Η κυκλοφοριακή συμφόρηση αποτελεί ένα από τα πιο σοβαρά ζητήματα για τους κατοίκους των μεγάλων πόλεων, επηρεάζοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής τους. Η Αθήνα, όπως και πολλές άλλες μεγάλες πόλεις, αντιμετωπίζει καθημερινά το φαινόμενο αυτό, με τους ειδικούς να αναζητούν λύσεις για αποσυμφόρηση. Ποιοι είναι τελικά οι παράγοντες που συντελούν στην επιδείνωση του κυκλοφοριακού χάους και πώς μπορεί βελτιωθεί;
Ο Κωνσταντίνος Κεπαπτσόγλου, συγκοινωνιολόγος και καθηγητής στον τομέα των έργων υποδομής και αγροτικής ανάπτυξης, αναλύει στο Newsbeast τις αιτίες του προβλήματος, αναφέρει τις προοπτικές εξέλιξης των αστικών συγκοινωνιών, αλλά και τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για τον περιορισμό του προβλήματος τόσο από τον κρατικό μηχανισμό, όσο και από τους ίδιους τους πολίτες.
–Ποιοι είναι οι βασικοί λόγοι που η Αθήνα αντιμετωπίζει τόσο έντονο κυκλοφοριακό πρόβλημα τα τελευταία χρόνια;
Έχουμε πάρα πολλά αυτοκίνητα. Υπάρχει προτίμηση προς τα ιδιωτικά μέσα, ο κόσμος παίρνει το ΙΧ του, το οποίο είχε στερηθεί κατά την περίοδο της κρίσης. Επίσης, καθοριστικό ρόλο διαδραματίζουν οι ανεπαρκείς υποδομές. Και προφανώς το γεγονός ότι έχουμε μη ελκυστικά μέσα μαζικής μεταφοράς. Οι υποδομές μας, οι δρόμοι μας δεν επαρκούν για να εξυπηρετηθούν τόσα αυτοκίνητα. Από την άλλη, ακόμα και αν ήταν καλύτεροι οι δρόμοι, είναι τόσο μεγάλος ο αριθμός των αυτοκινήτων που κυκλοφορούν καθημερινά στην πόλη που θα ήταν πολύ δύσκολο, έως αδύνατον, να εξυπηρετηθούν σωστά. Παντού στον κόσμο το ίδιο ισχύει, το βλέπουμε παντού. Δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Στις μεγάλες πόλεις και συνήθως στις πρωτεύουσες, τα αυτοκίνητα είναι πολλά περισσότερα από ό,τι μπορεί να αντέξει ο τόπος.
–Έχουν υπάρξει αλλαγές στις μετακινήσεις των πολιτών μετά την πανδημία της COVID;
Η πανδημία μας επηρέασε πολύ αναφορικά με τον τρόπο που μετακινούμαστε. Θέλαμε να αποστασιοποιούμαστε περισσότερο από τους άλλους, άρα είναι φυσικό να αυξήθηκε ραγδαία ο αριθμός των ΙΧ στους δρόμους. Φυσικά δεν είναι μόνο ο COVID, είναι ένας συνδυασμός πραγμάτων. Παίζει ρόλο και η οικονομία, που μάλλον είναι κάπως καλύτερη συγκριτικά με τα προηγούμενα χρόνια, όσο και αν δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε.
–Πώς επηρεάζει η κατάσταση των δημόσιων συγκοινωνιών το κυκλοφοριακό ζήτημα;
Για να προτιμήσει ο πολίτης τις αστικές συγκοινωνίες, πρέπει να είναι ελκυστικές. Να πηγαίνουν δηλαδή όσο πιο γρήγορα γίνεται, με ασφάλεια και άνεση. Βέβαια, για να είμαστε δίκαιοι, δεν φταίνε μόνο οι αστικές συγκοινωνίες για αυτή την κατάσταση, έχουμε ευθύνη και οι ίδιοι οι πολίτες που τις παρεμποδίζουμε. Όταν κάποιος παρκάρει το αυτοκίνητό του όπου να ‘ναι και παρεμποδίζει την κυκλοφορία, τότε υπάρχει καθυστέρηση και δεν λειτουργούν σωστά τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς. Αυτό είναι ένα καθημερινό φαινόμενο. Οι αστικές συγκοινωνίες για να λειτουργήσουν καλά, απαιτούν πόρους, τους οποίους τώρα τους αποκτάμε σιγά σιγά και με πολύ μεγάλη καθυστέρηση, αλλά απαιτείται και σεβασμός από την πλευρά του πολίτη. Να τονίσω ότι είναι πολύ οικονομικά τα εισιτήρια στην Ελλάδα. Φυσικά, δεν αρκεί κάτι να είναι μόνο φθηνό για να το προτιμήσει ο κόσμος, πρέπει να είναι και ελκυστικό από πρακτικής άποψης. Δυστυχώς, όμως, όταν κάτι είναι φθηνό, ο πολίτης δεν το πολυσέβεται απ’ ό,τι φαίνεται. Δεν λέω φυσικά ότι πρέπει να αυξηθεί η τιμή των εισιτηρίων, αλλά πρέπει να ξέρουμε ότι όταν μας προσφέρεται κάτι τόσο φθηνά πρέπει να το σεβόμαστε. Γιατί η αστική συγκοινωνία επιδοτείται και από κατοίκους άλλων περιοχών της Ελλάδος, οι οποίοι φορολογούνται για να έχει ο Αθηναίος αυτή τη συγκοινωνία, αυτό όμως δεν το λέει κανείς. Αυτή είναι η πραγματικότητα.
