Ακόμη και τα πιο απλά γεύματα που απολαμβάνουμε σήμερα έγιναν δυνατά χάρη σε σημαντικές καινοτομίες στην ιστορία της διατροφής. Ποιος «εφηύρε» το ψωμί σε φέτες; Πώς δημιουργήθηκε ο φούρνος μικροκυμάτων; Και ποια ιδιοφυΐα μας έδωσε το πιρούνι; Φανταζόσασταν ποτέ τη ζωή σας χωρίς όλες αυτές τις γαστρονομικές ανέσεις, που σίγουρα διευκολύνουν την καθημερινότητά μας;
Δείτε παρακάτω, λοιπόν, μερικές από τις εφευρέσεις που διαμόρφωσαν τον γαστρονομικό κόσμο όπως τον ξέρουμε.
Γουόκ
Το γουόκ είναι ένα από τα πιο ευέλικτα και επιδραστικά μαγειρικά εργαλεία που εφευρέθηκαν ποτέ, με τους Κινέζους να το χρησιμοποιούν εδώ και 3.000 χρόνια. Το μεταλλικό τηγάνι διακρίνεται για την παραδοσιακά στρογγυλεμένη βάση του και τη μεγάλη επιφάνεια, η οποία καθιστά δυνατή τη μαγειρική, το βράσιμο, τον ατμό και το τηγάνισμα φαγητών σε ένα μόνο σκεύος.
Ένα άλλο πλεονέκτημά του εργαλείου είναι κάτι που ονομάζεται wok hei. Ένας καντονέζικος όρος που μεταφράστηκε σε «ανάσα του wok» από τη συγγραφέα τροφίμων Grace Young και χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη μοναδική, ψημένη γεύση που προσδίδει το τηγάνι στα φαγητά. Όταν ένα γουόκ φτάνει σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες, αποβάλλει την υπερβολική υγρασία από τα υλικά και προωθεί την καραμελοποίηση για να δημιουργήσει πιο συμπυκνωμένες γεύσεις.
Φούρνος
Η φωτιά αναφέρεται συχνά ως μία από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις στην ιστορία της ανθρωπότητας, και για καλό λόγο: είχε τεράστιο αντίκτυπο στην ανθρώπινη ανάπτυξη. Αλλά ακόμη και όταν οι άνθρωποι άρχισαν να μαγειρεύουν, υπήρχαν πολλά που δεν μπορούσαν εύκολα να επιτύχουν με μια ανοιχτή φλόγα, όπως το ομοιόμορφο μαγείρεμα των τροφίμων σε ελεγχόμενες θερμοκρασίες. Γι’ αυτό και χρειάστηκαν τους φούρνους.
Οι πρώτοι φούρνοι χρονολογούνται πριν από 30.000 χρόνια στην Κεντρική Ευρώπη. Αποτελούνταν από ένα μεγάλο λάκκο σκαμμένο στη γη, επενδυμένο με πέτρες που οδηγούσαν τη θερμότητα -τα καυτά κάρβουνα ή η στάχτη παρείχαν σταθερή θερμότητα στο φαγητό και ένα στρώμα χώματος από πάνω κρατούσε τη θερμότητα περιορισμένη. Αυτοί οι χωμάτινοι φούρνοι μαγείρευαν τα τρόφιμα αργά σε χαμηλές θερμοκρασίες, διασπώντας τα και καθιστώντας τα θρεπτικά συστατικά ευκολότερα απορροφήσιμα.
Από το hangi των Μαορί μέχρι το clambakes της Νέας Αγγλίας, οι υπόγειοι φούρνοι χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα σε όλο τον κόσμο -αν και το τι μαγειρεύουμε με αυτούς έχει αλλάξει λίγο με την πάροδο των χιλιετιών. Για παράδειγμα, οστά που ανακαλύφθηκαν κοντά σε αρχαίους φούρνους γης δείχνουν ότι το μαμούθ ήταν το κύριο πιάτο σε μερικά από τα πρώτα μπάρμπεκιου.
Φούρνος μικροκυμάτων
Οι άνθρωποι έχουν εφεύρει πολλά εργαλεία για τη θέρμανση των τροφίμων από τους πρώτους γήινους φούρνους. Μετά την εμφάνιση των ξυλόφουρνων με τούβλα στην αρχαιότητα, οι φούρνοι αερίου και οι ηλεκτρικοί φούρνοι εμφανίστηκαν τον 19ο αιώνα. Αλλά το μεγαλύτερο πρόσφατο άλμα στην τεχνολογία μαγειρέματος μπορεί να είναι ο φούρνος μικροκυμάτων, η ανακάλυψη του οποίου έγινε καταλάθος.
