Οριακή η συρρίκνωση της ελληνικής παραοικονομίας

Μικρή συρρίκνωση της σκιώδους οικονομίας στην Ελλάδα το 2012, στο 24% του επίσημου ΑΕΠ, έναντι 25,8% πέρυσι και 25,4% το 2010, «βλέπει» ο Αυστριακός καθηγητής Φρίντριχ Σνάιντερ (Friedrich Schneider), που θεωρείται παγκόσμια αυθεντία σε θέματα παραοικονομίας.

Ταυτόχρονα, όμως, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το γεγονός ότι η διαφθορά στη χώρα καλά κρατεί, έχοντας σημειώσει «δραματική» -όπως είπε- αύξηση στο διάστημα 2010- 2011. Ως αποτέλεσμα η Ελλάδα κατατασσόταν πέρυσι, από αυτή την άποψη, στην ίδια θέση με τις χώρες Κολομβία, Ελ Σαλβαδόρ, Μαρόκο, Περού και Ταϊλάνδη και σε χειρότερη από το Βανουάτου και τη Γκάμπια.

Ο κ. Σνάιντερ, καθηγητής Οικονομικών του Πανεπιστημίου του Λιντς, δεν είναι ένα τυχαίο πρόσωπο: έχει μελετήσει το θέμα της παραοικονομίας για περισσότερα από 30 χρόνια, σε 145 χώρες και έχει διατελέσει σύμβουλος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), της Παγκόσμιας Τράπεζας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Σύμφωνα με το Αθηναϊκό Πρακτορείο, όπως εξήγησε ο κ. Σνάιντερ στη διάρκεια σημερινής συνέντευξης Τύπου, στη Θεσσαλονίκη, η σκιώδης οικονομία στην Ελλάδα εκτιμάται ότι ανέρχεται στα 60 δισ. ευρώ, εκ των οποίων, όμως, τα περίπου 20 δισ. υπολογίζονται στο επίσημο ΑΕΠ, καθώς προέρχονται από νόμιμες δραστηριότητες (πχ, από έναν τεχνίτη, που θα κόψει απόδειξη για την παροχή υπηρεσίας στο όνομα του εργοδότη του, ο οποίος όμως δεν καταβάλει ασφαλιστικές εισφορές του υπαλλήλου του). Τα υπόλοιπα 40 δισ. ευρώ προέρχονται από παράνομες δραστηριότητες. Κατά τον κ. Σνάιντερ, αν δίδονταν τα σωστά κίνητρα, θα μπορούσαν να προστεθούν στο ελληνικό ΑΕΠ τουλάχιστον 20 δισ. ευρώ ετησίως.

Ο κ. Σνάιντερ παρουσίασε σήμερα, στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο του διεθνούς συνεδρίου «International Conference on International Business 2012», δύο μελέτες, στις οποίες εμπεριέχονται και τα παραπάνω συμπεράσματα, με τίτλους: «Σκιώδης Οικονομία και Διαφθορά σε ορισμένες χώρες του ΟΟΣΑ» (”Shadow Economy and Corruption in Some OECD Countries”) και «Φοροδιαφυγή και Διαφθορά στην Ελλάδα κι άλλες χώρες του ΟΟΣΑ: Τί μπορούμε να κάνουμε;» (‘’Tax Evasion and Corruption in Greece and in other OECD Countries: What can we do?’’).

Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του κ.Σνάιντερ, η Ελλάδα κατατάσσεται στην πρώτη δεκάδα των χωρών με τη μεγαλύτερη παραοικονομία, μεταξύ των 27 κρατών της Ε.Ε. Τις πρώτες θέσεις κατέχουν η Βουλγαρία και η Ρουμανία, με σκιώδη οικονομία που υπολογίζεται κοντά στο 32% και το 29% του επίσημου ΑΕΠ αντίστοιχα.

Αντίθετα τα χαμηλότερα, αντίστοιχα, ποσοστά εντοπίζονται στις χώρες Λουξεμβούργο, Αυστρία και Ελβετία (όπου κυμαίνονται γύρω στο 8%), ενώ η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, η Γερμανία, έχει παραοικονομία ίση με το 13,3% του ΑΕΠ της. Στη Γαλλία το αντίστοιχο ποσοστό είναι 10,8% και στην Ιταλία 21,6%.

Πάνω από 20 δισ. ετησίως στοιχίζει η διαφθορά στην ελληνική οικονομία

Πάντως, αν στο επίπεδο της παραοικονομίας, η Ελλάδα παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια κάποια βελτίωση, η κατάσταση σε ό,τι αφορά στη διαφθορά είναι απογοητευτική.

Μετά το «φωτεινό» διάστημα 2002-2008 όταν η κατάσταση είχε ελαφρώς βελτιωθεί, στη διετία 2010-2011 άνοιξαν ξανά οι ασκοί του Αιόλου. Σύμφωνα με τον κ. Σνάιντερ, ο οποίος επικαλέστηκε στοιχεία της Διεθνούς Διαφάνειας, σε μια κλίμακα από το μηδέν (χειρότερη επίδοση) μέχρι το 10 (άριστα), η Ελλάδα βαθμολογείτο το 2011 με 3,4. Κατατασσόταν δε, στην 80η θέση μεταξύ 182 χωρών (έναντι της 44ης το 2002).

Σε απόλυτους αριθμούς, η ζημία που προκαλεί η διαφθορά στην ελληνική οικονομία υπολογίζεται στα 26,5 δισ. ευρώ το 2010 και στα 27,3 δισ. πέρυσι, έναντι 21,5 δισ. το 2002. «Η καταπολέμηση της διαφθοράς είναι επείγουσα ανάγκη για την Ελλάδα», σημείωσε ο κ. Σνάιντερ.

