Αυγομαχίες σε όλη τη χώρα

Οι αυγομάχοι έχουν λάβει θέσεις και έχουν στη «φαρέτρα» τους είκοσι αυγά ο καθένας. Τα μάζευαν προσεκτικά όλο τον χρόνο, δοκιμάζοντάς τα για τις αντοχές τους και τα φύλασσαν στο ψυγείο ώστε να είναι έτοιμα να βαφτούν κόκκινα τη Μεγάλη Πέμπτη και να συμμετάσχουν στον επίσημο διαγωνισμό τη δεύτερη μέρα του Πάσχα. Η μάχη ξεκινά στην εξέδρα, όπου κάθονται αντικρυστά δύο αυγομάχοι.

Όποιος μείνει τελευταίος με ένα αυγό είναι νικητής. Οι συμμετέχοντες είναι δεκάδες, ενώ στη διαδικασία μπορεί να λάβει μέρος όποιος το επιθυμεί. Το ενδιαφέρον, μάλιστα, είναι τόσο μεγάλο που διοργανώνεται και ξεχωριστός διαγωνισμός για παιδιά – αυγομάχους.

Όλα αυτά θα συμβούν και φέτος στον Άνω Άγιο Ιωάννη Πιερίας, αλλά και σε κάθε άλλη περιοχή της χώρας, όπου δραστηριοποιούνται ποντιακοί σύλλογοι, καθώς το έθιμο της αυγομαχίας κατάγεται από τις πατρίδες του ποντιακού ελληνισμού. «Με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1922, οι πρόσφυγες έφεραν μαζί τους το έθιμο που αναπτύχθηκε ευρύτατα και διαδόθηκε γρήγορα πιθανότατα λόγω του διαγωνιστικού του χαρακτήρα» εξηγεί στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο πρόεδρος του Ποντιακού Πολιτιστικού Συλλόγου Άργος Χρήστος Παυλίδης και θυμάται από τους παππούδες του μια χαρακτηριστική παροιμία: όταν έχει κακοκαιρία, αν δεν πέσει του Χριστιανού το τσόφλι στη γη δεν ανοίγει ο καιρός.

Για την αναβίωση του εθίμου αναφέρει ότι συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των κατοίκων της Πιερίας αλλά και πολλών επισκεπτών από διάφορες περιοχές. Από την πλευρά του, ο Γενικός Γραμματέας του Συλλόγου Γιώργος Φιδάνογλου σημειώνει ότι πέρσι κατέφθασαν στον Άνω Άγιο Ιωάννη Πιερίας αυγομάχοι ακόμη και από τον Έβρο. Οι αυγομαχίες διαρκούν περίπου δύο ώρες και αμέσως μετά ξεκινούν τα χορευτικά συγκροτήματα. Η τιμή είναι μεγάλη για τους νικητές, τους οποίους συνοδεύει η φήμη του επικρατέστερου προσθέτει.

Οι συμβολισμοί του αυγού

Σε ό,τι αφορά τους συμβολισμούς του αυγού, ο λαογράφος και τέως διευθυντής της Μανουσείου Δημόσιας Βιβλιοθήκης της Σιάτιστας Γιώργος Μπόντας εξηγεί στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ότι το βρασμένο αυγό συμβολίζει τον θανατωμένο Χριστό, που με το τσούγκρισμα κατά την Ανάσταση ανασταίνεται και μας γεμίζει με ελπίδα για νέα ζωή, πιο χαρούμενη και ευτυχισμένη.

«Το τσόφλι συμβολίζει τον τάφο του Κυρίου και το σπάσιμό του το άνοιγμα του τάφου, την παραμέριση της πέτρας που το σκεπάζει και την έξοδο του Χριστού. Το αυγό προσφέρεται εύκολα, είναι τόσο μικρό και δίνει τόσα πολλά, μεταφέρει παντού την αγάπη, τη θυσία, την Ανάσταση, την ενότητα, τη θύμηση, την ανθρωπιά. Ένα αυγό φυλάσσεται με ευλάβεια στο εικονοστάσι για να προστατεύει το σπίτι μέχρι της Αναλήψεως. Τότε, στα μπαλκόνια ή στα παράθυρα των σπιτιών κρεμούν κόκκινα μαντήλια που συμβολίζουν τη λαμπρότητα της άνοιξης και την ανοιχτωσιά των αποχρώσεων της φύσης» αναφέρει χαρακτηριστικά.

