Ο καρκίνος του δέρματος και το μελάνωμα είναι μια από τις σοβαρότερες μορφές καρκίνου και ιδιαίτερα απειλητικός για τη ζωή των ασθενών, αν δεν διαγνωστεί έγκαιρα. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια τα περιστατικά καρκίνου του δέρματος και κυρίως του μελανώματος αυξάνονται, τόσο παγκοσμίως όσο και στην χώρα μας. Στην Ευρώπη κάθε χρόνο καταγράφονται περισσότερα από 100.000 νέα περιστατικά αυτής της επιθετικής μορφής καρκίνου του δέρματος. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι τόσο η αλόγιστη έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία όσο και οι τεχνητές πηγές μαυρίσματος (solarium) στις οποίες μεγάλο μέρος του πληθυσμού καταφεύγει για να αποκτήσει την πολυπόθητη «ηλιοκαμένη» όψη μπορούν να εξηγήσουν ως ένα βαθμό την ανοδική πορεία των περιστατικών με μελάνωμα. Θα πρέπει όμως, να σημειωθεί ότι και η οικογενειακή επιβάρυνση αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης της νόσου, γεγονός που θα πρέπει να λαμβάνουν υπ’ όψη τους όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό μελανώματος, ώστε να μην αμελούν τον ετήσιο τακτικό έλεγχο του δέρματός τους.
Ο Δρ. Γεώργιος Κόκκαλης, Πλαστικός Χειρουργός με ειδίκευση στην Πλαστική, Αισθητική και Επανορθωτική Χειρουργική, ο οποίος έχει διατελέσει Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρίας Μελέτης Μελανώματος, μας μιλά για τη καθοριστική συμβολή της έγκαιρης διάγνωσης στη θετική έκβαση της νόσου, υπογραμμίζοντας παράλληλα την σημασία της αυτοεξέτασης στην έγκαιρη εντόπιση ύποπτων βλαβών.
Τι είναι το μελάνωμα;
Το μελάνωμα είναι ένας κακοήθης όγκος που προέρχεται από νεοπλασματικά, δηλαδή μεταλλαγμένα μελανοκύτταρα. Το μελάνωμα είναι πολύ συχνό σε χώρες με αυξημένη ηλιακή ακτινοβολία, όπως η Αυστραλία και η Ελλάδα, και προσβάλλει κυρίως τις περιοχές του δέρματος που εκτίθενται στην ηλιακή ακτινοβολία, χωρίς όμως να αποκλείεται η εμφάνιση του σε σημεία του σώματος που δεν είναι εκτεθειμένα όπως ο κορμός, τα άκρα ή οι όνυχες.
Ποια είναι τα ύποπτα συμπτώματα που θα πρέπει να οδηγήσουν τον ασθενή στην αναζήτηση ιατρικής συμβουλής;
Υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά, τα οποία μπορούμε να παρακολουθούμε ακόμη και μόνοι μας και σε περίπτωση που «αλλοιωθούν» να θέσουν την υποψία για μελάνωμα. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι η αύξηση του μεγέθους ενός σπίλου (ελιάς), η αλλαγή χρώματος, το ανώμαλο σχήμα και η εξέλκωση, και σπανιότερα ο κνησμός και η αιμορραγία. Συνεπώς, κάθε αλλαγή στους σπίλους που γίνεται αντιληπτή, θα πρέπει να αξιολογείται από τον δερματολόγο.
Ένα χρήσιμο μνημονικό τέχνασμα Αυτοεξέτασης, το «ABCDE», μπορεί να σας βοηθήσει να θυμηθείτε τι πρέπει να προσέχετε:
Α– (asymmetry) Ασυμμετρία -Η ασυμμετρία του σχήματος της βλάβης. Εάν χωρίσουμε την βλάβη με μία γραμμή στην μέση, τα δύο «μισά» τμήματα δεν ταυτίζονται.
Β– (border) Περιφέρεια της βλάβης -Τα όρια της βλάβης είναι συχνά υπερυψωμένα, ασαφή, θολωμένα, ή ανώμαλα και η μελάγχρωση εκτείνεται στο περιβάλλον δέρμα.
