Είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια, όσο οι νύχτες γίνονται πιο ζεστές και ξηρές, τόσο δυσκολότερη γίνεται και η κατάσβεση των δασικών πυρκαγιών.
Οι πυροσβέστες το καταγράφουν συνεχώς: οι φωτιές καίνε μέχρι αργότερα τη νύχτα και οι αναζωπυρώσεις λαμβάνουν χώρα νωρίτερα το πρωί. Απ’ ό,τι σημειωνόταν τουλάχιστον παραδοσιακά.
Και μια νέα μελέτη, που προσπαθεί να ρίξει φως στην πυρκαγιά που κατέκαψε ξανά την Καλιφόρνια των ΗΠΑ, επιβεβαιώνει τις μαρτυρίες των πυροσβεστών. Μιλά για δραματική αλλαγή στον νυχτερινό αέρα εδώ και μερικές δεκαετίες και πώς αυτό το φαινόμενο επιδρά αρνητικά στις βραδινές φωτιές.
Η πυρκαγιά Ντίξι, όπως ονομάστηκε η πρόσφατη φωτιά στην Καλιφόρνια που κατάπιε σπίτια και δάση και εξαφάνισε ακόμα και χωριά, χαρακτηρίστηκε μάλιστα ως η δεύτερη χειρότερη στην ιστορία της πολύπαθης πολιτείας.
Εκατομμύρια στρέμματα έγιναν στάχτη, παρά τους 10.000 ανθρώπους που έδωσαν μάχη μαζί της…
Οι νέες νυχτερινές συνθήκες
Ο αέρας της νύχτας έχει αλλάξει δραματικά τα τελευταία 40 χρόνια. Ειδικά στην οροσειρά της Σιέρα Νεβάδα, όπου ξέσπασε η Ντίξι, η υγρασία του αέρα, η περιεκτικότητα της ατμόσφαιρας σε υδρατμούς δηλαδή, έχει μειωθεί κατά 50% σε σχέση με τις μέσες τιμές της δεκαετίας του 1980.
«Αιφνιδιάστηκα, είναι ασυνήθιστο να βλέπεις τα γεωφυσικά δεδομένα να αλλάζουν τόσο δραματικά», παρατήρησε σχετικά ο επικεφαλής της μελέτης και ακαδημαϊκός Andrew Chiodi.
Η μελέτη της ομάδας του δημοσιεύτηκε στις 15 Ιουλίου 2021 στην επιστημονική επιθεώρηση «Geophysical Research Letters» και συζητήθηκε πολύ στους κόλπους της επιστήμης.
Πού κατέληξαν οι ερευνητές; Ότι ο ζεστότερος και ξηρότερος αέρας που σαρώνει το τοπίο λειτουργεί ως αποδοτικότερο καύσιμο για τις φωτιές. Τα απογεύματα στη δυτική ακτή των ΗΠΑ οι θερμοκρασίες συνήθιζαν να γίνονται πιο δροσερές και ο αέρας περισσότερο υγρός.
Η βλάστηση απορροφούσε τμήμα αυτής της βραδινής υγρασίας και μπορούσε να επιβραδύνει τις δασικές πυρκαγιές. Δίνοντας δηλαδή στους πυροσβέστες τον απαραίτητο χρόνο ή και την ίδια την ευκαιρία να αντιπαρατεθούν αποφασιστικότερα μαζί τους, καθώς κινούνταν αργότερα.
Η μελέτη όμως υποδεικνύει πως πλέον η ξηρότητα του βραδινού αέρα έχει αυξηθεί δραματικά, επηρεάζοντας τρομακτικά την πορεία των πυρκαγιών.
«Η νύχτα είναι σημαντική περίοδος για τη διαχείριση της φωτιάς», παρατηρεί ο Andrew Chiodi, ακαδημαϊκός του Πανεπιστημίου της Ουάσιγκτον, «όταν οι φωτιές κοπάζουν τη νύχτα, δίνουν την ευκαιρία στους πυροσβέστες να ξεκουραστούν, να μετακινήσουν τον εξοπλισμό τους και να κάνουν τη στρατηγική τους.
Το πρόβλημα που αναφέρουν οι πυροσβέστες είναι μια απροσδόκητη αύξηση στη βραδινή δραστηριότητα της φωτιάς».
Πώς επηρεάζονται οι δασικές πυρκαγιές
Η γήινη ατμόσφαιρα θερμαίνεται περισσότερο εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και σε πολλά σημεία του κόσμου καταγράφονται πια υψηλότερες θερμοκρασίες το βράδυ. Ο ζεστότερος νυχτερινός αέρας έχει ενοχοποιηθεί συχνά από την επιστήμη ως ο μεγάλος ύποπτος για την αλλαγή του τρόπου εξάπλωσης μιας φωτιάς κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Η νέα μελέτη δείχνει όμως ότι δεν είναι μόνο ο νυχτερινός αέρας που είναι πλέον πιο θερμός. Μεγάλες αλλαγές καταγράφονται (μεταξύ 1980 και 2019) και στην ξήρανση του αέρα, στην ικανότητά του να αφαιρεί μικροποσότητες νερού από στερεά ή ημιστερεά υλικά.
