Μπορεί μέχρι και το πρόσφατο παρελθόν το όνειρο εκατομμυρίων γυναικών με Πολλαπλή Σκλήρυνση (ΠΣ) για απόκτηση παιδιών να ήταν «απαγορευμένο», σήμερα όμως η εγκυμοσύνη για τις ασθενείς αναπαραγωγικής ηλικίας δεν θεωρείται εξ’ ορισμού επικίνδυνη, εφόσον βέβαια προχωρά υπό την καθοδήγηση του θεράποντος ιατρού τους.
Αναφορικά με το θέμα μας ενημερώνει η Συγκλητή-Ερριέττα Πελίδου, Επίκουρη Καθηγήτρια Νευρολογίας, στο Τμήμα Νευρολογίας στη Σχολή Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Η συμβουλευτική αυτών των γυναικών έχει αλλάξει σημαντικά μέσα στις δύο τελευταίες δεκαετίες αφού από τη μία, σειρά κλινικών δεδομένων απέδειξε πως η νόσος δεν προκαλεί ανεπιθύμητες ενέργειες για την μητέρα και το παιδί, και από την άλλη στις θεραπευτικές επιλογές των γιατρών υπάρχει πλέον ένα ανοσοτροποποιητικό φάρμακο πρώτης γραμμής, το οποίο δεν έχει αντένδειξη χρήσης στην εγκυμοσύνη, εφόσον η εκτίμηση οφέλους- κινδύνου είναι υπέρ της συνέχισης της θεραπείας.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως σήμερα περίπου το 43% των γυναικών με ΠΣ προχωρούν στη δημιουργία οικογένειας μετά τη διάγνωσή τους, κάτι που μέχρι πριν το 2000 φάνταζε αδύνατο εξαιτίας της ελλιπούς γνώσης, αλλά και της απουσίας θεραπειών που δεν θα έπρεπε να διακοπούν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Ακόμη, υπήρχε κακή πληροφόρηση ότι η εγκυμοσύνη επιβαρύνει την πορεία της ασθενούς με ΠΣ, πράγμα που δεν ισχύει σήμερα. Επίσης, η αναισθησία στη διάρκεια του τοκετού ήταν ένα αμφιλεγόμενο σημείο για την περαιτέρω πορεία της ασθενούς. Ως εκ τούτου πολλές γυναίκες στερούνταν την χαρά της μητρότητας.
Τι γνωρίζουμε σήμερα για τη σχέση κύησης- τοκετού και ΠΣ; Τα δεδομένα που έχουν στη διάθεσή τους οι ειδικοί μπορούν να «κωδικοποιηθούν» ως εξής:
Εγκυμοσύνη
Δεν υπάρχει καμία διαφορά -συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό- στο Apgar score, σε ό,τι αφορά στο βάρος γέννησης στην περιγεννητική ηλικία (δηλαδή από την 28η εβδομάδα κύησης έως και την 1η εβδομάδα ζωής).
Τοκετός
- Τοκετός με εξώθηση: Σύμφωνα με όλα τα νεότερα δεδομένα, η ΠΣ δεν σχετίζεται με ανεπιθύμητα συμβάντα κατά τη διάρκεια του φυσιολογικού τοκετού, τόσο αναφορικά με την εξώθηση όσο και αναφορικά με την αύξηση της διάρκειάς του.
- Τοκετός με καισαρική τομή: Οι τοκετοί με καισαρική τομή δεν σχετίζονται με την εμφάνιση ανεπιθύμητων συμβάντων, που σχετίζονται με τη νόσο, κατά την επιλόχεια περίοδο.
- Τοκετός με επισκληρίδιο αναισθησία: Οι τοκετοί με επισκληρίδιο αναισθησία δεν έχει παρατηρηθεί να έχουν επιβλαβείς επιπτώσεις για την μητέρα κατά τον τοκετό ή την επιλόχεια περίοδο.
Γαλουχία
Δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ ανεπιθύμητων συμβάντων και μητρικού θηλασμού. Ο μητρικός θηλασμός προτείνεται σαν μια πιο φυσιολογική διαδικασία ορμονικής αποκατάστασης του οργανισμού σε σύγκριση με την βίαια και απότομη ορμονική ανακατανομή που προκαλείται με την φαρμακευτική διακοπή.
Δεν είναι όμως μόνο η αύξηση των δεδομένων και η καλύτερη γνώση της ασθένειας που έχουν αλλάξει τον τρόπο προσέγγισης στο θέμα της εγκυμοσύνης σε γυναίκες παραγωγικής ηλικίας με ΠΣ. Είναι και η ύπαρξη νέων – σύγχρονων θεραπειών, μία εκ των οποίων μάλιστα, η Οξική Γλατιραμέρη, δεν έχει πλέον αντένδειξη χορήγησης καθ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αλλά και κατά την γαλουχία, εφόσον φυσικά η εκτίμηση οφέλους- κινδύνου είναι υπέρ της συνέχισής της.
Γονιμότητα και νέες θεραπείες
Αναλυτικότερα, όλες οι ανοσοτροποποιητικές θεραπείες πρώτης γραμμής, δηλαδή Οξική Γλατιραμέρη, Ιντερφερόνη-β, Φουμαρικός Διμεθυλεστέρας και Τεριφλουνομίδη, έχει αποδειχθεί ότι δεν έχουν καμία επίδραση στη γονιμότητα των γυναικών. Διαφοροποιήσεις υπάρχουν ωστόσο ως προς την καταλληλότητα της χρήσης τους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της γαλουχίας.
Σε ό,τι αφορά την περίοδο της κύησης, λοιπόν, από τις τέσσερις ουσίες μόνο η Οξική Γλατιραμέρη δεν έχει αντένδειξη χρήσης, καθώς η μεν Ιντερφερόνη-β σχετίστηκε με χαμηλότερο μέσο βάρος γέννησης, βραχύτερο μέσο μήκος γέννησης και πρόωρο τοκετό, η δε Τεριφλουνομίδη έχει δείξει εμβρυοτοξικότητα σε μελέτες σε ζώα, ενώ για τον Φουμαρικό Διμεθυλεστέρα υπάρχουν μόνο περιορισμένα δεδομένα στον άνθρωπο.
Αντίστοιχα σχεδόν είναι πάντως και τα αποτελέσματα για την περίοδο του θηλασμού, καθώς σύμφωνα με επιστημονικές αναφορές (Amato MP and Portaccio E., CNS Drugs, 2015) η Οξική Γλατιραμέρη και ο Φουμαρικός Διμεθυλεστέρας δεν έχουν «ενοχοποιηθεί» για απέκκριση στο ανθρώπινο γάλα, ενώ για την Ιντερφερόνη-β έχει παρατηρηθεί ότι υπάρχει περιορισμένη απέκκριση στο ανθρώπινο γάλα. Τέλος, για την Τεριφλουνομίδη έχει καταγραφεί απέκκριση στο γάλα αρουραίων.
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι η Οξική Γλατιραμέρη έχει πάψει να έχει αντένδειξη χρήσης κατά την εγκυμοσύνη, έπειτα από παρακολούθηση 5.000 κυήσεων σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Από κλινικά δεδομένα της τελευταίας 20ετίας, φαίνεται ότι η ουσία αυτή δεν συνδέεται με χαμηλή μέση τιμή βάρους γέννησης, πρόωρο τοκετό, αυτόματες αποβολές και τοξικότητα προς το έμβρυο, αλλά ούτε και με κίνδυνο εμφάνισης δυσμορφιών ή συγγενών ανωμαλιών.