Ο μηχανικός της εταιρείας Raytheon, Percy LeBaron Spencer, επισκεπτόταν ένα εργαστήριο που δοκίμαζε μαγνητρόνια παραγωγής μικροκυμάτων το 1945, όταν παρατήρησε ότι η σοκολάτα στην τσέπη του είχε λιώσει. Όπως αναφέρει το mentalfloss.com, ο Σπένσερ τοποθέτησε για λίγο άψητο ποπ κορν και όταν αυτό έσκασε μπροστά από το ενεργό μάγνηστρο, ο Σπένσερ συνειδητοποίησε ότι η ακτινοβολία μικροκυμάτων θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως μια γρήγορη και βολική πηγή θερμότητας για το μαγείρεμα. Αργότερα την ίδια χρονιά, κατέθεσε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για τον φούρνο μικροκυμάτων.
Αρχαία ψυγεία
Για τους αρχαίους μάγειρες, η εξεύρεση ενός τρόπου να διατηρούν τα φρέσκα τρόφιμα κρύα ήταν εξίσου σημαντική με το μαγείρεμά τους. Οι Κινέζοι εφάρμοζαν υποτυπώδη ψύξη πριν από 3.000 χρόνια, συλλέγοντας πάγο και αποθηκεύοντάς τον. Στους επόμενους αιώνες, οι Αιγύπτιοι, οι Ινδοί, οι Έλληνες, οι Εβραίοι και οι Ρωμαίοι ανέπτυξαν τρόπους ψύξης τροφίμων και ποτών, είτε συλλέγοντας χιόνι και πάγο είτε κατασκευάζοντας τον οι ίδιοι.
Το πιο εντυπωσιακό αρχαίο ψυγείο ίσως είναι τα yakhchals της Περσίας. Αναπτύχθηκαν γύρω στο 400 π.Χ. και αυτοί οι μυτεροί θόλοι σχεδιάστηκαν για να διατηρούν τον πάγο παγωμένο σε ένα καυτό κλίμα ερήμου. Το νερό από ένα κοντινό υδραγωγείο τροφοδοτούσε έναν θάλαμο σκαμμένο βαθιά στην ψυχρή άμμο κάτω από την κατασκευή. Αυτά τα παγωμένα σπίτια διέθεταν μερικές φορές μηχανισμούς σύλληψης του ανέμου που εκτρέπουν τις αύρες κάτω από το έδαφος, όπου ψύχονται. Αυτό το χαρακτηριστικό, που ονομάζεται badgir, χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα στην αρχιτεκτονική της ερήμου στο Ιράν.
Ανοιχτήρι κονσέρβας
Η συντήρηση είναι ένα σημαντικό θέμα των μεγαλύτερων ανακαλύψεων στην ιστορία των τροφίμων. Όταν εφευρέθηκε η σύγχρονη κονσερβοποίηση στις αρχές του 1800, η κατανάλωση θρεπτικών γευμάτων σε μακρινά ταξίδια ή κατά τη διάρκεια σκληρών χειμώνων έγινε πιο εφικτή. Αλλά ίσως εξίσου σημαντική με την κονσερβοποίηση είναι και η εφεύρεση που έκανε τις κονσέρβες πιο εύχρηστες. Είτε το πιστεύετε είτε όχι, σύμφωνα με το mentalfloss.com, το ανοιχτήρι για κονσέρβες ήρθε σχεδόν πέντε δεκαετίες μετά τις πρώτες μεταλλικές κονσέρβες. Πριν από αυτό, οι άνθρωποι έπρεπε κυριολεκτικά να σκαλίζουν τα δοχεία τους για να απολαύσουν το φαγητό τους.
Αν και μπορεί να μην ήταν ο πρώτος που δημιούργησε ένα ανοιχτήρι κονσερβών -κάποιες πηγές αναφέρουν τον Robert Yates από το Ηνωμένο Βασίλειο- ο Αμερικανός εφευρέτης Ezra J. Warner μπορεί να είναι ο πιο επιδραστικός εφευρέτης ανοιχτηριού κονσερβών στον κόσμο. Ο Warner κατοχύρωσε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το σχέδιό του για ένα πρώιμο ανοιχτήρι κονσέρβας το 1858.