Τους επιστήμονες ενδιέφερε κυρίως η ποσότητα υγρασίας που απομακρύνει ο βραδινός αέρας από την καύσιμη ύλη των δασών. Αυτή η συνιστώσα, μας λένε, δεν καταγράφεται στα μοντέλα του κλίματος, καθώς δεν σχετίζεται ευθέως με την κλιματική αλλαγή, αλλά με τους φυσιολογικούς κύκλους που κάνει το κλίμα σε μεγάλες περιόδους.
«Δώσαμε ιδιαίτερη βάση σε αυτή την αλλαγή στα πρόσφατα χρόνια, σε σχέση με τις συνθήκες που καταγράφονταν στις δεκαετίες του 1980 και του 1990, όταν δηλαδή πολλοί από τους σημερινούς πυροσβέστες ξεκινούσαν την καριέρα τους και διαμόρφωσαν πιθανότατα τις πεποιθήσεις τους για το πώς είναι η φυσιολογική συμπεριφορά της φωτιάς. Προσπαθήσαμε να ποσοτικοποιήσουμε τις αλλαγές που ακούμε από τους πυροσβέστες», εξηγεί ο Chiodi.
Τι είναι όμως αυτό το «έλλειμμα τάσης υδρατμών» που πιστοποιεί η μελέτη; Ως τάση υδρατμών (vapor pressure) ορίζουμε τη μερική πίεση των υδρατμών, τη συνεισφορά τους δηλαδή στην ολική ατμοσφαιρική πίεση. Η τάση των υδρατμών εξαρτάται από την ποσότητα των υδρατμών ανά τιμή θερμοκρασίας.
Το «έλλειμμα τάσης υδρατμών» είναι η διαφορά που καταγράφεται ανάμεσα στην υγρασία του αέρα και τα επίπεδα κορεσμού του σε μια συγκεκριμένη θερμοκρασία. Αυτή η διαφορά χαρακτηρίζει ένα μέγεθος που αφορά στην ξήρανση του αέρα.
«Στη Σιέρα Νεβάδα, το μέσο νυχτερινό, καλοκαιρινό έλλειμμα τάσης υδρατμών για την πρόσφατη δεκαετία ήταν κατά 50% υψηλότερο από τον μέσο όρο στα ’80s και τα ’90s», παρατηρεί ο Chiodi.
Τι σημαίνει αυτό; Ότι το έλλειμμα προκαλείται επειδή ο θερμότερος νυχτερινός αέρας παράγει υψηλότερες τιμές κορεσμού του αέρα. Κορεσμένος είναι ένας αέρας που περιέχει τη μέγιστη ποσότητα υδρατμών ανά συγκεκριμένη θερμοκρασία. Μέρος ωστόσο της ξήρανσης του αέρα συμβαίνει επειδή ο νυχτερινός αέρας έχει λιγότερη υγρασία.
«Οι πυροσβέστες λένε εδώ και αρκετά χρόνια ότι νιώθουν πως κάποιες φωτιές καίνε ως πιο αργά τη νύχτα απ’ ό,τι παλαιότερα», επιμένει και ο δεύτερος ερευνητής Brian Potter, «βρήκαμε πως σε κάποιες περιοχές η ποσότητα του νερού στον αέρα μειώνεται … σε αυτές τις περιοχές, είναι πιο πιθανό να έχεις φωτιές που να καίνε αργότερα μέσα στη νύχτα».
Ο Chiodi και η ομάδα του είναι αισιόδοξοι για τα ευρήματά τους και έχουν τώρα στο στόχαστρο να διερευνήσουν περαιτέρω τι προκαλεί αυτές τις αλλαγές στην ξηρότητα του βραδινού αέρα. Όταν ολοκληρωθεί η νέα έρευνά τους, θα μπορούν μας λένε να συνδέσουν καλύτερα τις ατμοσφαιρικές συνθήκες με τη συμπεριφορά των πυρκαγιών.
Δεν ήταν ακριβώς άγνωστο
Το γεγονός ότι είναι η άνοδος της νυχτερινής θερμοκρασίας αυτή που δυσχεραίνει τις πυροσβεστικές προσπάθειες της ημέρας δεν είναι ακριβώς καινούριο εύρημα. Οι επιστήμονες το παρατηρούν εδώ και τουλάχιστον 5 χρόνια.
Την ώρα που τόσο οι μέρες όσο και οι νύχτες είναι σήμερα θερμότερες, η επιστήμη μας λέει ότι η μέση άνοδος της νυχτερινής θερμοκρασίας ξεπερνά την ημερήσια αύξηση του υδραργύρου. «Είναι μια σημαντική αύξηση, με πιθανές και σοβαρές συνέπειες στις δασικές πυρκαγιές και σε όσους μάχονται μαζί τους», είχε δηλώσει πέρυσι στο Scientific American ο Tim Brown, διευθυντής του Κέντρου Περιφερειακού Κλίματος της Νεβάδα.