–Η επικείμενη ολοκλήρωση της γραμμής 4 του Μετρό αναμένεται να βελτιώσει το κυκλοφοριακό πρόβλημα;
Θα βελτιώσει αισθητά την κατάσταση. Είναι πολύ ελκυστικό το Μετρό ως Μέσο Μαζικής Μεταφοράς, το βλέπουμε, θα βοηθήσει πάρα πολύ. Μην περιμένουμε βέβαια ότι θα αδειάσουν οι δρόμοι, αλλά σίγουρα θα βοηθήσει. Υπάρχει η ανάγκη να επεκταθεί το Μετρό, δεδομένων και των οικονομικών δυνατοτήτων της χώρας, προφανώς πρέπει να έχουμε ένα πιο πυκνό δίκτυο Μετρό. Θέλουμε δεκαετίες για να φτάσουμε σε ένα πολύ ικανοποιητικό στάδιο φυσικά, για να φτάσουμε το επίπεδο χωρών της Ευρώπης, αν φτάσουμε ποτέ. Ενδεχομένως να χρειαστούμε άλλη μία γραμμή ή και περισσότερες. Αλλά αυτό είναι θέμα σχεδιασμού, θα φανεί στην πορεία. Αλλά η γραμμή 4 ως έχει και η επέκταση που προβλέπεται θα βοηθήσουν όντως.
–Πιστεύετε ότι τα μέτρα περιορισμού της κυκλοφορίας, όπως για παράδειγμα ο δακτύλιος, έχουν ουσιαστική επίδραση ή χρειάζονται αναθεώρηση;
Ο δακτύλιος είναι ένα παρωχημένο μέτρο, γιατί δεν επιτηρείται. Όταν έχεις λάβει ένα μέτρο και δεν το εφαρμόζεις ή έχει ένα σωρό εξαιρέσεις, τότε υπάρχει πρόβλημα. Ένα τέτοιο μέτρο είναι και ο δακτύλιος. Είναι ένα σύστημα (σ.σ. ο πράσινος δακτύλιος) που μειώνει τους ρύπους στην πόλη, αλλά κυκλοφοριακά είτε είναι ηλεκτρικό το αυτοκίνητο είτε συμβατικό, την ίδια συμφόρηση προκαλεί. Φυσικά, όταν υπάρχει κάτι πρέπει να το εφαρμόζουμε. Το να έχουμε τον δακτύλιο και να μην τον τηρεί κανένας, είναι σαν να μην τον έχουμε. Χρειάζονται πιο αυστηρά μέτρα, κυρίως για τον έλεγχο της στάθμευσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το κέντρο της πόλης, όπου η πλειοψηφία παρκάρει παράνομα και δεν τους γράφει κανένας, που σημαίνει ότι δεν υπάρχει κανένας έλεγχος. Πρώτα λοιπόν εστιάζουμε στο ζήτημα του ελέγχου και μετά σκεφτόμαστε όλα τα άλλα. Όταν ο καθένας παρκάρει όπου του αρέσει, επειδή τον βολεύει, και δεν υπάρχει κάποια συνέπεια για αυτό, θα το ξανακάνει. Από την άλλη, εάν έπαιρνε κλήση την πρώτη φορά, ίσως θα πάρκαρε σε σωστό σημείο την επομένη, αλλά μπορεί και να μην μετακινούσε καν το ΙΧ του και να κινούνταν με τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς.
