Οι διατροφικές διαταραχές αποτελούν μια ασθένεια που ταλανίζει το 7%-8% του ελληνικού πληθυσμού. Η διατροφική διαταραχή (ΔΔ) είναι πολυπαραγοντική νόσος και για την ακρίβεια ορίζεται ως «εγκεφαλικά προσδιοριζόμενη ψυχική νόσος», κύρια αιτία έναρξης της οποίας θεωρείται η αλληλεπίδραση των γονιδίων με περιβαλλοντικούς παράγοντες. Την τελευταία δεκαετία πολλά έχουν αλλάξει στη θεραπεία και αντιμετώπιση των ΔΔ, ενώ η νέα θεραπεία είναι προσαρμοσμένη στα γονιδιακά χαρακτηριστικά προσωπικότητας και λειτουργεί καταλυτικά στη δημιουργία δομής, πλάνου με την άμεση εμπλοκή της οικογένειας και του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος.
Τα παραπάνω επισημαίνει η πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών, Μαρία Τσιάκα, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ με αφορμή ημερίδα με τίτλο «Αλήθεια… ξέρεις;» που θα πραγματοποιηθεί στις 11 Μαΐου, στη Θεσσαλονίκη (Αμφιθέατρο Μητροπολιτικού Κολλεγίου, Τσιμισκή 14, Θεσσαλονίκη, 11:00-17:00, με είσοδο ελεύθερη).
Στη συνέντευξή της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Τσιάκα εξηγεί πώς εμπλέκεται ο εγκέφαλος στην εμφάνιση και αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών, αναφέρεται στην νέα θεραπεία TBT-S, με την οποία οι ασθενείς βιώνουν άμεσα την αλλαγή και απαντά στο ερώτημα «πως η τροφή μπορεί να μετατραπεί σε δοσολογημένο φάρμακο για την αποκατάσταση του εγκεφάλου»
«Η διατροφική διαταραχή είναι πολυπαραγοντική νόσος. Για την ακρίβεια, ο ορισμός είναι εγκεφαλικά προσδιοριζόμενη ψυχική νόσος» αναφέρει η κ. Τσιάκα στη συνέντευξή της. «Η αλήθεια όμως είναι ότι η αλληλεπίδραση των γονιδίων με περιβαλλοντικούς παράγοντες θεωρείται ως κυρία αίτια έναρξης της νόσου. Η έναρξή της οφείλεται στον υποσιτισμό, ο οποίος επηρεάζει καθοριστικά κάποια σημεία του εγκέφαλου, καθώς και το νευρωνικό σύστημα. Η μεταφορά του μηνύματος στον εγκέφαλο μεταβάλλεται και γίνεται πιο αργή. Επίσης η υποθρεψία ενεργοποιεί στο μέγιστο υπέρ της νόσου όλα τα γονιδιακά χαρακτηριστικά προσωπικότητας, όπως την τελειομανία, το άγχος, την έμφαση στη λεπτομέρεια και στο λάθος, στην αποφευκτικότητα, την παρόρμηση, την ανταγωνιστικότητα, τον ιδεοψυχαναγκασμό, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, την εσωστρέφεια, τις υψηλές ακαδημαϊκές επιδόσεις κ.ά.»
«Η επαναφορά του εγκεφάλου στην πρότερη κατάσταση» λέει η κ. Τσιάκα «γίνεται αρχικά μέσα από την αύξηση ή σταθεροποίηση του βάρους (στην περίπτωση της νευρικής βουλιμίας) αλλά την συνεχή έκθεσή του στην τροφή με την παράλληλη αναδόμηση των σκέψεων και την υποστήριξη στην αλλαγή συνήθειων και τελετουργικών. Βασικά ο στόχος είναι η δημιουργία νέων εγγραφών στον εγκέφαλο μέσα από την εφαρμογή νέων πρακτικών και συμπεριφορών».