Οι πυροσβέστες περνούσαν παραδοσιακά τις νύχτες τους φτιάχνοντας αντιπυρικές ζώνες, καθώς έβλεπαν με σιγουριά τις πύρινες γλώσσες να καταλαγιάζουν με τη δύση του ηλίου. Πλέον όμως παραμένουν ενεργές και απειλητικές, όσο επιθετικές είναι κάποιες φορές και το πρωί.
«Δεν είμαστε συνηθισμένοι να βλέπουμε τέτοιες αναζωπυρώσεις τη νύχτα», παρατηρεί σχετικά και ο ειδικός στη συμπεριφορά της φωτιάς Jonathan Pangburn. Και σημειώνει πως είναι οι υψηλότερες νυχτερινές θερμοκρασίες αυτές που τροφοδοτούν τις φλόγες, αυξάνοντας τις ώρες που καίγονται τα νεκρά δέντρα, τα φύλλα και ό,τι άλλο λειτουργεί ως καύσιμο μέσα σε ένα δάσος.
Όταν η θερμοκρασία έπεφτε περισσότερο τη νύχτα, αυξανόταν η υγρασία του αέρα. Και ήταν αυτή την περίσσεια υγρασία που απορροφούσαν τα στοιχεία του δάσους, κάνοντας την καύση τους δυσκολότερη. Και σίγουρα πιο αργή.
Η πυρόσβεση έχει βασίσει μάλιστα όλη τη στρατηγική της στον φυσιολογικό αυτό κύκλο ημέρας-νύχτας. Πλέον όμως το μοντέλο είναι ίσως αναποτελεσματικό, καθώς οι δασικές πυρκαγιές έχουν αλλάξει άρδην συμπεριφορά μετά τη δύση του ηλίου.
Χωρίς τη νυχτερινή δροσιά και την αναπλήρωση της υγρασίας, η φωτιά συνεχίζει να στεγνώνει το δάσος τη νύχτα, δημιουργώντας εκρηκτικές συνθήκες για το επόμενο πρωί. Και οι μελέτες καταγράφουν συνεχώς και σταθερά μέση αύξηση της νυχτερινής θερμοκρασίας.
Μία από αυτές, που ανέλυσε το κλίμα από το 1983-2017, βρήκε σημαντική αύξηση στη θερμοκρασία του αέρα, τόσο τη μέρα όσο και τη νύχτα. Ειδικά από το 2000, ο ρυθμός αύξησης της ατμοσφαιρικής θερμοκρασίας έχει επιταχυνθεί.
Ο Pangburn και άλλοι ειδικοί βλέπουν σε αυτό τον παράγοντα το γεγονός ότι κάποιες φωτιές ξεφεύγουν εντελώς από τον έλεγχο. Οι πυροσβέστες, μας λένε, έχουν ιδέες και επιλογές για να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες των ζεστότερων νυχτών, έχουν όμως και περιορισμένους πόρους.
«Μέχρι να μάθουμε να ζούμε με τη φωτιά σε αυτό το συνεχώς μεταβαλλόμενο κλιματικό σενάριο, αυτή θα είναι η νέα μας κανονικότητα», παρατηρεί χαρακτηριστικά ο Pangburn. Προβλέποντας ακόμα περισσότερες φωτιές που δεν θα μπορούν να ελεγχθούν…
Η Ντίξι και το παράδειγμά της
Νωρίς το βραδάκι της 4ης Αυγούστου 2021, η φωτιά που κατέκαψε την Καλιφόρνια ξέφυγε από κάθε έννοια ελέγχου. Μέσα σε μια νύχτα ουσιαστικά.
Η πύρινη λαίλαπα έκαψε μια κωμόπολη (Greenville), ιστορική από τα χρόνια του χρυσοφόρου «κίτρινου πυρετού» της Καλιφόρνια, μέσα στο πυκνό σκοτάδι. Η φωτιά παρέμεινε δραστήρια, και σε κάποια τμήματά της εξαιρετικά δραστήρια, και το επόμενο βράδυ, 5 Αυγούστου.
Οι επιστήμονες μας λένε πως έχουν περισσότερες αποδείξεις για τις ολοένα και μεγαλύτερες και εντονότερες περιόδους φωτιάς της Καλιφόρνια: την υπερθέρμανση του πλανήτη.
«Βλέπουμε πραγματικά τρομακτικές συμπεριφορές της φωτιάς», δήλωσε ο Chris Carlton, επικεφαλής τοπικού δασαρχείου στις 5 Αυγούστου, «έχουμε πολλούς βετεράνους πυροσβέστες που υπηρετούν εδώ και 20-30 χρόνια και δεν έχουν ξαναδεί τέτοια συμπεριφορά. Είμαστε πραγματικά σε αχαρτογράφητα νερά για κάποιες από αυτές τις ακραία μεγάλες πυρκαγιές».
Κι ενώ υπάρχουν πιθανότατα και άλλοι παράγοντες που αλλάζουν τα πρότυπα συμπεριφοράς της δασικής πυρκαγιάς στους καιρούς μας, ξέρουμε πια ότι είναι η κλιματική αλλαγή αυτή που κάνει πιο καταστροφικές τις πύρινες γλώσσες τη νύχτα.