C– (color) Χρώμα-το χρώμα της βλάβης δεν είναι ομοιόμορφο. Υπάρχουν διάφορες αποχρώσεις του μαύρου, του καφέ καθώς και περιοχές λευκής απόχρωσης, γκρι, κόκκινης, ροζ, ή μπλε.
D– (diameter) Διάμετρος -υπάρχει αλλαγή στο μέγεθος της βλάβης, συνήθως αύξηση. Τα μελανώματα είναι συνήθως-αλλά όχι πάντα- μεγαλύτερα από τη γόμα ενός μολυβιού (6 χιλ).
E- (evolution) Εξέλιξη- ξαφνική αλλαγή του μεγέθους, του σχήματος και του χρώματος.
Συνεπώς, ο ρόλος της αυτοεξέτασης είναι πολύ σημαντικός για την έγκαιρη διάγνωση της νόσου.
Ακριβώς. Η έγκαιρη διάγνωση έχει μεγάλη σημασία στην αντιμετώπιση του μελανώματος. Κι αυτό, γιατί όταν η διάγνωση τίθεται σε πρώιμο στάδιο, οι πιθανότητες ίασης είναι αυξημένες. Συνεπώς, είναι σημαντικό κάθε άτομο να αυτό-εξετάζεται τακτικά και επιπλέον να προγραμματίζει επισκέψεις στο ιατρείο για την παρακολούθησή του. Ιδίως, οι άνθρωποι που έχουν οικογενειακό ιστορικό μελανώματος και τύπο δέρματος υψηλού κινδύνου (ανοικτόχρωμοι Ι,ΙΙ) καλό είναι να υποβάλλονται σε έλεγχο πιο συχνά.
Μια που «ανοίγετε» τη συζήτηση, ποια άτομα έχουν αυξημένες πιθανότητες να προσβληθούν από το μελάνωμα; Υπάρχουν κάποιοι επιβαρυντικοί παράγοντες;
Όλοι οι άνθρωποι είναι πιθανό να αναπτύξουν καρκίνο του δέρματος, αλλά συχνότερα εμφανίζεται σε άτομα 40-60 ετών. Τα τελευταία χρόνια όμως, έχει παρατηρηθεί αύξηση των περιστατικών και σε άτομα πιο νέα, πιθανότατα λόγω της παρατεταμένης έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία.
Συνοπτικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη μελανώματος είναι οι:
- Υπεριώδης (UV) ακτινοβολία: Η υπέρμετρη έκθεση σε έντονη ηλιακή ακτινοβολία, όπως συνήθως συμβαίνει κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών διακοπών, φαίνεται να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη μελανώματος. Παράλληλα, και οι τεχνητές πηγές υπεριώδους ακτινοβολίας, όπως οι τεχνητές πηγές μαυρίσματος (solarium), μπορούν να οδηγήσουν σε βλάβες στο δέρμα, αυξάνοντας τον κίνδυνο μελανώματος.
- Ανοιχτόχρωμος φωτότυπος: Τα άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα, μάτια πράσινα η γαλανά και μαλλιά κόκκινα η ξανθά, που «καίγονται» εύκολα στον ήλιο, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος.
- Μεγάλος αριθμός σπίλων (ελιών) και φακίδων στο δέρμα.
- Ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό μελανώματος του δέρματος
- Ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων άνω των τριών κυρίως κατά την παιδική ηλικία
Πώς τίθεται η διάγνωση του μελανώματος;
Η διάγνωση του μελανώματος γίνεται κλινικά από τον δερματολόγο με τη βοήθεια της ψηφιακής δερματοσκόπησης, ενώ σε περίπτωση που κάποιος σπίλος θεωρείται ύποπτος για την εμφάνιση μελανώματος, αφαιρείται από τον Πλαστικό Χειρουργό και αποστέλλεται για βιοψία. Η ιστολογική εξέταση της ελιάς που αφαιρείται θα δώσει και την τελική απάντηση εάν πρόκειται για μελάνωμα ή όχι.
Πώς αντιμετωπίζεται το μελάνωμα;
Η ορθή αντιμετώπιση του μελανώματος πρέπει να γίνεται από μία ομάδα ιατρών που αποτελείται από το Δερματολόγο, τον Πλαστικό Χειρουργό και τον Ογκολόγο.