Τι έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια στη θεραπεία των διατροφικών διαταραχών και ποια είναι τα νεότερα και πιο αποτελεσματικά εργαλεία για την αναχαίτισή τους;
Τα περισσότερα μοντέλα θεραπείας ΔΔ περιλαμβάνουν τη νευροβιολογική διάσταση της νόσου. Οι αντιδράσεις του εγκεφάλου είναι σχεδόν προβλέψιμες, καθώς δημιουργείται ένα συγκεκριμένο μονοπάτι μέσω της ενεργοποίησης των συγκεκριμένων περιοχών, με συνέπεια οι αντιδράσεις των ασθενών να είναι αναμενόμενες. Ταυτόχρονα η νέα θεραπεία είναι προσαρμοσμένη στα γονιδιακά χαρακτηριστικά προσωπικότητας και λειτουργεί καταλυτικά στη δημιουργία δομής, πλάνου με την άμεση εμπλοκή της οικογένειας και του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος. Συγκεκριμένα τα χαρακτηριστικά στα οποία προαναφέρθηκα μεγεθύνονται και λειτουργούν υπέρ της νόσου, δηλαδή η τελειομανία εκφράζεται με τελειομανία στα συμπτώματα, η έμφαση στη λεπτομέρεια εντατικοποιείται με την έμφαση στις θερμίδες και τα γραμμάρια, ο ψυχαναγκασμός μπορεί να εκδηλωθεί έντονα μέσα από ρουτίνες που εξυπηρετούν την νόσο. Η νέα θεραπεία TBT-S (Temperament Based Therapy by Supports) λειτουργεί καταλυτικά ακόμη και στην πρώτη τετραήμερη παρέμβαση (που εφαρμόζεται συστηματικά στο κέντρο μας), όπου οι οικογένειες και οι ασθενείς βιώνουν άμεσα την αλλαγή. Οι ασθενείς συναινούν να φάνε και οι οικογένειες μαθαίνουν ακριβώς τι πρέπει να κάνουν και πώς να υποστηρίξουν εποικοδομητικά προς την άμεση ανάρρωση. Η νευροβιολογική γνώση που παρέχεται σε ασθενείς και υποστηριχτές λειτουργεί καθοριστικά στην αναχαίτηση της νόσου.
Πώς περάσαμε στη νέα εποχή θεραπείας των διατροφικών διαταραχών, όπου η οικογένεια και το κοινωνικό περιβάλλον αποτελεί τον βασικό πυλώνα ανάρρωσης;
Η οικογένεια είναι πυλώνας ανάρρωσης από το 2005 στην Αγγλία και την Αμερική. Οικογενειακοί θεραπευτές αντιλήφθηκαν ότι οι ΔΔ δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν επαρκώς χωρίς την εμπλοκή και την εκπαίδευση της οικογένειας. Ο μύθος ότι η οικογένεια ευθύνεται για την έναρξη της ΔΔ έχει καταρριφθεί, καθώς η οικογένεια είναι μέρος της λύσης του προβλήματος και όχι το ίδιο το πρόβλημα. Την τελευταία δεκαπενταετία έχουν αναπτυχθεί πολλές θεραπευτικές παρεμβάσεις που βασίζονται στην οικογένεια, καθώς η ασθένεια έχει μεγάλο αντίκτυπο στο οικογενειακό περιβάλλον, δημιουργώντας κατάθλιψη, εξουθένωση και έντονα συναισθήματα ανεπάρκειας, θυμού, ενοχών, απόγνωσης κτλ. Δυστυχώς στην Ελλάδα η εμπλοκή της οικογένειας συχνά αποκλείεται, λόγω έλλειψης επαρκούς εξειδικευμένου και καταρτισμένου προσωπικού.
Πότε ολοκληρώνεται η θεραπεία και ποια είναι τα κριτήρια;
Η θεραπεία ολοκληρώνεται όταν είναι σε πλήρη ύφεση τα περισσότερα συμπτώματα και οι ασθενείς μπορούν πλέον να διαχειριστούν με επάρκεια τα συναισθήματα και τις σχέσεις τους. Τα κριτήρια ανάρρωσης είναι πολλά και ποικίλα και αφορούν κυρίως στην αύξηση ή σταθεροποίηση του βάρους (νευρική βουλιμία και αδηφαγική διαταραχή), στη μείωση και εξαφάνιση συμπτωμάτων όπως ο περιορισμός τροφής, τα βουλιμικά επεισόδια, η πρόκληση εμετών, η χρήση καθαρτικών, η υπεργυμναστική, ο φόβος γύρω από τις τροφές και η διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος.
Πώς η τροφή από εχθρός μετατρέπεται σε δοσολογημένο φάρμακο για την αποκατάσταση του εγκεφάλου;
Αυτή είναι το βασικό μέσο αποκατάστασης της νευροβιολογίας του εγκεφάλου, καθώς δεν υπάρχει φάρμακο που να αποκαθιστά τις περιοχές που πλήττονται από τη νόσο. Η τροφή δίνεται δοσολογημένη, όπως η ινσουλίνη στα άτομα που πάσχουν από διαβήτη και επεξηγούμε μέσω της εκπαίδευσης των ασθενών και των υποστηρικτών, τι ακριβώς συμβαίνει στο εγκέφαλο όταν υποσιτίζονται ή προκαλούν εμετούς και πως η τροφή καθίσταται το μέσο επαναφοράς του ελέγχου στη ζωή του ασθενούς. Γνωρίζουμε ότι στα πρώτα στάδια επανασίτισης ο εγκέφαλος αντιδρά στέλνοντας μηνύματα φόβου και απέχθειας και μόνο στη θέα της τροφής, όμως αυτό κρατάει μόνο για λίγους μήνες καθώς η τροφή είναι φάρμακο όπως ακριβώς και η αντιβίωση. Το πρωτόκολλο της νέας θεραπείας προτείνει την δοσολογία εκείνη η οποία επιτρέπει την ελάχιστη παραγωγή της σεροτονίνης και ντοπαμίνης στο εγκέφαλο.
