Με το χέρι στη σκανδάλη βρίσκονται εδώ και βδομάδες στρατιώτες στα σύνορα Ρωσίας και Ουκρανίας. Ακούμε και διαβάζουμε εδώ και μεγάλο διάστημα για χιλιάδες στρατευμάτων που έχουν αναπτυχθεί σε στρατηγικής σημασίας σημεία από πλευράς Ρωσίας, μια ανάσα από την Ουκρανία, ενώ οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ έχουν ήδη ενεργοποιήσει ένα εξίσου μεγάλο κομμάτι των δυνάμεών τους σε περίπτωση που η κρίση κλιμακωθεί περαιτέρω.
Τα τελευταία 24ωρα και μετά από σειρά επαφών σε ανώτατο διπλωματικό επίπεδο έχει υπάρξει μία τάση προς αποκλιμάκωση όμως η στάση και των 2 πλευρών (Δύση – Ρωσία) φαίνεται ότι η σύγκρουση δεν είναι ένα μακρινό σενάριο.
Σε όλα αυτά που συμβαίνουν βλέπουμε συνεχώς τον όρο ΝΑΤΟ. Τι ακριβώς είναι όμως ο Οργανισμός Βορειοατλαντικού Συμφώνου ή η Βορειοατλαντική Συμμαχία όπως έχει γίνει γνωστή; Εν μέσω αυξανόμενης έντασης, με ανυπολόγιστες τις συνέπειες σε παγκόσμιο επίπεδο (είτε μιλάμε για ανθρώπινες απώλειες είτε για οικονομικές επιπτώσεις), το BBC προσπαθεί να σταχυολογήσει το ποιόν του NATO αλλά και να ψηλαφίσει τους λόγους για τους οποίους η Ρωσία δεν το εμπιστεύεται.
Τι είναι λοιπόν το ΝΑΤΟ
Το ΝΑΤΟ – ο Οργανισμός του Βορειοατλαντικού Συμφώνου – είναι μια στρατιωτική συμμαχία που δημιουργήθηκε το 1949 από 12 χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, του Καναδά, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας. Συγκεκριμένα οι 12 αρχικές χώρες ήταν: Βέλγιο, Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Δανία, ΗΠΑ, Ισλανδία, Ιταλία, Καναδάς, Λουξεμβούργο, Νορβηγία, Ολλανδία, Πορτογαλία.
Το 1952 προσχώρησαν στη συμμαχία η Ελλάδα και η Τουρκία και το 1955 η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας. αυτή η τελευταία προσχώρηση προκάλεσε ως αντίδραση τη σύναψη του συμφώνου της Βαρσοβίας από τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης.
Τα μέλη συμφωνούν να βοηθήσουν το ένα το άλλο σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης εναντίον οποιουδήποτε κράτους μέλους. Ο στόχος του ήταν να γίνει το αντίπαλο δέος και η απειλή για τις χώρες όπου είχε επικρατήσει ο κομμουνισμός. Πλέον ο στόχος του είναι η προώθηση των πολιτικών και γεωστρατηγικών συμφερόντων των κρατών-μελών.
Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, ορισμένες χώρες του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας έγιναν μέλη του ΝΑΤΟ. Η συμμαχία έχει πλέον 30 μέλη. Οι δύο πιο πρόσφατες προσθήκες ήταν αυτές του Μαυροβούνιο (2017) και της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας (2020).
Το ανώτατο όργανο του ΝΑΤΟ είναι το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο (North Atlantic Council), με έδρα τις Βρυξέλλες στο Βέλγιο. Αποτελεί το κύριο σώμα και αντιπροσωπεύεται από τους υπουργούς Εξωτερικών και Άμυνας των κρατών-μελών. Συνέρχεται δύο φορές το χρόνο, ενώ μία μόνιμη ομάδα είναι το εκτελεστικό του όργανο και συνέρχεται επί εβδομαδιαίας βάσης.