Η έγκαιρη διάγνωση είναι ζωτικής σημασίας στην ιατρική, καθώς πολλές φορές καθορίζει σε σημαντικό βαθμό την έκβαση της νόσου. Κι αυτό ισχύει ιδιαίτερα για το μελάνωμα. Η αφαίρεση και ιστολογική εξέταση ενός ύποπτου μελαγχρωματικού σπίλου που διαθέτει ορισμένα χαρακτηριστικά, αποτελεί το πρώτο σωστό βήμα για πιστοποίηση του μελανώματος. Η αφαίρεση του ύποπτου σπίλου διενεργείται με τοπική αναισθησία και ακολουθεί άμεση συρραφή του τραύματος.
Ακολούθως, το παρασκεύασμα αποστέλλεται για ιστολογική εξέταση. Εάν η ιστολογική εξέταση δείξει ότι πρόκειται για μελάνωμα, ακολουθεί με γενική αναισθησία η συμπληρωματική εκτομή του μελανώματος και σε απόσταση 2-3 εκ., ανάλογα με τη θέση και το βάθος, και στη συνέχεια πλαστική αποκατάσταση με δερματικό μόσχευμα ή δερματικό κρημνό.
Ακολουθεί η διερεύνηση του λεμφαδένα φρουρού, δηλαδή του πρώτου λεμφαδένα που παροχετεύεται η λέμφος της περιοχής του μελανώματος. Εάν ο λεμφαδένας είναι θετικός, προχωρούμε στην αφαίρεση των υπολοίπων λεμφαδένων της περιοχής (Λεμφαδενική κένωση). Συγχρόνως, διενεργείται και πλήρης εργαστηριακός έλεγχος με αξονικές τομογραφίες.
Σε προχωρημένο μελάνωμα όμως, η χειρουργική θεραπεία δεν αρκεί, καθώς ο όγκος έχει εξαπλωθεί. Μετά την αφαίρεση ακολουθεί από τους ογκολόγους ένας κύκλος θεραπειών με σχήματα ανοσοθεραπείας, χημειοθεραπείας ή συνδυασμών .Οι νεότερες μέθοδοι θεραπείας αφενός επιμηκύνουν το χρονικό διάστημα της εμφάνισης των υποτροπών και αφετέρου του χρόνου της επιβίωσης.
Υπάρχουν κάποιες συμβουλές που μπορούμε να δώσουμε στους αναγνώστες μας για να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης μελανώματος;
Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, η αποφυγή της αλόγιστης έκθεσης στον ήλιο, ιδίως κατά τις επικίνδυνες ώρες (1π.μ.-5μ.μ.), η σωστή και συχνή χρήση αντηλιακού με υψηλό δείκτη προστασίας SPF >30,50, καθώς και η προστασία-ιδιαίτερα των παιδιών-με καπέλα, γυαλιά και κατάλληλο ρουχισμό, είναι απαραίτητα μέτρα για την σωστή προστασία από τον ήλιο.
Φυσικά, δεν θα πρέπει να αμελούμε τον ετήσιο έλεγχο των σπίλων στο σώμα μας. Ο τακτικός έλεγχος περιλαμβάνει δύο ανώδυνες κλινικές μεθόδους: τη δερματοσκόπηση και τη χαρτογράφηση σπίλων. Η δερματοσκόπηση είναι μια γρήγορη και ανώδυνη εξέταση των σπίλων, η οποία σώζει ζωές! Η χαρτογράφηση σπίλων είναι η μόνη εξέταση που μας επιτρέπει να παρακολουθούμε σε βάθος χρόνου και με ασφάλεια το πώς εξελίσσονται οι σπίλοι, ιδίως σε ασθενείς με πολλές ελιές στο σώμα τους.
Για περισσότερες πληροφορίες και αναλυτική ενημέρωση επικοινωνήστε με το 210 6710090 & 6932439728, ο Δρ. Γεώργιος Κόκκαλης Πλαστικός Χειρουργός είναι στη διάθεση σας.
Tο ιατρείο βρίσκεται στη Λ. Μεσογείων 307, στο Χαλάνδρι.
