλών εκατοντάδων χιλιάδων ασθενών πολύ καλύτερη στο κοντινό μας μέλλον.
Πριν λίγο καιρό, όπως αναφέρουν τα αμερικανικά ΜΜΕ, επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι μια γυναίκα με βαριά κατάθλιψη θεραπεύτηκε χάρη σε ένα πειραματικό εμφύτευμα στον εγκέφαλο – πρόκειται για μία εξέλιξη που θεωρείται ως ένα άκρως εντυπωσιακό βήμα για την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης ψυχικής νόσου που ταλανίζει εκατομμύρια ανθρώπους ανά την υφήλιο.
Πώς όμως λειτουργεί το εμφύτευμα; Ανιχνεύοντας μοτίβα της εγκεφαλικής λειτουργίας που συνδέονται με την κατάθλιψη και τα οποία διακόπτει αυτόματα, με μικροσκοπικούς παλμούς ηλεκτρικής διέγερσης στον εγκέφαλο. Η τεχνική καλείται «εν των βάθει εγκεφαλική διέγερση» (DBS ή Deep Brain Stimulation) και έχει χρησιμοποιηθεί ως θεραπεία για δεκάδες χιλιάδες ασθενείς με Πάρκινσον και επιληψία.
Η 36χρονη ασθενής, μια γυναίκα ονόματι Σάρα [αγνώστων λοιπών στοιχείων, για λόγους ιατρικού απορρήτου], δήλωσε κατόπιν ότι με την εν λόγω θεραπεία επέστρεψε σε «μία ζωή που επιτέλους αξίζει να ζεις».
«Δεν είχαμε καταφέρει να κάνουμε αυτού του είδους την προσωποποιημένη θεραπεία στο παρελθόν στην ψυχιατρική», δήλωσε η Κάθριν Σκάνγκος, επίκουρη καθηγήτρια κλινικής ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια-Σαν Φρανσίσκο (UCSF) και του Ινστιτούτου Νευροεπιστήμης Weill του ίδιου πανεπιστημίου, που ήταν επικεφαλής της έρευνας. «Αυτή η επιτυχία από μόνη της είναι μια απίστευτη πρόοδος στην γνώση μας για τη λειτουργία του εγκεφάλου που αποτελεί τη βάση της ψυχικής ασθένειας», συμπλήρωσε, προσθέτοντας εμφατικά μάλιστα ότι «το 10-30% των ανθρώπων με κατάθλιψη δεν ανταποκρίνονται σε τουλάχιστον δύο θεραπείες με φάρμακα», όπως σημειώνει χαρακτηριστικά το εκτενές άρθρο του New Scientist.
«Προσωποποιημένη» ιατρική προσέγγιση
Η διαδικασία θεραπείας της Σάρα δεν ήταν, βέβαια, μια απλή υπόθεση: Στην αρχική φάση, που διήρκεσε μία εβδομάδα, ένα προσωρινό εμφύτευμα εγκεφάλου κατέγραψε την ευρύτερη εγκεφαλική της δραστηριότητα ενώ η ίδια η Σάρα καταχωρούσε σε ένα τάμπλετ τη διάθεσή της. Στην συνέχεια, χρησιμοποιήθηκε ένας αλγόριθμος μηχανικής μάθησης προκειμένου να ταυτοποιηθεί ένα «μοτίβο δραστηριότητας στην αμυγδαλή του εγκεφάλου», για να εντοπιστούν οι «πτώσεις» της Σάρα και το «βύθισμά» της στην κατάθλιψη.
Τελικά οι επιστήμονες εντόπισαν μια περιοχή του εγκεφάλου της, όπου μία μικρή δόση ηλεκτρικής διέγερσης φάνηκε να έχει άμεσο και ουσιαστικό αντίκτυπο. «Την πρώτη φορά που δέχθηκα τη διέγερση, ένιωσα την πιο έντονη αίσθηση χαράς και η κατάθλιψή μου ήταν ένας μακρινός εφιάλτης για μία στιγμή», περιέγραψε η Σάρα. «Απλά γέλασα δυνατά. Ήταν η πρώτη φορά που γέλασα ή χαμογέλασα αυθόρμητα εδώ και πέντε χρόνια», συμπλήρωσε.
Όταν οι επιστήμονες ήταν σίγουροι για την εγκεφαλική «πηγή» της κατάθλιψής της, ακολούθησε μια πολύ λεπτή χειρουργική επέμβαση με την οποία τοποθετήθηκε ένα μόνιμο εμφύτευμα στον εγκέφαλό της.
Το εμφύτευμα ανιχνεύει κάθε δραστηριότητα που αποτελεί την πηγή της κατάθλιψης στην αμυγδαλή και αυτόματα πυροδοτεί μια ηλεκτρική διέγερση, η οποία δεν ενόχλησε την ασθενή, πέρα από ένα ήπιο αίσθημα εγρήγορσης και θετικότητας. Όπως μάλιστα παρατήρησαν οι επιστήμονες, αυτό συνέβη περίπου 300 φορές μέσα στην καθημερινότητα της Σάρα.
«Η ιδέα ότι μπορούμε να αντιμετωπίζουμε τα συμπτώματα στη στιγμή, την ώρα που προκύπτουν, είναι ένας νέος τρόπος αντιμετώπισης ακόμη και εκείνων των περιπτώσεων κατάθλιψης που είναι πολύ πιο δύσκολο να θεραπευτούν», ανέφερε η Σκάγκος, επισημαίνοντας με νόημα ότι «το αποτέλεσμα του εμφυτεύματος της Σάρα μάς επιβεβαίωσε ότι η κατάθλιψη είχε τις ρίζες της στη βιολογία του εγκεφάλου της και ότι είναι μία διαταραχή που μπορεί όντως να θεραπευθεί σε προσωποποιημένο βαθμό».
Η ίδια η Σάρα πάντως εμφανίζεται ενθουσιασμένη. Όπως δήλωσε η ίδια για τη νέα θεραπεία, «τους πρώτους μήνες η ανακούφιση της κατάθλιψης ήταν τόσο απότομη, που δεν ήμουν σίγουρη ότι θα διαρκούσε. Όμως έχει διαρκέσει (για πάνω από 15 μήνες)».
Οι ερευνητές έκαναν λόγο για «επιτυχία-ορόσημο στην μακρόχρονη προσπάθεια να εφαρμοστούν οι πρόοδοι της νευροεπιστήμης στη θεραπεία των ψυχιατρικών διαταραχών», υποστηρίζοντας ότι η εν λόγω νευρο-τεχνολογία μπορεί μελλοντικά να αξιοποιηθεί ως εξατομικευμένη θεραπεία για διάφορες νευροψυχιατρικές διαταραχές.
Η συσκευή κοστίζει περίπου 35.000 δολάρια (30.000 ευρώ) και είναι μια προσαρμοσμένη εκδοχή μίας που συνήθως χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της επιληψίας, που ονομάζεται NeuroPace RNS System. Η ομάδα του UCSF ήδη ετοιμάζει δοκιμές με περισσότερους ασθενείς και έχει ήδη «στρατολογήσει» δύο άτομα, ελπίζοντας ταυτόχρονα να ακολουθήσουν άλλα εννέα, προκειμένου να αξιολογήσει αν η τεχνική μπορεί να έχει ευρύτερη εφαρμογή.
Αν όλα πάνε καλά, κάποια στιγμή στο πολύ κοντινό μας μέλλον θα υποβληθεί αίτημα στην Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ για έγκριση της θεραπείας.