Για το κόκκινο χρώμα του πασχαλινού αυγού, επισημαίνει πως παραπέμπει στους προχριστιανικούς θανάτους θεών, το αίμα του εβραϊκού προβάτου και το αίμα του χριστού. Έδωσε, μάλιστα, την ονομασία του και στη Μεγάλη Πέμπτη, η οποία στη Δυτική Μακεδονία ονομάζεται επίσης και Κόκκινη Πέμπτη ή Κόκκινη Πέφτη. Πολλοί λένε, άλλωστε, ότι τα αυγά θα πρέπει να βαφτούν κόκκινα πριν από τη Θεία Λειτουργία για να είναι γερά, αλλιώς θα σπάζουν εύκολα.

Έθιμα της Μεγάλης Πέμπτης και της Μεγάλης Παρασκευής στη Σιάτιστα

Το βάψιμο των αυγών κυριαρχεί στη χριστιανική παράδοση για τη Μεγάλη Πέμπτη, όμως το χαρακτηριστικό της Σιάτιστας είναι οι περδίκες. Σύμφωνα με τον κ. Μπόντα, τα παλαιότερα χρόνια αλλά ακόμη και σήμερα, νεαρά κορίτσια έφτιαχναν και φτιάχνουν τις περδίκες, ρίχνοντας κερί στα αυγά για να δημιουργήσουν σχέδια, όπως πουλιά, λουλούδια κ.ά. Ακολουθεί το τύλιγμά τους σε τούλι και η βαφή με τα υπόλοιπα κόκκινα αυγά, ενώ όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία το κερί απομακρύνεται με ζεστό λάδι και μένει πάνω στο κόκκινο αυγό ένα λευκό σχέδιο.

Τη Μεγάλη Παρασκευή, ημέρα μεγάλου πένθους, στο παρελθόν οι νοικοκυρές δεν σκούπιζαν, δεν μαγείρευαν και δεν έστρωναν το τραπέζι, παρά μόνο έτρωγαν σκορδάρι, ένα μείγμα από σκόρδο, ξύδι και νερό. Ακόμη και σήμερα, γυναίκες ψάλλουν το γνωστό μοιρολόι της Παναγίας:

«Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα

σήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται

σήμερα βάλανε βουλή οι άνομοι Εβραίοι,

για να σταυρώσουν το Χριστόν, των πάντων βασιλέα».

Στον Επιτάφιο ξεχωρίζουν δύο ακόμη έθιμα της Σιάτιστας που δεν συναντώνται σε καμία άλλη περιοχή της Ελλάδας. «Οι νεοαρραβωνιασμένες κοπέλες φορούν τα καλά τους, στολίζονται και περνούν από τον Επιτάφιο για να πάρουν κάτι από τη χάρη του και φυσικά την ευλογία. Επίσης, η παράδοση επιβάλλει στους νεοαρραβωνιασμένους την ανταλλαγή δώρων. Η αρραβωνιασμένη κοπέλα στέλνει στην πεθερά της για την Πασχαλιά γλυκά, αυγά, τσουρέκια και δώρα ενώ το αρραβωνιασμένο παλικάρι στέλνει στα πεθερικά του αρνί βαμμένο κόκκινο, στολισμένο με λουλούδια και πορτοκάλια στα κέρατα, τσουρέκι, γλυκά και μια άσπρη λαμπάδα» λέει ο κ. Μπόντης.

Τα τοπικά έθιμα περιλαμβάνουν και το κάψιμο του ομοιώματος του Ιούδα, που αναβιώνει και σε άλλα μέρη το Μεγάλο Σάββατο, ενώ η κορύφωση του Θείου Δράματος “συναντάται” με τη χαρμόσυνη είδηση της Ανάστασης του Κυρίου.