Το εν λόγω ανοιχτήρι διέθετε μια λεπίδα αρκετά κοφτερή ώστε να διαπερνά το καπάκι και ένα προστατευτικό για την προστασία του εξωτερικού μέρους της κονσέρβας. Πριονίζοντας το εργαλείο κυκλικά, οι χρήστες μπορούσαν να αφαιρέσουν το καπάκι χωρίς σφυρί και καλέμι. Ο σχεδιασμός του Warner δεν έγινε ποτέ «mainstream», αλλά χρησιμοποιήθηκε από στρατιώτες κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, ενώ ορισμένοι παντοπώλες το χρησιμοποιούσαν, επίσης, για να προ-ανοίγουν κονσέρβες για τους πελάτες τους.
Τα ανοιχτήρια κονσερβών υπέστησαν διάφορες αναβαθμίσεις μέχρι τη δεκαετία του 1920, όταν ο Charles Arthur Bunker παρουσίασε για πρώτη φορά μια συσκευή που χρησιμοποιεί έναν τροχό κοπής και ένα περιστρεφόμενο κουμπί. Με ένα εργαλείο που τις έκανε να ανοίγουν εύκολα, οι κονσέρβες μετατράπηκαν επίσημα από τρόφιμο επιβίωσης σε είδος ευκολίας.
Τρίφτης τυριού
Ο τρίφτης τυριού είναι άλλο ένα εργαλείο που κάνει τη ζωή στην κουζίνα πιο εύκολη, και είναι παλαιότερο απ’ ό,τι νομίζετε. Σύμφωνα με το Oxford Companion to Cheese, οι Μεσοποτάμιοι της 3ης χιλιετίας π.Χ. διέθεταν διάτρητα μπολ που ίσως χρησιμοποιούνταν για να τρίβουν τυρί. Ένα κείμενο των Χετταίων από μια χιλιετία αργότερα περιλαμβάνει έναν όρο που θα μπορούσε να μεταφραστεί ως «τριμμένο» τυρί. Μέχρι τον 9ο αιώνα π.Χ., υπάρχουν σαφείς περιγραφές και αρχαιολογικά ευρήματα για τρίφτες τυριού από τον ελληνικό και τον ρωμαϊκό πολιτισμό.
Μηχανή κοπής ψωμιού
Η εφεύρεση του ψωμιού σε φέτες το 1928 θεωρείται κορυφαία στιγμή της ανθρώπινης εφευρετικότητας. Ο εφευρέτης από την Αϊόβα Otto Rohwedder κατέθεσε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για μια μηχανή που έκοβε ολόκληρες φραντζόλες ψωμιού ταυτόχρονα. Ωστόσο, δεν αποδέχτηκαν με θέρμη όλοι την ιδιοφυΐα της ιδέας του. Οι αρτοποιοί ανησυχούσαν ότι το κόψιμο του ψωμιού σε φέτες στο σπίτι θα το έκανε να μπαγιατέψει γρηγορότερα ή ακόμη και να διαλυθεί. Για να αποφευχθεί αυτό, ο Rohwedder συνέστησε να συγκρατούνται οι φέτες με καρφίτσες, γεγονός που πρόσθεσε ένα ενοχλητικό εμπόδιο σε ένα αντικείμενο που προοριζόταν να είναι βολικό.
Τελικά, ο Rohwedder βρήκε αγοραστή για τη μηχανή του στην Chillicothe Baking Company, στο Chillicothe του Μιζούρι. Η εταιρεία επρόκειτο να κάνει το ντεμπούτο του ψωμιού Kleen Maid Sliced Bread στις 7 Ιουλίου του 1928. Την προηγούμενη ημέρα, σύμφωνα με το mentalfloss.com, η εφημερίδα Constitution-Tribune δημοσίευσε ένα ενδουσιώδες κείμενο -και, επίσης, έτρεξε μια διαφήμιση που αποκαλούσε το προϊόν «το μεγαλύτερο βήμα προς τα εμπρός στη βιομηχανία αρτοποιίας από τότε που τυλίχτηκε το ψωμί».