Γιατί η Ρωσία είναι τόσο καχύποπτη με το ΝΑΤΟ (αν όχι εχθρική)
Ο πρόεδρος Πούτιν ισχυρίζεται ότι οι δυτικές δυνάμεις χρησιμοποιούν τη συμμαχία για να περικυκλώσουν τη Ρωσία και θέλει το ΝΑΤΟ να σταματήσει τις στρατιωτικές του δραστηριότητες στην Ανατολική Ευρώπη.
Υποστήριξε εδώ και καιρό ότι οι ΗΠΑ παραβίασαν την εγγύηση που έδωσαν το 1990 ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθεί προς τα ανατολικά.
Η Ένωση απορρίπτει αυτούς τους ισχυρισμούς της Ρωσίας και λέει ότι μόνο ένας μικρός αριθμός κρατών μελών του μοιράζονται σύνορα με τη Ρωσία και ότι η ίδια είναι μια αμυντική συμμαχία χωρίς επεκτατικές τάσεις.
Πολλοί πιστεύουν ότι η τρέχουσα συσσώρευση ρωσικών στρατευμάτων στα ουκρανικά σύνορα μπορεί να είναι μια προσπάθεια να αναγκαστεί η Δύση να λάβει στα σοβαρά τις απαιτήσεις της Ρωσίας για την ασφάλεια. Αν σκεφτούμε ωστόσο την εισβολή της Ρωσίας στην Κριμαία σίγουρα οι βλέψεις της Μόσχας πηγαίνουν και πέρα από το κομμάτι της επιρροής της Δύσης σε χώρες του πρώην Σοβιετικού μπλοκ.
Ποιο είναι το ζήτημα της Μόσχας στην τρέχουσα συγκυρία
Υπάρχει όμως και η τρέχουσα συγκυρία μιας και οι εντάσεις μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας υπάρχουν εδώ και χρόνια. Η Ουκρανία είναι μια πρώην σοβιετική δημοκρατία που συνορεύει με τη Ρωσία και την ΕΕ.
Δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά είναι μια «χώρα εταίρος». Τι σημαίνει αυτό; Ότι υπάρχει κατανόηση και η αμοιβαία θέληση ότι μπορεί να της επιτραπεί να ενταχθεί στη συμμαχία κάποια στιγμή στο μέλλον.
Η Ρωσία θέλει διαβεβαιώσεις από τις δυτικές δυνάμεις ότι αυτό δεν θα συμβεί ποτέ κάτι που όπως γίνεται εύκολα κατανοητό η Δύση δεν είναι διατεθειμένη να προσφέρει.
Η Ουκρανία έχει μεγάλο πληθυσμό Ρώσων και στενούς κοινωνικούς και πολιτιστικούς δεσμούς με τη Ρωσία. Στρατηγικά, το Κρεμλίνο βλέπει την Ουκρανία ως την «πίσω αυλή της Ρωσίας» και το παράθυρο στην Ευρώπη.
Πώς έχει εμπλακεί το ΝΑΤΟ παλαιότερα στις διενέξεις Ουκρανίας – Ρωσίας και στην εισβολή στην Κριμαία – Ποιες οι υποσχέσεις τώρα
Όταν οι Ουκρανοί κυρίως οι νεοναζί και ακροδεξιοί της χώρας ανέτρεψαν τον φιλορώσο πρόεδρό τους στις αρχές του 2014, η Ρωσία προσάρτησε τη νότια χερσόνησο της Κριμαίας της Ουκρανίας. Υποστήριξε επίσης φιλορώσους αυτονομιστές που κατέλαβαν μεγάλες περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας.