Βέβαια, εξίσου ζημιογόνος είναι ο δαίμονας της διαφθοράς και για τις ισχυρές οικονομίες της Ευρώπης, όπου τα μεγαλύτερα μεγέθη φέρνουν και μεγαλύτερες απώλειες.

Έτσι, αν και η βαθμολογία της Γερμανίας στον CPI ήταν πέρυσι κοντά στο «άριστα» (8 στα 10), η ζημία λόγω της διαφθοράς για τη γερμανική οικονομία ανερχόταν στο δυσθεώρητο ποσόν των 150 δισ. ευρώ.

Οι «ένοχοι» και οι «ταρίφες» της διαφθοράς

Σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος (Μάρτιος 2012), που παρουσίασε ο καθηγητής, το 41,9% τω πολιτών, που χρειάστηκαν τις υπηρεσίες κάποιου νοσοκομείου το 2011, δήλωσαν ότι τούς ζητήθηκε κάποιο «δωράκι» -το γνωστό «φακελάκι»- για να εξυπηρετηθούν ταχύτερα ή για να διευθετηθούν τα ζητήματά τους. Το ποσοστό αυτό είναι σημαντικά αυξημένο σε σχέση, τόσο με το 2010 (35,4%), όσο και με το 2009 (33,5%).

Στη μαύρη λίστα ακολουθούν οι φορολογικές αρχές, όπου το 16% των ερωτηθέντων (έναντι 14,4% το 2010) δήλωσαν φαινόμενα ετεροδοσοληψίας, και οι πολεοδομίες. Στις τελευταίες, πάντως, το ποσοστό μειώθηκε το 2011 σε σχέση με το 2010 (στο 11,3%, έναντι 12,1%).

Σε ό,τι αφορά τον …τιμοκατάλογο της διαφθοράς, ο κ. Σνάιντερ παρουσίασε στοιχεία σύμφωνα με τα οποία για καλύτερη «εξυπηρέτηση» σχετικά με μια εγχείρηση σε δημόσιο νοσοκομείο στην Ελλάδα, οι ενδιαφερόμενοι μπορεί να χρειαστεί να δώσουν φακελάκι που ξεκινάει από 100 ευρώ και φτάνει μέχρι το απίστευτο ποσόν των 30.000!

Στην περίπτωση των οικονομικών εφοριών, η «διευθέτηση» υποθέσεων που σχετίζονται με οικονομικούς ελέγχους έχει «ταρίφα» 200-20.000 ευρώ, σύμφωνα πάντα με τον κ.Σνάιντερ, ο οποίος επικαλέστηκε στοιχεία της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος.

Στις πολεοδομίες η έκδοση μιας προβληματικής οικοδομικής άδειας μπορεί να …παρακάμψει τους σκοπέλους έναντι τιμήματος 200-8.000 ευρώ, ενώ ένα δίπλωμα οδήγησης για κάποιον που αποτυγχάνει στις εξετάσεις κοστίζει 40-500 ευρώ.

Τι πρέπει να γίνει

Πώς μπορεί να περιοριστεί η σκιώδης οικονομία; Μέσα από μια σειρά μέτρων φορολογικού και εισοδηματικού χαρακτήρα. Τί προτείνει ο κ. Σνάιντερ;

-Να δοθεί προσωρινή φορολογική αμνηστία για «επιστροφή» ή επαναπατρισμό φορολογητέων εισοδημάτων, που οι υπόχρεοι έχουν αποκρύψει. Αυτά να φορολογηθούν με ενιαίο συντελεστή 25-30% και για οποιαδήποτε μελλοντική παράβαση να υπάρχει αυστηρή τιμωρία.

-Να δοθούν στους εφοριακούς οικονομικά κίνητρα για τη φορολογητέα ύλη που συλλαμβάνουν. Για παράδειγμα, να «επιστρέφει» στους εφοριακούς το 5% των επιπλέον φορολογικών εσόδων, που φέρνουν στα ταμεία, το οποίο είτε θα αναδιανέμεται σε αυτούς ως «μπόνους» είτε θα χρησιμοποιείται για την αγορά πιο σύγχρονου εξοπλισμού

-Να δοθούν κίνητρα για τα νοικοκυριά να δηλώνουν τον Φόρο Προστιθέμενης Αξίας, ώστε οι επιχειρήσεις και οι επαγγελματίες να εξαναγκαστούν εμμέσως να αποδίδουν τον ΦΠΑ.

-Οι επιχειρήσεις που φοροδιαφεύγουν ή δωροδοκούν να αποκλείονται από τα δημόσια έργα και προμήθειες για περίοδο 3-5 ετών.

-Οι δημόσιοι υπάλληλοι και οι πολιτικοί που συλλαμβάνονται να λαμβάνουν «φακελάκια» να χάνουν αμέσως τη δουλειά τους, αλλά και τα συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα

Το συνέδριο όπου μίλησε ο κ.Σνάιντερ, οι εγασίες του οποίου συνεχίζονται και αύριο, διοργανώνεται από το Τμήμα Διεθνών κι Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, από το Εργαστήριο Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, από το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης CEDEFOP, σε συνεργασία με το τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς, τη Σχολή Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Μεσσήνης (University of Messina), καθώς και του πανεπιστημίου UMR LADYSS, Paris Diderot της Γαλλίας, και του πανεπιστημίου School of Business and Economics, Winston-Salem State University (Winston-Salem, North Carolina, USA) των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.