Χάρτινη συσκευασία αυγών
Είκοσι εννέα χρόνια πριν το κόψιμο του ψωμιού σε φέτες (1928) το Scientific American έγραψε ένα πρώιμο σημείωμα για το απλό κουτί αυγών. Σύμφωνα με το mentalfloss.com, αν και είναι δύσκολο να οριστεί ποιος το εφηύρε -η συσκευή δεν κατοχυρώθηκε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας μέχρι το 1928– αυτό το σημείωμα από το 1899 λέει ότι ο Robert J. Barkley από το Κάνσας είχε δημιουργήσει ένα κουτί «σχεδιασμένο να περιέχει δώδεκα αυγά και να αποφεύγει την ανάγκη καταμέτρησης και τον κίνδυνο να σπάσουν από τη συχνή χρήση τους».
Δυστυχώς, δεν φαίνεται να υπάρχουν πολλές περισσότερες πληροφορίες για τον Barkley, εκτός από το ότι πέθανε το 1905, με την τοπική εφημερίδα να σημειώνει ότι αν και «το κοινό έχει αργήσει κάπως να υιοθετήσει [τα χαρτοκιβώτια αυγών] για γενική χρήση… προορίζονται να χρησιμοποιηθούν κάποτε παντού».
Υβρίδιο κουταλιού- πιρουνιού
Τα πρώτα πιρούνια και κουτάλια έχουν εντοπιστεί στην Αρχαία Αίγυπτο, αλλά το πιρούνι δεν εμφανίστηκε παρά πολύ αργότερα. Ο Αμερικανός γιατρός Samuel W. Francis έλαβε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για το υβρίδιο κουταλιού-πιρουνιού-μαχαιριού το 1874, και ήταν μόνο μία από τις πολλές δημιουργικές εφευρέσεις του.
Το νέο σκεύος του Francis δεν θα απογειωνόταν μέχρι τη δεκαετία του 1950, όταν ο Hyde W. Ballard κατοχύρωσε το όνομα spork και η επανάσταση του πλαστικού έκανε εύκολη την κατασκευή του. Ο Francis πέθανε το 1886 χωρίς να γνωρίζει ότι το έξυπνο εργαλείο φαγητού του θα γινόταν η μεγαλύτερη κληρονομιά του.
Διαφανής μεμβράνη τροφίμων
Αν και η διαφανής μεμβράνη τροφίμων σήμερα είναι ένα από τα πιο χρήσιμα πράγματα που πρέπει να έχετε στην κουζίνα σας, η εφεύρεσή της έγινε τυχαία. Το 1933, ένας εργαζόμενος στο εργαστήριο Ralph Wiley της Dow Chemical καθάριζε τον εξοπλισμό που χρησιμοποιούνταν για την ανάπτυξη προϊόντων στεγνού καθαρισμού, όταν είδε ότι είχε σχηματιστεί μια λεπτή πλαστική μεμβράνη μέσα σε ένα φιαλίδιο. Το υλικό προσκολλήθηκε με φυσικό τρόπο στις επιφάνειες, ενώ εμπόδιζε τα μόρια νερού και οξυγόνου. Αν και το πλαστικό ονομαζόταν επίσημα χλωριούχο πολυβινυλιδένιο, το αφεντικό του Wiley, ο John Reilly, το ονόμασε Saran -από τη σύζυγό του Sarah και την κόρη του Ann.
Το νέο προϊόν είχε πολλές εφαρμογές. Η Dow Chemical το ανέπτυξε αρχικά ως σπρέι που προστάτευε στρατιωτικά μαχητικά αεροπλάνα από τα στοιχεία της φύσης, ενώ αργότερα, χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή ταπετσαριών αυτοκινήτων και στρατιωτικών μποτών μάχης. Μόνο το 1949 η Dow Chemical ξεφορτώθηκε την ενοχλητική οσμή και το πράσινο χρώμα του Saran και εφάρμοσε τις προστατευτικές του ιδιότητες στα τρόφιμα.
Σήμερα, το Saran Wrap είναι στην πραγματικότητα πολυαιθυλένιο, το οποίο μπορεί να μην είναι τόσο κολλητικό όσο το αρχικό υλικό, αλλά έχει περιβαλλοντικά οφέλη και είναι πιθανώς πιο υγιεινό για χρήση σε τρόφιμα.
Και μπορεί η εφεύρεση της διαφανούς μεμβράνης να μην ήταν τόσο επαναστατική όσο ο πρώτος φούρνος ή το πρώτο ψυγείο, σίγουρα, όμως, έχει σώσει αμέτρητα περισσεύματα φαγητού στις δεκαετίες που ακολούθησαν.