Το ΝΑΤΟ δεν παρενέβη, αλλά απάντησε τοποθετώντας στρατεύματα σε πολλές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης για πρώτη φορά. Η ένωση διαθέτει τέσσερις πολυεθνικές ομάδες μάχης μεγέθους τάγματος στην Εσθονία, τη Λετονία, τη Λιθουανία και την Πολωνία και μια πολυεθνική ταξιαρχία στη Ρουμανία. Έχει επίσης επεκτείνει την εναέρια αστυνόμευσή της στις χώρες της Βαλτικής και στην Ανατολική Ευρώπη για να αναχαιτίσει οποιοδήποτε ρωσικό αεροσκάφος που παραβιάζει τα σύνορα των κρατών μελών.
Η Ρωσία έχει δηλώσει ότι θέλει να απομακρυνθούν αυτές οι δυνάμεις. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν δήλωσε ότι η Ρωσία θα πληρώσει ένα «σοβαρό και ακριβό τίμημα» για την εισβολή με την Ρωσία να απαντά ότι δεν την φοβίζουν οι κυρώσεις.
Οι ΗΠΑ έχουν θέσει σε επιφυλακή 8.500 στρατιώτες έτοιμους για μάχη, αλλά το Πεντάγωνο λέει ότι θα αναπτυχθούν μόνο εάν το ΝΑΤΟ αποφασίσει να ενεργοποιήσει μια δύναμη ταχείας αντίδρασης. Πρόσθεσε ότι δεν υπάρχουν σχέδια για την ανάπτυξη των στρατευμάτων στην ίδια την Ουκρανία.
Η Γερμανίδα υπουργός Εξωτερικών Ανναλένα Μπάερμποκ προειδοποίησε ότι οποιαδήποτε περαιτέρω στρατιωτική κλιμάκωση «θα είχε υψηλό τίμημα για το ρωσικό καθεστώς – οικονομικό, πολιτικό και στρατηγικό».
Η Ντάουνινγκ Στριτ είπε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο συμφωνεί ότι «οι σύμμαχοι πρέπει να θεσπίσουν γρήγορες ανταποδοτικές απαντήσεις, συμπεριλαμβανομένου ενός πακέτου κυρώσεων χωρίς προηγούμενο».
Είναι ενωμένο το ΝΑΤΟ στο ζήτημα της απάντησης σε ενδεχόμενη εισβολή στην Ουκρανία;
Ο Πρόεδρος Μπάιντεν είπε ότι υπάρχει «απόλυτη ομοφωνία» με τους Ευρωπαίους ηγέτες σχετικά με την Ουκρανία, αλλά υπήρξαν διαφορές στην υποστήριξη που έχουν προσφέρει διάφορες χώρες-μέλη.
Οι ΗΠΑ λένε ότι έχουν στείλει περίπου 90 τόνους «πολεμικής βοήθειας» συμπεριλαμβανομένων πυρομαχικών στην Ουκρανία για τους «αμυνόμενους της πρώτης γραμμής». Το Ηνωμένο Βασίλειο προμηθεύει την Ουκρανία με αντιαρματικούς πυραύλους μικρού βεληνεκούς.
Ορισμένα μέλη του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένης της Δανίας, της Ισπανίας, της Γαλλίας και της Ολλανδίας, στέλνουν μαχητικά αεροσκάφη και πολεμικά πλοία στην Ανατολική Ευρώπη για να ενισχύσουν την άμυνα στην περιοχή.
Ωστόσο, η Γερμανία απέρριψε το αίτημα της Ουκρανίας για αμυντικά όπλα, σύμφωνα με την πολιτική της να μην στέλνει όπλα σε ζώνες συγκρούσεων. Αντίθετα, θα στείλει ιατρική βοήθεια.
Εν τω μεταξύ, ο πρόεδρος της Γαλλίας Μακρόν καλεί σε διάλογο με τη Ρωσία για την αποκλιμάκωση της κατάστασης.