–Πώς πιστεύετε ότι η τεχνολογία μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση του κυκλοφοριακού στην Αθήνα;
Η τεχνολογία προσφέρει αμέτρητες δυνατότητες. Μπορεί να αναλάβει τον έλεγχο της σηματοδότησης, για παράδειγμα, ενώ οι εφαρμογές της είναι ποικίλες. Το σημαντικό, όμως, είναι να τις υιοθετούν οι πολίτες. Σήμερα, έχουμε τη δυνατότητα για έξυπνη κινητικότητα και διαχείριση στάθμευσης, πράγμα που μας επιτρέπει να εξυπηρετούμαστε γρήγορα, εκδίδοντας το εισιτήριο ηλεκτρονικά και χρησιμοποιώντας τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς με ευκολία και χωρίς περιορισμούς. Επίσης, με τις κάμερες που έχουν τοποθετηθεί στους δρόμους, οι οποίες είναι απαραίτητες όχι μόνο για την κυκλοφοριακή ροή, αλλά κυρίως για την πρόληψη ατυχημάτων. Ωστόσο, η επιτήρηση παραμένει αναγκαία για να συνειδητοποιήσει ο κόσμος ότι δεν μπορεί ο καθένας να δρα χωρίς να σκεφτεί τις συνέπειες που μπορεί να έχουν οι επιλογές του για τους άλλους. Ωστόσο, όλα αυτά απαιτούν χρόνο και πόρους.
–Τι είδους μέτρα θα μπορούσαν να εφαρμοστούν για να υπάρξει μια λύση στο κυκλοφοριακό πρόβλημα της Αθήνας;
Η μόνη λύση είναι να μείνουν τα αυτοκίνητα στο σπίτι, κάτι που φυσικά δεν γίνεται. Όλες οι πόλεις έχουν κυκλοφοριακό πρόβλημα, δεν έχει μόνο η Αθήνα. Και στο Παρίσι έχουν ζήτημα με την κίνηση στους δρόμους, παρόλο που διαθέτουν άριστη συγκοινωνία. Θα πρέπει να έχουμε μέτρα περιορισμού της χρήσης των ΙΧ, καλύτερη αστική συγκοινωνία και να σεβόμαστε τους συμπολίτες μας, να δρούμε συλλογικά.
–Σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις έχουν υιοθετηθεί επιτυχημένα πολιτικές μείωσης της κυκλοφορίας;
Κάποιες ευρωπαϊκές πόλεις έχουν φέρει Ζώνες Χαμηλών Εκπομπών (LEZ). Έχουν δηλαδή οριοθετηθεί περιοχές όπου απαγορεύεται είτε ελέγχεται η κυκλοφορία των πιο ρυπογόνων οχημάτων. Συνήθως αυτό σημαίνει ότι οχήματα με υψηλότερες εκπομπές δεν μπορούν να εισέλθουν καθόλου στην περιοχή. Βέβαια, και αυτά τα μέτρα έχουν προβλήματα. Σήμερα έμαθα ότι μια ηλικιωμένη κυρία στη Σουηδία, η οποία έπρεπε να εισέλθει σε μια τέτοια Ζώνη για ιατρικούς λόγους, δεν μπόρεσε τελικά να μπει. Υπάρχουν λύσεις, οι οποίες είναι ακόμη υπό δοκιμή, αλλά σε μια μεγαλούπολη όπως η Αθήνα, που είναι από τις μεγαλύτερες πόλεις της Ευρώπης, δεν είναι εύκολο. Δεν γίνεται να αδειάσει, για παράδειγμα, ο Κηφισός.
–Ο κόσμος είναι έτοιμος για δραστικές αλλαγές αναφορικά με τον τρόπο μετακίνησης;
Συνήθως ο πολίτης λέει «να πάρει ο άλλος το λεωφορείο, για να έχω εγώ άδειο δρόμο, να πηγαίνω γρήγορα στη δουλειά μου». Έτσι όμως δεν πάμε πουθενά. Σε άλλες χώρες ο κόσμος σέβεται και παίρνει απόφαση ρεαλιστική, λογική και προς το κοινό συμφέρον. Στην Ελλάδα δεν έχουμε φτάσει σε αυτό το κοινωνικό επίπεδο, ώστε να μπορούμε να πούμε ότι για το κοινό καλό παίρνουμε κάποιες δραστικές αποφάσεις. Είμαστε ατομιστές. Δεν κάνουμε καμία θυσία, περιμένουμε τα πάντα από το κράτος, αλλά και εμείς δεν θέλουμε να αλλάξουμε πραγματικά, ριζικά. Ελπίζω ότι οι επόμενες γενιές θα το αλλάξουν αυτό. Οι προηγούμενες γενιές που βίωσαν έντονα την οικονομική κρίση και στη συνέχεια ανέκαμψαν ήταν πιο στερημένοι σε πολλά. Φοβάμαι ότι συμβαίνουν αυτά που βλέπαμε πριν από 20 χρόνια από άποψη συμπεριφοράς, λέγοντας «δεν με νοιάζει τι κάνουν άλλοι». Η κρίση μάλλον άλλαξε τη συμπεριφορά μας σε αυτό.
