Ο Αύγουστος του 2021 ξημερώνει με το Αφγανιστάν παραδομένο στους Ταλιμπάν, την πλέον ακραία, σκοταδιστική ισλαμική οργάνωση του Πλανήτη.
Γράφει ο Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος
Παρά τις δαπάνες δισεκατομμυρίων ευρώ από τους Αμερικανούς για την ανοικοδόμηση του Αφγανικού στρατού, η επέλαση των Ταλιμπάν θύμιζε σχολική εκδρομή, όπου η κρατική αντίσταση κατέρρευσε σαν τραπουλόχαρτο μέσα σε λίγες ημέρες. Η επικράτηση επισφραγίστηκε από προπαγανδιστικό, ερασιτεχνικά σκηνοθετημένο οπτικοακουστικό υλικό χαρωπών Αφγανών να ξεδιπλώνουν τις μπούρκες τους στα όργανα κάποιου ξεχασμένου γυμναστηρίου και να απολαμβάνουν ξένοιαστοι τα συγκρουόμενα στο Λούνα Παρκ της Καμπούλ.
Στην αντίπερα όχθη, οι εικόνες εκατοντάδων ανθρώπων που συνωστίζονταν στο αεροδρόμιο της Καμπούλ και κρέμονταν από τα αναχωρούντα αεροπλάνα, συνεργατών των ξένων δυνάμεων – ακόμη και μέλη δυτικών αποστολών, στοιχειώνουν τις ημέρες αυτές τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.
Δεν χωρά αμφιβολία ότι η Δύση ξαφνιάστηκε από την ταχύτητα επέλασης των Ταλιμπάν.
Όταν υπογράφηκε τον Φεβρουάριο του 2020 η ειρηνευτική συμφωνία αποχώρησης των Ηνωμένων Πολιτειών με τους Ταλιμπάν, οι Ευρωπαίοι υπολόγισαν ότι οι Αμερικανοί, ως υπαίτιοι της κατάστασης στο Αφγανιστάν, αλλά και ως πιστοί σύμμαχοι, θα φρόντιζαν την κατάλληλη ώρα για την ασφαλή απομάκρυνση των δυτικών συμμάχων και την διευθέτηση μίας ελεγχόμενης πολιτικής κατάστασης στη χώρα. Τελικά οι Αμερικανοί έφυγαν, αφήνοντας πίσω τους μία χαοτική κατάσταση και κυρίως τους Ευρωπαίους ξαφνικά αντιμέτωπους με τις προκλήσεις των νέων προσφυγικών ροών, το εμπόριο οπίου και τον κίνδυνο αναβίωσης της τρομοκρατίας.
Η κρίση στο Αφγανιστάν γίνεται πλέον πρόβλημα της Ευρώπης. Οι Αμερικανοί αποχώρησαν και η Ευρώπη στέκει και πάλι αμήχανη, αποπροσανατολισμένη και διχασμένη. Ενώ Ρωσία και Κίνα ανακοίνωσαν από την πρώτη στιγμή την διατήρηση των πρεσβειών τους και την έναρξη κοινών στρατιωτικών ασκήσεων στην ευρύτερη περιοχή, η Ευρώπη ταλανίζεται από τη γνωστή εσωστρέφεια και την πολιτική ατολμία. Ενώ οι Αμερικανοί έχουν ήδη ξοδέψει περισσότερα από 1 τρισ. δολάρια στο Αφγανιστάν, η Ευρώπη μετά βίας δεσμεύτηκε για την παροχή μέχρι το 2025 στήριξης ύψους 1,2 δισεκατομμυρίων ευρώ. Μέχρι στιγμής, οι Βρυξέλλες αδυνατούν να διαμορφώσουν ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης για την ανοικοδόμηση της ευρύτερης περιοχής, βρισκόμενη έτσι αντιμέτωπη με την πίεση των προσφυγικών ροών, εγκαταλείποντας την ευρύτερη γειτονιά της βορά στην επιρροή της Ρωσίας, της Κίνας και της Τουρκίας.
Η αποτυχία της Δύσης, λοιπόν, στο Αφγανιστάν είναι πρωτίστως ηθική, πολιτική και κοινωνική και η Ευρώπη είναι απούσα και αποδυναμωμένη στη Μέση Ανατολή και την νοτιοανατολική Ασία, ευνοώντας την δραστηριοποίηση της Κίνας, της Ρωσίας, του Ιράν και του άξονα Τουρκίας – Πακιστάν. Ο σχεδιασμός για το μέλλον της περιοχής και η διατήρηση της όποιας ευρωπαϊκής επιρροής δεν μπορεί να γίνει με μεμονωμένες κινήσεις των κρατών – μελών της Ένωσης, ούτε να αγνοήσει τις πράξεις του πλέον σκοταδιστικού καθεστώτος του πλανήτη
Το χάος που έχει επιφέρει σε μέρος της Ασίας και της Αφρικής η Αμερικανική αποχώρηση και ο ευρωπαϊκός λήθαργος είναι ενδεικτικά του πολιτικού τοπίου που έχει διαμορφωθεί στον κόσμο. Η δύση, όπως την γνωρίζαμε πριν την πτώση του Βερολίνου δεν υπάρχει πλέον και η ανασύστασή της, στην οποία έχει ποντάρει και η ελληνική πλευρά για την αντιμετώπιση του τουρκικού αναθεωρητισμού, δείχνει για την ώρα αβέβαιη, κυρίως λόγω των διαφορετικών εθνικών προσεγγίσεων στην Ευρώπη, που εμποδίζουν την ανάπτυξη μίας κοινής κοινοτικής πολιτικής.
Είναι απογοητευτικό για την Ευρώπη να μην μπορεί να μετατρέψει την μεγάλη οικονομική της ισχύ σε αντίστοιχη γεωπολιτική επιρροή και να σύρεται ξαφνιασμένη από τις εξελίξεις. Η αδυναμία αντιμετώπισης των τεχνολογικών προκλήσεων από τις ΗΠΑ και την Κίνα, της εξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια και της εμπορικής πρόκλησης από την Ασία οδηγούν την Ευρώπη σε τεχνολογική, οικονομική, ερευνητική και γεωπολιτική ήτα.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η Ευρώπη αδυνατεί εμφανώς να αποτρέψει την δημιουργία προσφυγικών ροών, αλλά και την αναβίωση του Αφγανιστάν σε κυψέλη του τζιχαντισμού, εάν απαιτηθεί από τις εξελίξεις. Είμαστε αντιμέτωποι με τον κίνδυνο να βρεθούμε στο σημείο, που βρισκόμασταν 20 χρόνια πριν: την επιστροφή της τρομοκρατίας του Τζιχάντ. Με τη μόνη διαφορά, όμως, ότι τώρα δεν θα υπάρχουν Αμερικάνοι να μας σώσουν.
*Ο Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος είναι Διεθνολόγος, ερευνητής Τμήματος Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών ΕΚΠΑ