Πώς όμως θα καταλάβουμε ότι ξεκίνησε (όντως) ο πόλεμος μεταξύ Μόσχας – Κιέβου
Ο κίνδυνος ενός ολοκληρωτικού πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας κυριαρχεί στα πρωτοσέλιδα. Σε αυτό το πλαίσιο ο κόσμος θέτει όλα τα προφανή ερωτήματα. Θα επιτεθεί η Ρωσία; Είναι ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν αποφασισμένος να έρθει σε πολεμική σύρραξη με την Ουκρανία και τη Δύση; Ή μπορεί η διπλωματία να εξασφαλίσει την ειρήνη;
Φυσικά και δεν μπορούμε να δούμε μέσα στο μυαλό του Προέδρου Πούτιν. Να λοιπόν μια άλλη ερώτηση – πώς θα ξέρουμε πότε αρχίσουν οι εχθροπραξίες;
Η απάντηση φαίνεται προφανής. Μόλις ακουστούν οι πρώτες κανονιές και τα αντιαρματικά πυρά. Το θέμα είναι όμως πιο περίπλοκο μιας και ο πόλεμος έχει ήδη ξεκινήσει (εδώ και αρκετά χρόνια) σύμφωνα με ανάλυση του BBC.
Σαφώς συσσωρευμένοι ρωσικοί σχηματισμοί αρμάτων μάχης που διασχίζουν τα σύνορα της Ουκρανίας, ή ένας τεράστιος πυραυλικός φραγμός ή αεροπορικές επιδρομές εναντίον ουκρανικών θέσεων, θα σηματοδοτούσε μια δραματική κλιμάκωση της κρίσης και μια στροφή σε μια νέα φάση της σύγκρουσης.
Οι πρώτοι συναγερμοί θα έρθουν από τον ίδιο τον ουκρανικό στρατό, αλλά οι δυτικοί δορυφόροι και τα αεροσκάφη συλλογής πληροφοριών μπορεί κάλλιστα να εντοπίσουν τις προετοιμασίες για μια επικείμενη επίθεση.
Θα υπάρξουν πιθανώς σαφείς ενδείξεις μιας επικείμενης επίθεσης, λέει ο Μάικλ Κόφμαν, ειδικός στον ρωσικό στρατό στο Κέντρο Ναυτικών Αναλύσεων που εδρεύει στις ΗΠΑ. Ανάμεσά τους είναι «η επάνδρωση σχηματισμών», λέει, αφού πολλά από αυτά που έχουν αναπτυχθεί είναι βαρύς εξοπλισμός και όχι τα ίδια τα στρατεύματα. Άλλα σημάδια θα μπορούσαν να είναι «η διασπορά των δυνάμεων, μια εισροή υλικοτεχνικών και υποστηρικτικών στοιχείων και μια μετατόπιση της αεροπορίας».
«Οι εχθροπραξίες έχουν ήδη ξεκινήσει»
Αλλά το ερώτημα μπορεί επίσης να απαντηθεί με άλλο τρόπο και για αυτό πρέπει να κάνουμε κάποια βήματα πίσω και να δούμε τη ρωσική εκστρατεία κατά της Ουκρανίας στο σύνολό της.
Πρέπει να εξετάσουμε την πλήρη εργαλειοθήκη που διαθέτει η Μόσχα και να αξιολογήσουμε πώς χρησιμοποιείται. Και υπό αυτό το πρίσμα, όταν ρωτάτε – πώς θα ξέρουμε αν έχει ξεκινήσει η σύγκρουση – τότε η απάντηση μπορεί να είναι ότι «έχει ήδη ξεκινήσει».
Οι εχθροπραξίες έχουν στην πραγματικότητα σε εξέλιξη εδώ και μερικά χρόνια.
Η Ρωσία κατέχει ήδη την Κριμαία – μέρος της Ουκρανίας – και παρέχει πρακτική βοήθεια στους αντάρτες κατά του Κιέβου στην περιοχή του Ντονμπάς.
Πράγματι, ήταν η επέμβαση των ρωσικών τεθωρακισμένων και μηχανοποιημένων μονάδων κατά των ουκρανικών δυνάμεων το 2014 που απέτρεψε την ήττα των φιλορώσων ανταρτών. Οι σποραδικές μάχες συνεχίστηκαν έκτοτε. Όλες οι πλευρές υποτίθεται ότι υποστηρίζουν μια διεθνή ειρηνευτική προσπάθεια εκεί, αλλά μικρή πρόοδος έχει σημειωθεί.
Πέρα από αυτή την πίεση υπάρχει και η απειλή για χρήση συντριπτικής στρατιωτικής δύναμης. Η συσσώρευση ρωσικών σχηματισμών μάχης γύρω από τα σύνορα της Ουκρανίας είναι εξαιρετική. Αυτό περιλαμβάνει μια σημαντική ανάπτυξη δυνάμεων στη Λευκορωσία – η οποία μοιράζεται επίσης σύνορα με την Ουκρανία – η οποία μπορεί να αποτελέσει ένα πιο κοντινό σημείο εκτόξευσης για μια επίθεση προς την ίδια την ουκρανική πρωτεύουσα Κίεβο.
Αυτή η συσσώρευση αναφέρεται από Ρώσους εκπροσώπους ως άσκηση και σε καμία περίπτωση απειλητική. Όμως, η κλίμακα του, η φύση των μονάδων που αναπτύσσονται και η σταδιακή άφιξη των προμηθειών υποδηλώνουν ότι αυτό είναι κάτι πολύ περισσότερο από στρατιωτικά γυμνάσια ρουτίνας.
Οι αναλυτές παρακολούθησαν τη συγκέντρωση χρησιμοποιώντας μη στρατιωτικές δορυφορικές φωτογραφίες. Πολυάριθμα τηλεφωνικά βίντεο έχουν αναρτηθεί στο διαδίκτυο που δείχνουν τρένα εξοπλισμού που κατευθύνονται προς την Ουκρανία ή τη Λευκορωσία. Και οι αξιολογήσεις των αναρτήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που συσχετίζονται με τις μονάδες που φαίνεται ότι κινούνται, παρέχουν μια αξιοσημείωτη εικόνα για το τι συμβαίνει.
Ανεξάρτητα από το τι μπορεί να πει η Μόσχα, η Ουκρανία και οι φίλοι της στη Δύση έχουν κάθε λόγο να ανησυχούν.
Όταν η Ρωσία κατέλαβε την Κριμαία ακούστηκαν πολλές συζητήσεις για έναν «υβριδικό πόλεμο» και «πόλεμο της γκρίζας ζώνης» και την υποτιθέμενη άρνηση της επιχείρησης από πλευράς Ρωσίας, της οποίας οι συμμετέχοντες, αν και ένστολοι, δεν φορούσαν στρατιωτικά διακριτικά. Αλλά δεν υπήρχε αμφιβολία ποιοι ήταν αυτοί οι στρατιώτες. Και η Κριμαία καταλήφθηκε με παλιομοδίτικες στρατιωτικές τακτικές εισβολής, παρά με κάποια εσωτερική εξαπάτηση.
Αυτό που βρίσκεται σε εξέλιξη αυτή τη στιγμή είναι η ουσία του «πολέμου της γκρίζας ζώνης» – η ασάφεια των ορίων μεταξύ ειρήνης και πολέμου.
Ο ρωσικός στρατός έχει διατυπώσει ένα περίπλοκο δόγμα που βλέπει τον πόλεμο και την ειρήνη ως μια συνέχεια όπου διαφορετικά εργαλεία εφαρμόζονται σε διαφορετικά στάδια, μερικές φορές με τη σειρά, μερικές φορές μαζί, αν και με τον ίδιο στρατηγικό στόχο.
Και αυτός είναι τελικά ο λόγος που η σύγκρουση έχει ήδη ενταχθεί. Το μόνο ερώτημα είναι πόσο μακριά είναι διατεθειμένος να πάει ο Πρόεδρος Πούτιν στη συνέχεια αυτής της πολιτικής της «γκρίζας ζώνης».
